Κείμενο: Στέλιος Παρρής
Είμαστε πια στον 21 αιώνα εδώ και 23 χρόνια κι ομολογώ ακόμα δεν το ‘χω χωνέψει. Ακούγεται τόσο μεγαλειώδης ο 21ος αιώνας, ποτέ ο 20ος αιώνας δεν μου φάνταζε τόσο μεγαλοπρεπής. Έχει αυτό το «πρώτος» που συνοδεύει το εικοστός, μάλλον γι’ αυτό. Ο εικοστός αιώνας ήταν ένας πολύ καλός αιώνας για το ανθρώπινο είδος. Ο άνθρωπος που ζούσε το 1900 δεν είχε αντιβιοτικά, ελάχιστα σπίτια είχαν ηλεκτρικό ρεύμα, δεν υπήρχαν αεροπλάνα και με ελάχιστο προσδόκιμο ζωής τα 31 χρόνια μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως μια χαρά τα κατάφερε και φτάσαμε στο 2000 με το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής να έχει ανέλθει στα 66,4 χρόνια, ενώ σε μερικές χώρες να είναι πάνω από 80 χρόνια. Γίνανε επαναστατικές ανακαλύψεις, τεχνολογικές επινοήσεις, επιστημονικές πρόοδοι και πολλές πολιτικές ανακατατάξεις. Για μας που γεννηθήκαμε στα τέλη του εικοστού αιώνα γεγονότα που ζήσαμε ανήκουν πια στην ιστορική σφαίρα του εικοστού αιώνα ο οποίος έχει τεθεί σε ανάλυση.
Μου αρέσει πολύ η ιστορία πιστεύω διδάσκει ποικιλοτρόπως γι΄αυτό και απολαμβάνω την ανάγνωσή της, η οποία δεν είναι ποτέ μονόπλευρη γιατί μπορεί να στάθηκα στις τεχνολογικές προόδους και στο ανεβασμένο προσδόκιμο ζωής μα δεν ξεχνώ και τους πολέμους, τις γενοκτονίες και την όλη λογική της αποικιοκρατίας που κυριάρχησαν τον 20ο αιώνα. Ο R. Keith Schoppa έγραψε ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο με τίτλο «Μια Σύντομη Ιστορία του Εικοστού Αιώνα», μέσα από τις 300 σελίδες του και τα 7 κεφάλαιά του μας πάει ένα ταξίδι στην παγκόσμια ιστορία μέσα από γεγονότα που συνέβησαν σε χώρες και σε άτομα.
Καταγράφει τις σημαντικότερες εξελίξεις του αιώνα και τις συνδέει άλλοτε με τη Μαρί Σκλοντόβσκα μετέπειτα Κιουρί, την αυτοκράτειρα της Κίνας Τσίσι, τον Φραγκίσκο Φερδινάνδο, την Αφροαμερικανίδα χορεύτρια Ζοζεφίν Μπέικερ, καθώς και προέδρων, βασιλιάδων και στρατηγών. Όλες αυτές οι ιστορίες καταγράφουν και συνθέτουν την ιστορία του 20ου αιώνα μέσα από προσωπικότητες που άφησαν το στίγμα τους. Το βιβλίο κλείνει και με ένα χρονολόγιο χρήσιμο για να βάλει σε τάξη τις σκέψεις που προκύπτουν από την ανάγνωσή του.
Αφού φρέσκαρα τις γνώσεις μου στην παγκόσμια ιστορία είπα να ρίξω μια ματιά και στην ντόπια ιστορία με τη βοήθεια δύο ακόμα βιβλίων. Πρώτα έπιασα το Μικρή Πολιτική Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας του Θάνου Βερέμη.
Στα δέκα του κεφάλαια στέκει σε σημαντικές στιγμές της πρόσφατης ιστορίας μας από τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13, την ταραχώδη περίοδο 1921-41, την Κατοχή και τον Εμφύλιο ίσαμε τη δικτατορία και την επιστροφή στη δημοκρατία και τη μετά Ανδρέα Παπανδρέου εποχή.
Ενδιαφέρον έχει το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου που έχει θέμα την εξωτερική πολιτική μετά το 1945 της Ελλάδας, γιατί την χωρίζει επιμέρους σε σχέσεις με τη Δύση, την Τουρκία, τα Βαλκάνια πριν και μετά το 1974. Όπως και το πλούσιο χρονολόγιο στο τέλος που περιέχει όλα τα ιστορικά γεγονότα μεγάλης σημασίας, τα οποία μπορεί να κρύβουν τις επιτυχίες και αποτυχίες της χώρας μας και μας βοηθάνε να διευρύνουμε τους ορίζοντες της εθνικής μας αυτογνωσίας αλλά δεν μας σώζουν από νέα πιθανά λάθη.
Διαβάζοντας τη σύγχρονη μας ιστορία πέρα από τις πληροφορίες που κερδίζουμε μας δίνεται παράλληλα η δυνατότητα να ξανασκεφτούμε και τι έθνος είμαστε ή θέλουμε να γίνουμε όπως και ποια είναι η θέση μας στον παγκόσμιο χάρτη. Ο 20ός αιώνας έχει χαρακτηριστεί από μερικούς ιστορικούς ως και «ο αιώνας των άκρων», ο αιώνας που μεταβλήθηκε κατά τη διάρκειά του ριζικά ο τρόπος ζωής, η καθημερινότητα των ανθρώπων.
Το δεύτερο λοιπόν βιβλίο που ολοκληρώνει τη «μελέτη» μου είναι εκείνο του Αντώνη Λιάκου με τίτλο «Ο ελληνικός 20ός Αιώνας». Είναι ένα βιβλίο που επιχειρεί να δει την Ελλάδα σαν ένα κύτταρο σε μεταβολισμό με το περιβάλλον του. Μια ιστορία παγκόσμιων γεγονότων και πώς μεταβολίζονται αυτά στην Ελλάδα.
Αρχίζει από την πολεμική δεκαετία 1912-1922 και τελειώνει με την έναρξη της κρίσης του 2010 προσπαθώντας να συνοψίσει την πορεία της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας στο διάστημα ενός αιώνα και να βγάλει τα συμπεράσματά του, τα οποία είναι σίγουρα πολλά και αναπτύσσονται σε εξακόσιες σελίδες και δέκα κεφάλαια. Καλό είναι όλοι μας να μάθουμε όσα περισσότερα μπορούμε, γιατί η γνώση είναι δύναμη και θωρακίζει όλους εμάς που μετέχουμε στη διαμόρφωση των αρχών του 21ου αιώνα.
Μου αρέσει πολύ η ιστορία είτε είναι σύντομη, μικρή, παγκόσμια, ελληνική παραμένει μια γνώση του παρελθόντος που ορίζει όμως μέρος του μέλλοντος μας. Μπορεί σε πολλούς από μας στο σχολείο για πολλούς και διάφορους λόγους να μην μας δόθηκε η ευκαιρία ν’ αγαπήσουμε την ιστορία. Σε όλους μας όμως αρέσουν οι ιστορίες αρκεί να βρούμε τον ιστορικό που θα μας τις αφηγηθεί με έναν τρόπο ικανό να μας εξάψει και να μας διατηρήσει το ενδιαφέρον. Ο Αντώνης Λιάκος, ο Θάνος Βερέμης και ο R. Keith Schoppa πάντως εμένα κατάφεραν να με ταξιδέψουν στον 20ό αιώνα μέσα από την ιστορία του και τις διδασκαλίες που μας αφήνει πίσω του.
