«Όσοι δεν μπορούν να θυμηθούν το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν» – George Santayana
Όσα χρόνια και αν περάσουν η σκέψη και μόνο της μαύρης περιόδου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μπορεί να σου προκαλέσει ρίγος. Πώς ο άνθρωπος μπορεί να κρύβει μέσα του τόσο σκοτάδι, τόσο μίσος και χυδαιότητα, τόση βαρβαρότητα και σκληρότητα; Και πόσα ψήγματα ελπίδας μπορούν να σου μοιράσουν ιστορίες ανθρωπιάς, καλοσύνης, θάρρους και αλληλεγγύης; Αρκούν; Φθάνουν για να ξεπλύνουν τον πόνο εκατομμυρίων θυμάτων; Πόση δύναμη μπορούσαν οι αθώοι να συγκεντρώσουν από τα θραύσματα της ζωής της ώστε να σηκώσουν το ανάστημα και να αντισταθούν;
«Χρειάζεται θάρρος για να είσαι καλός. Εκείνες όμως τις μέρες, που μια τέτοια καλοσύνη μπορούσε να σου κοστίσει τα πάντα – την ελευθερία σου ακόμα και τη ζωή σου-, αυτή η καλοσύνη ήταν σαν θαύμα. Είναι αυτό που έλεγε ο μπαμπάς μου: το φως στο σκοτάδι, η απόλυτη ουσία του ανθρωπισμού μας: Ελπίδα».
Με αυτά τα λόγια θα κλείσει την ιστορία της η Γκράνμερ η ηρωίδα του graphic novel «Λευκό Πουλί» τη συγκινητική της ιστορία. Μια ιστορία που αν και βασίζεται σε μυθοπλαστικά στοιχεία έχει ιστορική βάση, αφού δεν απέχει πολύ από χιλιάδες άλλες ιστορίες ανθρώπων που επιβίωσαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και επιβίωσαν από το μίσος των ναζιστικών δυνάμεων.
Στο «Λευκό πουλί» θα μάθουμε για την ιστορία της Σάρας, μιας νεαρής εβραιοπούλας, που υπό άλλες συνθήκες η καταγωγή της δεν θα είχε καμία απολύτως σημασία, που ζει σε ένα μικρό χωριό της Γαλλίας με τους γονείς της. Μια καθημερινή κοπέλα με αγάπη για διάβασμα και τα μαθήματά της στο σχολείο, με εξαίρεση τα μαθηματικά, έχει δύο αγαπημένες φίλες και μια απολύτως φυσιολογική ζωή. Όλα θα αλλάξουν ωστόσο όταν τα ναζιστικά στρατεύματα εισέλθουν στο μικρό χωριό και στο σχολείο της όλα θα αλλάξουν. Από εκείνη την στιγμή θα παρακολουθήσουμε τη φυγάδευσή της από ένα σιωπηλό συμμαθητή της, τον Τζούλιαν, όπως θα μάθει αργότερα πως είναι το κανονικό του όνομα, καθώς μέχρι εκείνη τη στιγμή τα παραμορφωμένα από την πολιομυελίτιδα πόδια του και η σιωπηρή του στάση, του είχαν δώσει το κοροϊδευτικό όνομα Τουρτό δηλαδή κάβουρας.
Η Σάρα θα βρει καταφύγιο στον αχυρώνα της οικογένειας του Τζούλιαν που με τη δική τους φροντίδα, περιποίηση και αμέριστη αγάπη αλλά και τις αναμνήσεις της από τους γονείς της που τόσο πολύ της λείπουν. «Το κακό θα πάψει μόνο όταν οι καλοί άνθρωποι θα αποφασίσουν να το σταματήσουν», θα πει η Βιβιέν στη Σάρα σε μία από τις καθημερινές της επισκέψεις στον αχυρώνα. Και αυτό πυροδοτεί στη Σάρα ενοχές για τον τρόπο που τόσο καιρό φερόταν και η ίδια στον Τζούλιαν και θα μετανιώσει για την απάθειά της σε όλα τα περιστατικά τραμπουκισμού από τους υπόλοιπους συμμαθητές.
«Η αλήθεια είναι ότι δεν έχει σημασία πώς ήσουνα τότε. Το μόνο που έχει σημασία είναι πώς είσαι τώρα», θα της απαντήσει ο Τζούλιαν, όταν η Σάρα του ζητήσει συγγνώμη για τη συμπεριφορά της. Και αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο που η συγγραφέας επιλέγει, ανάμεσα σε άλλα σημεία να τονίσει. Και εδώ βρίσκεται όλη η ουσία της ιστορίας. Η ανάδειξη της σημασίας της μνήμης ώστε οι βαρβαρότητες και τα λάθη, τα στραβά και μελανά να μην επαναληφθούν.
Η συγγραφέας στο τέλος του βιβλίου παραθέτει έναν επίλογο από τη βραβευμένη συγγραφέα και κριτικό Ruth Franklin, η οποία δανειζόμενη τα λόγια του Elie Wiesel, επιβιώσαντα του Ολοκαυτώματος αναφέρει: «Μη στέκεσαι παθητικός θεατής την ώρα που χύνεται το αίμα του γείτονά σου».
Τα ιστορικά στοιχεία και η έρευνα έχει δείξει πως δίχως τη συμβολή εκατομμυρίων καθημερινών ανθρώπων που σιωπούσαν την ώρα που οι Ναζί εξολόθρευαν τους Εβραίους γείτονές τους, το Ολοκαύτωμα θα είχε αποφευχθεί. Είναι ωστόσο συγκλονιστικές οι ανεκτίμητες πράξεις καλοσύνης που έσωσαν τη ζωή φίλων, γειτόνων, συμπολιτών τους – πολλούς από τους οποίους τιμά το Κέντρο Μνήμης και Έρευνας του Ολοκαυτώματος.
Μέσα από την αφήγηση της ίδιας της Σάρας, θα γνωρίσουμε τις θαυμαστές αυτές πράξεις αλλά και την προδοσία, θα μάθουν οι νέοι και θα θυμηθούν οι μεγάλοι τις γενναίες πράξεις αντίστασης αλλά και την τυραννία και κακομεταχείριση των ναζιστικών δυνάμεων ιδιαίτερα προς την εβραϊκή κοινότητα που οδήγησε στο Ολοκαύτωμα και στον αφανισμό έξι εκατομμυρίων ανθρώπων.
Και καθώς πρόκειται για ένα δύσκολο θέμα για όλους πόσο μάλλον για τους μικρούς, η επιλογή της παρουσίασης μέσα από ένα graphic novel το καθιστά μια έξοχη επιλογή.
Στο graphic novel η R. J. Palacio ξετυλίγει τη συγκλονιστική ιστορία της με τρόπο παραστατικό, ευχάριστο ακόμα και στα πιο δύσκολα νοήματα, αποφεύγοντας εικόνες και λέξεις δύσκολα διαχειρίσιμες. Έχει απόλυτη επίγνωση των ευαισθησιών του μικρού αναγνώστη που θα πιάσει στα χέρια του το βιβλίο. Δεν στοχεύει στον τρόμο. Δεν θέλει να απομακρύνει από την ιστορία της τον τρυφερό αναγνώστη που δεν έχει γνωρίσει προδοσία και φόβο στη ζωή του. Θέλει να αφηγηθεί την ιστορία της τρυφερά, ακόμα και στα δύσκολα, ανθρώπινα ακόμα και στα πιο βάναυσα, συγκινητικά ακόμα και στα πιο τρομακτικά.
Το «Λευκό Πουλί», σύμβολο ελευθερίας πρωταγωνιστεί στις σελίδες, που στο τέλος μετουσιώνεται θα έλεγε κανείς στον αγγελιαφόρο ενός οικουμενικού μηνύματος – Ποτέ ξανά. Ένα μήνυμα επίκαιρο με την παρούσα κοινωνική κατάσταση και το τεράστιο μεταναστευτικό πρόβλημα. Ο πόνος της μικρής Σάρας που αποχωρίζεται τους γονείς της και αναζητά ένα ασφαλές καταφύγιο έχει πολλά κοινά με τον μικρό μετανάστη που αποχωρίζεται το σπίτι του μέσα στον φόβο και την αγωνία της επιβίωσης και αναζητά ένα καινούργιο ζεστό σπίτι.
Στο τέλος, το βιβλίο με αφορμή τους ήρωές του και την πλοκή του, παραθέτει εκτεταμένες πληροφορίες για τα πρόσωπα και τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου, όπως για τις μαζικές συλλήψεις που έγιναν στη Γαλλία το 1942 και το 1943, ενώ μαθαίνουμε για τον αντισημιτισμό, τη γαλλική και εβραϊκή αντίσταση, τη Μιλίς, τους Μακί αλλά και τη φράση «Ποτέ ξανά» και #Θυμόμαστε, κάτι που διαπνέει ολόκληρο το βιβλίο.
Το «Λευκό πουλί» και η ιστορία αυτή ενός θαύματος της R. J. Palacio κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος και θα μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη το φθινόπωρο του 2022 με πρωταγωνίστριες τις Helen Mirren και Gillian Anderson.
Τη μετάφραση στα ελληνικά υπογράφει η βραβευμένη συγγραφέας και μεταφράστρια Μαρίζα Ντεκάστρο.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η R. J. Palacio είναι η συγγραφέας του παγκόσμιου best seller “Θαύμα”, ενός μυθιστορήματος που μεταφράστηκε σε σαράντα πέντε γλώσσες και πούλησε πάνω από 5 εκατομμύρια αντίτυπα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η ιστορία του δεκάχρονου Όγκι Πούλμαν, ενός αγοριού που γεννήθηκε με μια σοβαρή παραμόρφωση στο πρόσωπο, κέρδισε περισσότερα από είκοσι πολιτειακά βραβεία καθώς και το E.B. White Read Aloud Award και βρέθηκε στη βραχεία λίστα του Carnegie Medal Award. Το «Θαύμα» διέδωσε παντού ένα μήνυμα καλοσύνης και ανεκτικότητας, ενέπνευσε το κίνημα «Διαλέγω καλοσύνη» και έγινε επίσης κινηματογραφική ταινία.
