«Η ”πόλις”, μια μορφή ανώτερης κοινωνικής συνύπαρξης και αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά την ευδαιμονία των κατοίκων», θα ορίσει ο Αριστοτέλης πριν χιλιάδες χρόνια. Και εμείς θα προσθέσουμε σε αυτό και την συνεχή αλλαγή στη μορφολογία της προκείμενου να συνεχίσει να εξυπηρετεί και να αποβλέπει στην ευημερία των πολιτών της. Σπίτια και άνθρωποι, τα δομικά συστατικά των πόλεων. Πόλεις που οφείλουν να αφουγκράζονται τους ανθρώπους και άνθρωποι που νιώθουν κομμάτια των πόλεων.
Ο Γάλλος καλλιτέχνης Nicolas Hubesch έχοντας επιλέξει να ζει κάποια διαστήματα στη χώρα μας, στην πόλη της Αθήνας, θα περπατήσει πολύ στους δρόμους της, ειδικά την περίοδο του lockdown «με το πιστοποιητικό στην τσέπη που με εξουσιοδοτεί να ταξιδεύω σε ακτίνα 1 χλμ από το Παγκράτι και τις παρακείμενες συνοικίες: Γούβα, Βύρωνα, Καισαριανή… Στη στροφή των στενών αυτών ανακαλύπτω τα μικροσκοπικά σπίτια των προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Μερικά διατηρημένα έχουν παραμείνει όμορφα, αλλά τα περισσότερα αποσυντίθενται σιγά-σιγά εδώ και έναν αιώνα. Γύρω τους η πόλη έχει φυτρώσει σαν μανιτάρι».
Θα αρχίσει με πάθος να ζωγραφίζει και να αποτυπώνει όλα εκείνα τα μισογκρεμισμένα κτίρια, φωλιές κάποτε στοργικές ή συχνά λύσεις ανάγκης για τους ανθρώπους που βρέθηκαν εκτοπισμένοι από τα σπίτια τους στην Αθήνα. Κτίρια σε γειτονιές της Αττικής που στέγασαν τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας μετά την Καταστροφή της Σμύρνης και που, ακόμα και σήμερα, κρατούν ζωντανές τις μνήμες όλων εκείνων που τα κατοίκησαν.
«Ήθελα να τα ζωγραφίσω πριν εξαφανιστούν οριστικά, με τη ζωή, τους ανθρώπους να περνούν, τις γάτες παντού, τα μικρά μονώροφα κτίρια που ακολούθησαν, όπως στη Νίκαια και μετά τα μεγαλύτερα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Τα περισσότερα από αυτά κατοικούνται ακόμα, αλλά από άλλους πρόσφυγες, Ρομά, Πακιστανούς, Αφγανούς...»
Όταν βρίσκεται στην Αθήνα, απολαμβάνει την αφθονία όλων των δυνατοτήτων που προσφέρει η πόλη, μπαρ, εστιατόρια, μουσεία, θέατρα, συναυλίες. Εκείνο όμως που απολαμβάνει περισσότερο είναι η δυνατότητα που έχει να πάρεi το λεωφορείο και σύντομα να βρεθεί στη φύση, στη θάλασσα ή πιο συχνά, στα όμορφα βουνά που είναι τριγύρω, τόσο κοντά, όπως ο Υμηττός που λατρεύει. Άλλωστε οι γειτονιές της Αθήνας που προτιμάει, δεν βρίσκονται στο ασφυκτικό κέντρο αλλά στα περίχωρα. «Αυτές που ξέρω καλύτερα είναι η Καισαριανή, ο Βύρωνας, ο Καρέας, η Ηλιούπολη και η Άνω Δάφνη, πολύ όμορφη γειτονιά πάνω σε έναν λόφο που μου αρέσει τόσο πολύ να περπατάω, αλλά μου μένουν τόσα πολλά να ανακαλύψω. Έχω επίσης μεγάλη αγάπη για τον εθνικό κήπο, τόσο όμορφο, τόσο αναζωογονητικό, είναι ένα πραγματικό διαμάντι στην καρδιά της πόλης».
Με αφορμή τη νέα έκθεση «1922 / 2022, Τα Προσφυγικά» με σκίτσα κτίρια σε γειτονιές της Αττικής που στέγασαν τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας μετά την Καταστροφή της Σμύρνης και που, ακόμα και σήμερα, κρατούν ζωντανές τις μνήμες όλων εκείνων που τα κατοίκησαν, μια έκθεση που εντάσσεται στον κύκλο εκδηλώσεων «1922 – 2022: Παρακαταθήκες και Μνήμες» που διοργανώνει το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με το Nicolas Hubesch, το έργο του και τη δική του Αθήνα.
«Η μοίρα των πόλεων είναι να αποδέχονται, να ενσωματώνουν, πάντα, πάντα περισσότερο», θα δηλώσει ξεκάθαρα ο Nicholas Hubesch και δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο μαζί του. Οι πόλεις υποδέχονται, οι πόλεις αφουγκράζονται και ενσωματώνουν, περικλείουν, θα προσέθετα ιδανικά.
.
«Στους Αθηναίους γενικά δεν τους αρέσει η Αθήνα, τη βλέπουν μόνο ως ατελείωτο μπετόν. Ωστόσο, όταν πάμε κάπου πιο ψηλά, από την κορυφή ενός από τους λόφους της, μας κάνει εντύπωση να την βλέπουμε τόσο καθαρή, τόσο λευκή, σχεδόν αστραφτερή. Φυσικά, υπάρχουν άσχημα μέρη, ειδικά αυτοί οι μεγάλοι μποτιλιαρισμένοι αυτοκινητόδρομοι που τους διασχίζουμε με δυσκολία, αλλά η γοητεία της, πιστεύω, βρίσκεται στον τρόπο που έχει αναπτυχθεί ολοταχώς, σε ένα άναρχο κουβάρι από κτίρια όλων των εποχών που στοιβάζονται χαρούμενα το ένα πάνω στο άλλο, αλλά κυρίως η παρουσία, μέσα σε αυτήν την πυκνότητα των κατασκευών, όλης της βλάστησης, των φυτών παντού στα μπαλκόνια αλλά κυρίως όλων των δέντρων, των νερατζιών και των λεμονιών που φυτεύτηκαν, φαεινή ιδέα, τη δεκαετία του ’50 και που μας κάνουν, όπου βρίσκονται, σε δρόμους και πλατείες, να νιώθουμε καλά εκεί. Δυστυχώς, οι πολιτικές των πόλεων κόβουν έναν πολύ μεγάλο αριθμό δέντρων, με το πρόσχημα τον εκσυγχρονισμό. Σε μια εποχή που η υπερθέρμανση του πλανήτη και οι τρομερές πυρκαγιές που μαίνονται παντού θα αυξήσουν σημαντικά τις θερμοκρασίες, κάτι τέτοιο δεν είναι αυτοκτονικό;»
Υπάρχει κάτι κοινό ανάμεσα στην Αθήνα και τις πόλεις που κατά καιρούς έχετε ζήσει;
Εγώ που μένω πιο συχνά στο Παρίσι, μια πόλη που επίσης λατρεύω, βλέπω ως κοινό, όπως σε όλες τις μεγαλουπόλεις, έναν πειραματισμό, πάντα εύθραυστο αλλά αδυσώπητο, της περίφημης «συμβίωσης», άρα και της ανοχής όλων, διά της συνήθειας, για ό,τι είναι διαφορετικό σε αυτόν. Η μοίρα των πόλεων είναι να αποδέχονται, να ενσωματώνουν, πάντα, πάντα περισσότερο.
«Είμαστε όλοι πρόσφυγες», αυτό το γκράφιτι που διάβασα σε έναν τοίχο στην Αθήνα, τόσο απλό, που τα λέει όλα. Τι σημαίνει για εσάς αυτό;
Θα έπρεπε να ρωτήσετε όποιον το έγραψε, αλλά μου φαίνεται ότι, όπως είπα, είναι πολύ απλό. Όχι μόνο έχουμε όλοι στην καταγωγή μας έναν παππού που κάποια στιγμή έφυγε από τη χώρα του χωρίς να το θέλει, όπως συνέβη με τόσους Έλληνες από τη Μικρά Ασία, αλλά είναι επίσης πιθανό να είμαστε στο μέλλον, είτε λόγω μια σύγκρουσης ή λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη που πάντα θα βάζει περισσότερους ανθρώπους στους δρόμους της προσφυγιάς. Και μπροστά σε αυτήν την εισροή προσφύγων που προβλέπεται να είναι σημαντική, πρέπει να προετοιμαστούμε, όχι για να χτίσουμε τείχη, αλλά για να υποδεχτούμε.
Υπάρχει ένα χρώμα που για εσάς είναι συνδεδεμένο με την προσφυγιά;
Δύσκολη ερώτηση. Δυστυχώς, το χρώμα της προσφυγιάς είναι ίσως αυτό της θάλασσας και ιδιαίτερα της Μεσογείου στις διάφορες αποχρώσεις της, γιατί εκεί πνίγονται τόσοι πολλοί πρόσφυγες, καθημερινά, από αδιαφορία.
Ποια η καθοριστική στιγμή για να ξεκινήσετε να σκιτσάρετε τις γειτονιές προσφυγικών σπιτιών;
Όταν είδα αυτά τα προσφυγικά σπίτια για πρώτη φορά, εξεπλάγην όταν είδα αυτά τα απομεινάρια της μνήμης να υπάρχουν ακόμα, μάρτυρες της οδυνηρής ιστορίας των Ελλήνων. Τα περισσότερα από αυτά τα σπίτια έχουν γκρεμιστεί αλλά αυτά που έχουν μείνει, τα αφήνουν να καταρρέουν με τον καιρό. Όχι μόνο τα βρίσκω όμορφα, συγκινητικά, αλλά νιώθω την ανάγκη να τα ζωγραφίσω, προσπαθώντας να διατηρήσω το ίχνος τους.
Η μορφή τους ή η ιστορία που κουβαλάνε μέσα τους είναι εκείνο το στοιχείο που σας συγκινεί περισσότερο;
Είναι ακριβώς το μείγμα και των δύο. Αυτά τα σπίτια έχουν την ομορφιά τους από μόνα τους, σχήματα και χρώματα, όλα σε αποχρώσεις του παρελθόντος και λεπτούς τόνους. Αλλά και όταν σκύβεις μέσα από τις σπασμένες πόρτες εκείνων που έχουν εγκαταλειφθεί, για να δεις αντικείμενα που έχουν αφεθεί εκεί, διακρίνεις ίχνη ζωής που μας προκαλούν και μας θυμίζουν την τραγική μοίρα όλων όσων τράπηκαν σε φυγή, και όλων εκείνων που θέλουν να φύγουν, σήμερα.
Αυτή την περίοδο εκτός από την έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο και τις συνηθισμένες δημοσιεύσεις στον τύπο για παιδιά, έχει αρχίσει να δουλεύει πάνω σε ένα παιδικό βιβλίο με μια ταλαντούχα νεαρή Γαλλίδα συγγραφέα, την Angélique Leone. Πρόκειται για την ιστορία ενός κοριτσιού ποντικού που ασχολείται πολύ με την οργάνωση του γάμου του, αλλά που ξεχνά να επιλέξει τον αρραβωνιαστικό του. «Είναι πολύ αστείο», θα μου αναφέρει λίγο πριν κλείσουμε την κουβέντα μας.
–
