Μο Γιαν, ένας νομπελίστας συγγραφέας

Ο συγγραφέας με το ψευδώνυμο «Μη μιλάς» και τη Δυνατή φωνή

Παρότι υποψιαζόμασταν ότι το Νόμπελ λογοτεχνίας θα κοίταζε προς την Ανατολή, το όνομα του «Μο Γιαν» (ψευδώνυμο που σημαίνει «Μη Μιλάς») δε βρισκόταν τόσο ψηλά στις προβλέψεις, όσο για παράδειγμα αυτό του Μουρακάμι. Τα Νόμπελ είναι απρόβλεπτα προβλέψιμα. Μας έχουν εκπλήξει, μας έχουν δικαιώσει, μας έχουν απογοητεύσει και μας έχουν γνωρίσει συγγραφείς. Η λογική τους; Στο πλαίσιο της κουβέντας με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη για μια συνέντευξή του στο ελculture, εκείνος είχε διακρίνει τα Βραβεία Νόμπελ σε δύο κατηγορίες: Σε αυτά που επιβραβεύουν τους μεγάλους συγγραφείς (π.χ. Λιόσα) και σε αυτά που προτείνουν μεγάλους της εποχής, οι οποίοι όμως μέχρι τότε δεν είχαν ευρεία απήχηση (όπως η Χέρτα Μίλερ ή ακόμα και ο Σαραμάγκου, που παλαιότερα ήταν γνωστός κυρίως στους ισπανόφωνους).

Το μοναδικό βιβλίο του Μο Γιαν που έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά είναι από τα πρώτα του και έχει τον τίτλο «Οι μπαλάντες του σκόρδου» (1988). Λαχείο το Νόμπελ για τον εκδοτικό οίκο Καστανιώτη, που σίγουρα το μόνο που δεν περίμενε, όταν το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2006, ήταν να αποκομίσει οικονομικό όφελος. Επισκέφτηκα το βιβλιοπωλείο μετά την απονομή και αντίκρισα ένα βουνό από αντίτυπα που απλωνόταν στο χώρο δίπλα σε έναν εξαντλημένο -πλην όμως φιλικότατο- υπάλληλο.

Τι διέκριναν οι άνθρωποι στον Καστανιώτη και έκαναν τότε εκείνη την επιλογή; Και πάλι ο Χρυσοστομίδης, υπεύθυνος της σειράς Ξένης Λογοτεχνίας μας εξηγεί: «Η λογική μας είναι να προτείνουμε εκδόσεις με τους καλύτερους συγγραφείς ανά τον κόσμο. Ψάχνοντας σε αυτή την αχανή χώρα που δεν ξέραμε τι ακριβώς γίνεται, έπεσα πάνω στον Μο Γιαν. Το σημαντικό σε αυτόν είναι ότι σε μια εποχή που έχει γεμίσει πια Αμερικανοκινέζους, παρόλο που τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί και παρά τις συνεχείς απαγορεύσεις των έργων του, εκείνος εξακολουθεί να ζει στην Κίνα και να παλεύει. Με όπλο του τη σάτιρα και ένα ιδιαίτερο χιούμορ, έβαλε κατά του αυταρχισμού μέσα από το γέλιο. Το δεύτερο χαρακτηριστικό του είναι η σύγκρουση μεταξύ της παλιάς αγροτικής Κίνας και των νεότερων αστικών ρευμάτων. Στα έργα του ένας μέσος Κινέζος αγρότης αντιμετωπίζει δύο μεγάλους εχθρούς: το καθεστώς και ταυτόχρονα το μοντερνισμό».

Τα Βραβεία Νόμπελ προσφέρουν τη μέγιστη καταξίωση στους συγγραφείς, μαζί με ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσόν και παράλληλα μας προτείνουν σπουδαίους συγγραφείς, με ξεχωριστό έργο στην ιδανική κατεύθυνση, όπως παραγγέλλει στη διαθήκη του ο Άλφρεντ Νόμπελ. Αποτελούν όμως και την ταφόπλακα κάθε κριτικής και αντίθετης άποψης που δεν τολμά να τα βάλει με καθαγιασμένο νομπελίστα συγγραφέα. Κάνοντας μια άσκηση θάρρους, λοιπόν, και μιλώντας μόνο για τις «Μπαλάντες» που έχω διαβάσει, τολμώ να πω ότι θέλει πολύ γερό στομάχι για να διακρίνει κανείς το όντως ιδιότυπο χιούμορ του συγγραφέα μέσα από ναΐφ περιγραφές τοπίων, καταστάσεων και, αμυδρά, συναισθημάτων. Ένα μερίδιο ευθύνης σίγουρα έχει και η μετάφραση από τα αγγλικά. Πρόκειται για ένα σκληρό έργο που εκτυλίσσεται στην αγροτική Κίνα τη δεκαετία του ’80, τα χρόνια μετά την πολιτιστική επανάσταση. Με το θάρρος που ένας καλλιτέχνης ή συγγραφέας μπορεί να διαθέτει, περιγράφει ωμά την ωμή, άλλωστε, εκμετάλλευση και βία που υφίστανται οι αγρότες από το καθεστώς και τις διοικητικές αρχές. Μια βία όμως εγγενή, μιας και υπάρχει παντού: Στην οικογένεια, στους συγκρατούμενους, στα ζώα, στα ζευγάρια, τελικά στον καθένα απέναντι στον εαυτό του.

Η παρομοίωση του Μο Γιαν με «Κινέζο Κάφκα», που ακούγεται τελευταία αρκετά, δε μου φαίνεται εύστοχη, τουλάχιστον κρίνοντας από το συγκεκριμένο έργο. Εδώ δεν υπάρχει η δαιδαλώδης και απρόσωπη γραφειοκρατία, αλλά η προσωποποιημένη εξουσία και καταπίεση, όπου οι γραφειοκρατικοί παραλογισμοί είναι απλώς μια έκφανσή της, ένα γκροτέσκο αστείο με το οποίο γελούν μόνο οι αξιωματούχοι. Το βιβλίο πάντως κυκλοφόρησε στην Κίνα, απαγορεύτηκε όμως μετά το μακελειό στην πλατεία Τιεναμέν το 1989.

Σίγουρα πιο ενδιαφέρουσα είναι η ιδέα του βιβλίου του «Life and Death are Wearing me Out» (2006), που διηγείται την ιστορία της χώρας χρησιμοποιώντας για νήμα τη μετενσάρκωση. Ο ίδιος ο συγγραφέας το προτείνει ως το πλέον αντιπροσωπευτικό της γραφής του και αποκαλυπτικό της κινεζικής ιστορίας και πραγματικότητας. Μακάρι να το δούμε μεταφρασμένο και στα ελληνικά.

Αναφορικά με το θεσμό του βραβείου Νόμπελ, υπάρχουν ενδιαφέροντα στοιχεία στην ιστοσελίδα των Βραβείων Νόμπελ.

 

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.