Με αφορμή μια κυριακάτικη βόλτα με τους παππούδες της (τι ωραίο αλήθεια) στην Ελευσίνα, η μικρή Χλόη θα γίνει η ξεναγός μας στην πόλη της Ελευσίνας. Γιατί καθώς δεν ήθελε να τους ακολουθήσει στο Μουσείο με τόσο ωραία λιακάδα, θα περιπλανηθεί στον αρχαιολογικό χώρο γύρω από το Μουσείο και θα ζήσει απρόσμενες συναντήσεις. Τον Τριπτόλεμο και τον Δημοφώντα που θα της μιλήσουν για τον πατέρα τους βασιλιά της Ελευσίνας, τον Αισχύλο που στέκει αγέρωχος, μαρμαρωμένος στον χρόνο ενώ για λίγο θα πιάσουν κουβεντούλα, με τα ανύπαντρα κορίτσια, τις Αρβανίτισσες κόρες που θα τη μυήσουν στον χορό και τις παραδόσεις τους, τον Ύπαρχο Λιάσκο Βασίλειο, Ελευσίνιο ύπαρχο και πολλές ακόμα ενδιαφέρουσες προσωπικότητες.
Όλα αυτά και άλλα πολλά, συμβαίνουν στο νέο βιβλίο της Ερατώς Κουτσουδάκη-Γερολύμπου με τίτλο Η Χλόη στην Ελευσίνα που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό, το πρώτο βιβλίο της σειράς Οι περιπέτειες της Χλόης στην Ιστορία, εικονογραφημένο από τον Φίλιππο Φωτιάδη που κάνει μια ενδιαφέρουσα βόλτα στην ιστορία και την πορεία της πόλης της Ελευσίνας, φθάνοντας στο παρόν και την τιμητική της ανακήρυξη ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023.
Η έκδοση περιλαμβάνει χάρτη της πόλης και σύντομο ευρετήριο με πληροφορίες για όλα τα μυθικά και ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στο βιβλίο.
Με αφορμή το βιβλίο, μιλήσαμε με τη συγγραφέα του, αρχιτέκτονα-μουσειολόγο Ερατώ Κουτσουδάκη:
Μιλήστε μας λίγο για το νέο σας βιβλίο. Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;
Η πρωτοβουλία της πρότασης ανήκει στις φιλόξενες και περιποιητικές εκδόσεις Παπαδόπουλος και ήρθε, η αλήθεια, εν μέσω της προηγούμενης έκθεσης που επιμεληθήκαμε στο Μουσείο Μπενάκη, για την εκατόχρονη ιστορία της εταιρείας Μπισκότων Παπαδοπούλου. Σημαδιακή αν και τυχαία συνωνυμία… Η πρόταση αφορούσε στην προσέγγιση ζητημάτων νεότερου πολιτιστικού αποθέματος με στόχευση τα παιδιά και η συμφωνία ήταν να γράφω για θέματα με τα οποία έχω καταπιαστεί επιμελητικά και επομένως είχα την ευκαιρία να μελετήσω σε κάποιο βάθος.
Η ιδέα για το βιβλίο δημιουργήθηκε εκ παραλλήλου με την έκθεση που επιμεληθήκατε στο πλαίσιο της «2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» με τον τίτλο «Μυστήριο 29 | Ελευσίνα – Ωμό Μουσείο»;
Όχι. Ωστόσο η δουλειά που έγινε ερευνητικά και επιμελητικά για να στηθεί το Ωμό Μουσείο σίγουρα έδωσε τροφή στη Χλόη. Επιπλέον, κρίναμε με τις Εκδόσεις ότι η συγκυρία ήταν καίρια, ώστε οι περιπέτειες της Χλόης με την ιστορία να ξεκινήσουν από την Ελευσίνα, που συστήνεται φέτος σε όλο τον πλανήτη ξανά και έχει όλα τα φώτα επάνω της. Πάντως η Χλόη ήδη ετοιμάζει τις επόμενες περιπέτειές της..!
Τοπόσημα της πόλης, αρχαία πρόσωπα αλλά και η καθημερινότητα των ανθρώπων της πόλης οι αφορμές για να μιλήσετε για την Ελευσίνα. Μιλήστε μας λίγο για αυτήν τη φροντισμένη επιλογή των γεγονότων και προσώπων;
Νομίζω οι ενήλικες δεν συνειδητοποιούμε ότι η αντίληψη της ροής του χρόνου για τα παιδιά είναι μια νοητική κατάκτηση που έρχεται σταδιακά, μετά τα 6 ή 7 χρόνια, κυρίως όσον αφορά στον ιστορικό χρόνο. Και βέβαια δεν αναφέρομαι στους εκπαιδευτικούς και όσους ασχολούνται επαγγελματικά με την παιδική ηλικία. Εγώ, ας πούμε, το αντιλήφθηκα ξανά, όταν το παιδί μου άρχισε Ιστορία στο Δημοτικό και έπρεπε να καταλάβει πόσο παλιά είναι η προϊστορία και πόσο παλιά γεννήθηκαν οι γονείς και οι παππούδες της και πόσο παλιά είναι το 1821 σε σχέση με το 1940 κ.ο.κ. Έτσι λοιπόν, η επιλογή των στιγμιοτύπων, άρα και των ξεναγών που συναντά η Χλόη στην Ελευσίνα, έγινε με γνώμονα να αφηγηθούμε ροϊκά την ιστορία της Ελευσίνας, φωτίζοντας τις μεγάλες στιγμές και περιόδους της. Και επειδή, όπως ακριβώς και στο Ωμό Μουσείο, με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, παίρνουμε τη θέση ότι η ιστορία ενός τόπου είναι το άθροισμα της «μεγάλης» ιστορίας και των «μικρών» ιστοριών του, έτσι μαθαίνει και η Χλόη: από τους ήρωες (μυθικούς και αληθινούς) αλλά και από «ανώνυμους» πρωταγωνιστές ή σύγχρονούς μας, διπλανούς μας ανθρώπους.
Μουσειολόγος στο επάγγελμα αλλά και συγγραφέας πλέον παιδικού βιβλίου. Σας άρεσαν από μικρή οι ιστορίες;
Ναι! Με μια ευρεία έννοια, μου άρεσε – και μου αρέσει – να φτιάχνω περιβάλλοντα. Μικρή, πολύ μικρή, ήθελα να γίνω σκηνοθέτης και σκηνογράφος μαζί. Και με γοήτευε πάντα η Ιστορία. Ήταν το αγαπημένο μου μάθημα, είναι το αγαπημένο μου ανάγνωσμα. Η μουσειολογία (που δεν είχα ιδέα βέβαια μικρή τι είναι) με έναν μαγικό τρόπο τα περιέχει όλα αυτά, μαζί όμως και μια πειθαρχία της επιστήμης που με κάνει να νιώθω οικεία.
Υπάρχει κάποιο «παρελθόν» στη σχέση σας με την πόλη της Ελευσίνας;
Τώρα πια νομίζω πως ναι, η πόλη και εγώ έχουμε όπως το λέτε «παρελθόν». Αυτό ξεκινά το 2016 με την τυχαία και μοιραία εμπλοκή μου στην έκθεση Άνθρωποι+Εργοστάσια, Βιομηχανική Ελευσίνα, στο Διοικητήριο του Παλιού Ελαιουργείου, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Η συνάντηση με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό και τη Δέσποινα Γερουλάνου έδωσε άλλη δυναμική στη σχέση μου με την πόλη, θέλω όμως να περηφανεύομαι, γιατί τόσα χρόνια μετά μετρώ μερικές καλές φιλίες με Ελευσίνιους, που διατηρούνται, είτε δουλεύω στον τόπο είτε όχι.
Πιστεύετε ότι είναι ένας τόπος που ίσως μέχρι σήμερα δεν είχε προβληθεί όσο του άξιζε; Είναι μια πόλη όμορφη;
Προτιμώ να μη σκέφτομαι με όρους «μου αξίζει – δεν μου αξίζει». Κάθε πράγμα, κάθε άνθρωπος, κάθε σχέση, κάθε τόπος, έχει τη στιγμή του. Και προφανώς τώρα η Ελευσίνα διάγει μία από τις δικές της. Αλλά σίγουρα όχι τη μόνη ή την πρώτη. Φανταστείτε την ως ΤΟΝ θρησκευτικό προορισμό της Αρχαιότητας, φανταστείτε δεκάδες ακμάζοντα εργοστάσια και την κίνηση στο λιμάνι της στο μεταίχμιο του 19ου με τον 20ο αιώνα, μπροστάρισσα σε εργασιακές διεκδικήσεις που σήμερα θεωρούνται (και ελπίζω θα παραμείνουν) δεδομένες… Ναι, η Ελευσίνα είναι όμορφη, έχει μια ασχήμια και μια ομορφιά, που δεν ξέρεις να την εξηγήσεις ακριβώς, απλώς σε γοητεύει. Είναι, σε κάθε περίπτωση, μυστήρια.
Θα αφήσουν πιστεύετε κάποιο ισχυρό αποτύπωμα οι δράσεις «2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» στην πόλη τη Ελευσίνας ή θα ξεχαστεί;
Είναι πρωτίστως στο χέρι των Ελευσινίων να μην ξεχαστεί η παρακαταθήκη της Πολιτιστικής. Της τοπικής κοινωνίας, όχι των τοπικών αρχόντων απαραίτητα. Υπάρχει μια σημαντική αλλαγή στην καθημερινότητα των πολιτών, όπως εγώ την εισπράττω, παρότι κάθε (πολιτική) μερίδα της κοινωνίας αυτής θα σας φωτίσει με άλλες αποχρώσεις την εμπειρία. Είναι μια πόλη ιδιαιτέρως πιο ζωντανή και εξωστρεφής από ό,τι λίγα χρόνια πριν, μπορεί όμως και κάπως μουδιασμένη με τα φώτα του (καλλιτεχνικού) κόσμου επάνω της. Για μένα η «κοινωνική γλυπτική» που ευαγγελίστηκε στο ξεκίνημα της θητείας του ο Μαρμαρινός, είναι ήδη σε πλήρη εξέλιξη πάντως. Και όποιος πιστός προσέλθει..
Ποια τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδιά σας;
Νιώθω μια κάποια αμηχανία να απαντήσω σ΄αυτή την ερώτηση. Μάλλον γιατί δεν θεωρώ εαυτόν καλλιτέχνη. Τα σχέδιά μου περιλαμβάνουν βέβαια τις επιμέλειες περιοδικών εκθέσεων και τις μουσειολογικές μελέτες με τις οποίες ασχολείται το γραφείο μου συστηματικά και εντατικά, αλλά περιλαμβάνουν εσχάτως, εκτός των δύο παιδιών μου που χαίρομαι να συντροφεύω στο μεγάλωμά τους, το τρίτο μου παιδάκι, τη Χλόη! Με τη Χλόη, απαλλαγμένη από τα γονεϊκά και επαγγελματικά άγχη, αφήνω να με πηγαίνει από το χεράκι, με μια ξεγνοιασιά πρωτόγνωρη για μένα. Πάντως, ο δυσκολότερος, ο πιο απαιτητικός ρόλος είναι αυτός της μαμάς, της κανονικής μαμάς. Νομίζω η πραγματική τέχνη, η άπιαστη, εκεί κρύβεται…
