Μάζεψε τα μαλλιά της σε έναν κότσο. Έβαλε το μωβ σκουφί της και βούτηξε στην πισίνα. Κολυμπάει ελεύθερη. Φόρεσε το κράνος της το πρωί και ανέβηκε στο ποδήλατο. Πάει στο σχολείο της. Βαδίζει ελεύθερη. Της δείχνω το κινητό. Αναταραχές, φωτιές, κραυγές γυναικών. Βγάζουν τις μαντήλες από τα μαλλιά τους. Τις σκίζουν και τις στροβιλίζουν στον αέρα. Κάποιες κόβουν τα μαλλιά τους. Τα κρατάνε ψηλά. Τα κάνουν σημαία να ανεμίζουν ελεύθερα. Εκείνες δεν είναι. Ποτέ δεν ήταν.
Το Ιράν έχει πάρει φωτιά. Καίγεται. Μέσα και έξω. Οι φωνές τους, όσο και αν ο κρατικός μηχανισμός, η ηθική αστυνομία προσπαθεί να τις σωπάσει, σπάνε το φράγμα των συνόρων, αναπαράγονται με ταχύτητα, αποκτούν ακολούθους σε άλλες πόλεις, πλην της Τεχεράνης. Ένα ασταμάτητο τσουνάμι φωνών που γιγαντώνεται.
Δεν γνωρίζει όμως τα γεγονότα που πυροδότησαν αυτή την συγκεκριμένη στιγμή την εξέγερση. Όλα ξεκίνησαν από μια 22χρονη, κουρδικής καταγωγής κοπέλα, την Μαχσά Αμινί. Σε μια επίσκεψη στην Τεχεράνη, άνδρες των δυνάμεων της αστυνομίας ηθών του Ιράν την συνέλαβαν επειδή εκείνη φορούσε πολύ χαλαρά την ισλαμική της μαντίλα (χιτζάμπ). Χαλαρά – δεν κάλυπτε πλήρως τα μαλλιά της. Τα άλλα δεν χρειάζεται να της τα εξηγήσω. Τα έχει διαβάσει. Πάνω κάτω ξέρει, έχει αντιληφθεί όλα όσα συμβαίνουν μακριά από το δικό της δυτικό σπίτι.
Το “Persepolis” της Marjane Satrapi βρίσκεται στην κορυφή των ραφιών μας στη βιβλιοθήκη. Ένα graphic novel που όπως και το “Maus” του Spiegelman, το βιβλίο της Satrapi συνδυάζει την πολιτική ιστορία και τα απομνημονεύματα, απεικονίζοντας τις αναταραχές μιας χώρας τον 20ό αιώνα μέσα από την ιστορία μιας οικογένειας. Πρωταγωνίστριά της είναι η Marji, μια νεαρή Ιρανή, που ουσιαστική πρόκειται για μια αυτοβιογραφική μεταφορά της ιδίας της Satrapi. H Marji δεν αντιστέκεται και επαναστατεί με τον δικό της τρόπο. Φοράει τζιν, ακούει μουσική χέβι μέταλ και έχει πολλές ερωτικές απογοητεύσεις μέσα σε όλη αυτή την πολιτική αναταραχή.
Ρίχνοντας μια ματιά εκ των έσω στη βιαιότητα και τον παραλογισμό που κυρίευσε την πατρίδα της, το Ιράν, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το βιβλίο της Satrapi σημείωσε τεράστια επιτυχία τόσο στους απλούς αναγνώστες όσο και στους εκπαιδευτικούς και βιβλιοθηκονόμους, οι οποίοι εκτίμησαν την ικανότητά του να διευκολύνει θα λέγαμε την πολιτισμική κατανόηση.
Το να βλέπεις τα πράγματα ασπρόμαυρα συχνά σημαίνει ότι δεν αφήνεις περιθώρια για αποχρώσεις και λεπτομέρειες. Και όμως, η Marjane Satrapi επέλεξε το ασπρόμαυρο για να απεικονίσει το όραμά της για την ιρανική επανάσταση και τον ρόλο που έπαιξε στη ζωή της, στο αυτοβιογραφικό της μυθιστόρημα και την κινηματογραφική μεταφορά του 2007, ”Persepolis”, η οποία απέσπασε το βραβείο της κριτικής επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών, κέρδισε δύο γαλλικά Σεζάρ και ήταν υποψήφια για Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα.
Αν και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τόσο τα βιβλία όσο και η ταινία έχουν απαγορευτεί στο Ιράν, το ”Persepolis” έχει επίσης αντιμετωπίσει περισσότερα από τα προβλήματα που του αναλογούν στα σχολεία των ΗΠΑ, ενώ το πιο θεαματικό είναι ότι οι υπεύθυνοι των δημόσιων σχολείων του Σικάγο έκαναν μια συγκεχυμένη προσπάθεια τον Μάρτιο του 2013 να αφαιρέσουν το βιβλίο από όλες τις τάξεις λόγω της «γλώσσας και του περιεχομένου που είναι ακατάλληλο για παιδιά».
Κοιτάζοντάς το πάλι σκέφτομαι πως το ασπρόμαυρο το κάνει να μοιάζει απόκοσμο, ψεύτικο, σχεδόν εξωπραγματικό. Όμως η μεγάλη αλήθεια του είναι εκεί. Τη βλέπεις στην τηλεόραση, στα social media, στις φωτογραφίες που λαμβάνεις και κυκλοφορούν ελεύθερα, ενώ τα στόματα των πρωταγωνιστών τους με τη βία σφραγίζονται.
Η Μαχσά Αμινί είχε αφήσει μερικές από τις όμορφες μπούκλες των μαλλιών της έξω από το φράγμα της ιρανικής ηθικής. Το Ιράν απαιτεί από τις γυναίκες να φορούν τη μαντίλα με τρόπο που να καλύπτει πλήρως τα μαλλιά τους όταν βρίσκονται έξω από το σπίτι τους. Μαντίλα, χιτζάμπ, όχι κράνος για να μην χτυπήσουν το κεφάλι τους, μήτε σκουφί για να μην γεμίσει η πισίνα με τρίχες. Μαντίλα, χιτζάμπ. Για να καλύψουν το κεφάλι τους, να κρύψουν τον εαυτό τους, να χαθούν πίσω από μερικά μέτρα υφάσματος, να παύσουν να υπάρχουν. Μια μόνο σκούρα σιλουέτα, δίχως χρώμα, σχεδόν σε άσπρο μαύρο. Υποταγή σε όλους. Η γυναίκα δεν έχει καμία θέση εδώ πάρα μόνο σαν μια σκιά που όποτε θέλουμε κλωτσάμε, χαστουκίζουμε, φτύνουμε.
Θέλω να είμαι μαζί στις διαμαρτυρίες που οργανώνονται σύντομα και εδώ στην Αθήνα. Θέλω να πάρω τα κορίτσια και χέρι χέρι να βρεθούμε εκεί μαζί με όλες τις γυναίκες. Να φωνάξουμε, να διαμαρτυρηθούμε, αλλά κυρίως να δείξουμε με την παρουσία μας τον απέραντο σεβασμό σε αυτό τον αγώνα των ταλαιπωρημένων γυναικών για το αυτονόητο. Μια ακόμα ηχηρή παρουσία, που θα διώξει το άσπρο μαύρο, θα φυσήξει την κόλαση των γυναικών, όχι μόνο αυτών που περιορίζονται γεωγραφικά στο Ιράν αλλά όλων των γυναικών που έχουν κάθε δικαίωμα στην αυτοδιάθεσή τους.
Βαθιά υπόκλιση και σεβασμός στον αγώνα τους. Στεκόμαστε δίπλα σε κάθε γυναίκα, σε κάθε άνθρωπο που διεκδικεί τη «φωνή» του, την ελευθερία του από κάθε είδους δεσποτισμό.
Ας γίνουν τα μαλλιά τους όχι λόγια του αέρα αλλά γέφυρα στον αέρα, ένας δρόμος όπου ο καθένας από την πλευρά που στέκεται, θα συμπαρασυρθεί, θα συμπορευθεί και θα κάνει όσα μπορεί και όσα του αναλογούν.
