Μέσα σε ένα κατάφυτο μέρος, έξω από το κέντρο της Αθήνας. Μακριά από την τσιμεντένια εικόνα της πόλης, κοντά στους πνεύμονες της φύσης βρίσκεται ένα μέρος που συντελείται κάτι μαγικό, κάτι ουσιαστικό και άκρως σημαντικό για το περιβάλλον, για τη φυσική κληρονομιά της χώρας μας, άγνωστο για το ευρύ κοινό. Το δασικό εκκοκκιστήριο της Αμυγδαλέζας. Ένα κέντρο με διάρκειας ζωής περίπου 40 ετών, ο μοναδικός προμηθευτής πιστοποιημένων σπόρων για τα δημόσια και ιδιωτικά φυτώρια. Μια από τις πλέον σημαντικές συνεισφορές στη φύλαξη του εθνικού μας κεφαλαίου, που δεν είναι άλλο από τα δάση και τα φυτά μας.
Ανάμεσα σε νέους, φοιτητές, αλλά και παιδιά που έχουν έρθει να επισκεφθούν και να γνωρίσουν τον χώρο, θα βρεθούμε και εμείς μαζί με την ομάδα του medculture που ανέλαβε την οργάνωση των επισκέψεων. Στόχος να μάθουμε περισσότερα για αυτό το εξαιρετικό έργο που συντελείται σε αυτό τον χώρο, μιας και για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό.
Στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής της ευαισθησίας, η εταιρεία Motor Oil υιοθέτησε πριν από μερικούς μήνες, το δασικό εκκοκκιστήριο της Αμυγδαλέζας. Στόχος είναι να εξελιχθεί και να εκσυγχρονιστεί με μηχανήματα σύγχρονης τεχνολογίας και να μετατραπεί σε Τράπεζα Διατήρησης Δασικού Γενετικού Υλικού. Πρόκειται για μία εξαιρετικά σημαντική πρωτοβουλία, η οποία θα βοηθήσει στην προσαρμογή των δασικών οικοσυστημάτων στις μεγάλες προκλήσεις της κλιματικής κρίσης και στην ενίσχυση της περιβαλλοντικής μας συνείδησης. Η προστασία της φυσικής κληρονομιάς της χώρας αποτελεί βασική προτεραιότητα προκειμένου να διαφυλάξουμε το περιβάλλον για τις επόμενες γενιές.
Το δασικό αποτύπωμα της χώρας μας και η βιοποικιλότητα
Η μεγαλύτερη πηγή οξυγόνου και φυσικής ομορφιάς, τα δάση μιας χώρας, αποτελούν μια σημαντική κληρονομιά που κάθε ένας από εμάς ξεχωριστά και όλοι μαζί έχουμε χρέος να προστατεύσουμε. Το 25,4% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας αποτελείται από δάση, καθιστώντας την τέταρτη σε δασικό πλούτο ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης. Δάση που στην πλειοψηφία τους είναι φυσικά και χαρακτηρίζονται μεσογειακά, με οικοσυστήματα προσαρμοσμένα σε ξηροθερμικά περιβάλλοντα, με ζεστά καλοκαίρια και ψυχρούς χειμώνες.
Έτσι μπορεί κανείς στα ταξίδια του να συναντήσει δάση μαύρης πεύκης, δάση φυλλοβόλων δέντρων ή μεικτά, που συνδυάζουν τα ψηλά δέντρα με τους θάμνους. Όλα αυτά συνθέτουν τη βιοποικιλότητα της χώρας μας. «Μια αλληλεπίδραση των ζωντανών οργανισμών με το φυσικό περιβάλλον. Μια εξελικτική διαδικασία εκατομμυρίων ετών, όπου τα είδη βρίσκουν τις ιδανικές συνθήκες για να αναπτυχθούν», θα αναφέρει η Δέσποινα Παϊταρίδου (Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος), Προϊσταμένη Τμήματος Δασικών Φυτωρίων, Δασικών Γενετικών Πόρων και Αναδασώσεων.
Τη βιοποικιλότητα τη συναντάμε αν κοιτάξουμε προσεκτικά μέσα σε κάθε δέντρο, πολύ απλά γιατί κάθε δέντρο παράγει σπόρους προκειμένου να αναγεννηθεί. Και κάθε σπόρος εσωκλείει μέσα του το γενετικό υλικό του. Αυτό το υλικό καλείται το Κέντρο Επεξεργασίας, Ελέγχου και Πιστοποίησης του Δασικού Πολλαπλασιαστικού Υλικού να τη διατηρήσει, να την προστατεύσει και να τη φυλάξει για τις επόμενες γενιές:
«Με περισσότερα από 6.000 φυτικά είδη η χώρα μας είναι πλούσια σε βιοποικιλότητα, αυτό είναι το εθνικό μας κεφάλαιο και οφείλουμε να το διατηρήσουμε. Αν καταφέρουμε να τη διατηρήσουμε, να την αναδείξουμε και γιατί όχι να τη διαδώσουμε, να την αναπαράγουμε, τότε θα έχουμε φροντίσει το εθνικό μας κεφάλαιο. Γιατί πολύ απλά ένα δάσος είναι πολυλειτουργικό», τονίζει στην ξενάγησή μας η Δέσποινα Παϊταρίδου.
Ας γνωρίσουμε καλύτερα το Κέντρο Επεξεργασίας, Ελέγχου και Πιστοποίησης Δασικού Πολλαπλασιαστικού Υλικού
Το Κέντρο Επεξεργασίας, Ελέγχου και Πιστοποίησης Δασικού Πολλαπλασιαστικού Υλικού ανήκει στη Γενική Διεύθυνση Δασών και είναι το μοναδικό στην Ελλάδα που ασχολείται με τη συλλογή, την εκκόκκιση, τη διατήρηση, τη διακίνηση και τον ποιοτικό έλεγχο δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού από ολόκληρη τη χώρα, με σκοπό τη διάθεση ποιοτικών φυταρίων, πρωτίστως σε δημόσια δασικά φυτώρια για την κάλυψη των αναγκών υλοποίησης αναδασωτικών προγραμμάτων αλλά και στην περίπτωση που υπάρχουν αποθέματα. Χτισμένο τη δεκαετία του ’80, το Κ.Ε.Ε.Π.ΔΑ.Π.Υ. ξεκίνησε τη λειτουργία του μερικά χρόνια αργότερα, το 1990.
«Η πιο δύσκολη και απαιτητική διαδικασία αυτής της αλυσιδωτής ενέργειας είναι η συλλογή του υλικού, που σε ετήσια βάση θα οριστεί ως επιθυμητό από το Κ.Ε.Ε.Π.ΔΑ.Π.Υ. προς τις δασικές υπηρεσίες και που συγκεντρώνεται ανάλογα με το στάδιο ωρίμανσης των καρπών. Και αυτό γιατί τα δασικά είδη δεν παράγουν σε ετήσια βάση καρπούς, όπως συμβαίνει με τα γεωργικά, ενώ ταυτόχρονα, απαιτείται συχνά η αναρρίχηση σε δέντρα ύψους 25-30 μέτρων για τη συλλογή», μας αναφέρει η Δέσποινα Παϊταρίδου.
To υλικό συγκεντρώνεται σε μορφή καρπού, τοποθετείται σε τελάρα και όταν «ανοίξει» ο σπόρος, ξεκινάει η διαδικασία της επεξεργασίας είτε χειρωνακτικά είτε μηχανικά, ώστε να φτάσει λίγο πριν την εργαστηριακή του μορφή, τον καθαρό σπόρο (δίχως πτερύγια και ρετσίνια) που περνάει πλέον από ποιοτικό έλεγχο, και να εξεταστεί η φυτρωτικότητα και η βιωσιμότητά του. Στη συνέχεια αποθηκεύεται σε ειδικά ψυγεία αποθήκες και φυτεύεται στα φυτώρια μέχρι να παρουσιαστεί κάποια ανάγκη αποκατάστασης του περιβάλλοντος.
Αυτό μπορεί να συμβεί μετά από κάποια πυρκαγιά, «εφόσον βέβαια η δασική υπηρεσία κρίνει πως δεν υπάρχει περίπτωση φυσικής αναγέννησης του δάσους», τονίζει η κ. Παϊταρίδου. «Είναι σημαντικό να γίνουν μικρά φράγματα ώστε να συγκρατηθεί το χώμα αλλά και οι σπόροι που υπάρχουν ακόμα στο χώμα, για να αναγεννηθούν μετά από λίγο διάστημα μόνοι τους». Όταν όμως δεν υπάρχει περίπτωση φυσικής αναγέννησης, οι αποθηκευμένοι σπόροι δίνουν νέα ελπίδα σε ένα δάσος. Αρκεί πάντα να γίνει σωστή επιλογή του είδους του δέντρου, κάτι που απαιτεί σωστό και σοβαρό σχεδιασμό, γιατί τότε και μόνο τότε μπορούμε να μιλήσουμε για μια επιτυχημένη αναδάσωση, που θα συντελέσει στη διαιώνιση του είδους του φυτού και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας της περιοχής.
Στόχος της συνεργασίας με τη Motor Oil
Η υποστήριξη της Motor Oil έχει ήδη επιφέρει βελτιώσεις τόσο σε επιστημονικό όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό. Δραστικές είναι οι παρεμβάσεις με ενέργειες για τη συντήρηση του υπάρχοντος μηχανολογικού εξοπλισμού, για τον εκσυγχρονισμό των μηχανημάτων καθώς και των κτιριακών υποδομών.
Η περαιτέρω υλικοτεχνολογική υποστήριξη σύγχρονων μεθόδων παραγωγής, πιστοποίησης και σποροσυλλογής στοχεύει στη δημιουργία ενός πρότυπου Βιοκλιματικού Κέντρου και Εθνικής Τράπεζας Δασικών Γενετικών Πόρων. Με αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί η ποιοτική αναβάθμιση μιας πολύτιμης υπηρεσίας.
Μετά από αρκετά λοιπόν χρόνια, το Κ.Ε.Ε.Π.ΔΑ.Π.Υ. ξαναστήνεται δυναμικά αλλά και συστήνεται. Μέσω της συνεργασίας θα διευρυνθούν, επίσης, τα επιστημονικά προγράμματα του Κέντρου και θα αναπτυχθεί πλάνο επισκέψεων και ξεναγήσεων, ώστε να ανοίξει το Εκκοκκιστήριο τις πόρτες του σε συλλόγους, σχολεία, επιστήμονες αλλά και λοιπούς εμπλεκόμενους φορείς.
«Χάρηκα που η Motor Oil κατάλαβε τη σημασία που έχει ο σπόρος και δεν προχώρησε μονοσήμαντα σε αναδασώσεις», αναφέρει για αυτή τη συνεργασία η κ. Παϊταρίδου. «Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε εμείς οι άνθρωποι ότι η φύση πρωτίστως αποφασίζει για το μέλλον της. Για αυτό και πρέπει πρώτα να εκπαιδευτούμε, να πειστούμε και να σεβαστούμε το περιβάλλον δείχνοντας υπομονή στους χρόνους που έχει η ίδια η φύση. Γιατί πολλές φορές κακοποιούμε τη φύση με τις δράσεις μας και τις επιλογές μας. Είναι σημαντικό να κάνουμε επιλογές φυτών και δέντρων που μπορούν να συμβιώσουν. Όλοι εμείς λοιπόν οι δασολόγοι πρέπει να κάνουμε σωστό σχεδιασμό γνωρίζοντας πάντα πως μια λανθασμένη επιλογή θα μας επιβαρύνει με κόστος και χρόνο.
Επίσης είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το έργο μας δεν θα το δούμε ποτέ ολοκληρωμένο, αν αναλογιστούμε ότι το φυσικό περιβάλλον έχει διάρκεια 100 χρόνια ζωής. Το πεύκο που θα φυτέψω σήμερα, δεν θα προλάβω να το δω».
Και εμείς αποχαιρετάμε το μέρος γεμάτοι ελπίδα πως όταν φροντίζεις το μικρό σποράκι που μέσα του ενυπάρχει ολόκληρη η σοφία της φύσης, με κάποιον τρόπο φροντίζεις για τη μετάδοση για τη διαφύλαξη αυτής. Με κάποιο τρόπο ατενίζεις το μέλλον, το οραματίζεσαι καλύτερο ακόμα και χωρίς εσένα.
Μέσα στη σιωπή της σκέψης μου
αντιλαμβάνομαι τον εσωτερικό μου κόσμο
σαν ένα σπόρο,
κατά κάποιον τρόπο μικρό κι ασήμαντο,
αλλά και γεμάτο δυνατότητες.
Και βλέπω μέσα του
το σπέρμα ενός θαυμάσιου δέντρου,
του δέντρου της ζωής μου, σε διαδικασία εξέλιξης.
Κάθε μικρός σπόρος περιέχει
το πνεύμα του δέντρου που θα γίνει μετά.
Κάθε σπόρος ξέρει πώς να μετατραπεί σε δέντρο
πέφτοντας σε γόνιμη γη,
απορροφώντας τους χυμούς που τον τρέφουν,
απλώνοντας τα κλαδιά και τα φύλλα του,
γεμίζοντας καρπούς και λουλούδια
για να μπορέσει να δώσει ό,τι έχει να δώσει.
Χόρχε Μπουκάι, «Όνειρα-σπόροι» από τη συλλογή Ιστορίες για να σκεφτείς (εκδόσεις Όπερα, 1997). Μετάφραση: Μαρία Μπεζαντάκου
