Η κόρη μιας φίλης μου μπήκε πρόσφατα στην εθνική ποδοσφαιρική ομάδα κορασίδων. Απ’ όταν τη θυμάμαι έπαιζε ποδόσφαιρο και δεν το άφηνε παρά τις δυσκολίες και τα σχόλια. «Αγοροκόριτσο» τη φώναζαν παλιότερα οι μεγάλοι, «κορίτσι Μαραντόνα» τώρα. Προφανώς και χρειάζεται να παλεύει πολύ περισσότερο για ν’ αποδείξει ότι μπορεί ως κορίτσι να τα καταφέρει εξίσου καλά και χωρίς να συγκρίνεται διαρκώς με πετυχημένα αντρικά μοντέλα. Μου προκάλεσε έτσι το ενδιαφέρον η δράση της Athens Comics Library με το “Girl Power Academy Greece”, που παίρνει σάρκα και οστά αυτές τις μέρες.
Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από την Khalida Popal που είχε να παλέψει στο Αφγανιστάν με άπειρα αρνητικά στερεότυπα και με φόβο ακόμη και της ζωής της. Όπως έχει πει η ίδια, τα κορίτσια που παίζουν ποδόσφαιρο θεωρούνταν πόρνες κι έτσι, παρά τη στήριξη της οικογένειάς της, έπαιζε κρυφά στις αυλές των σπιτιών. Με την επάνοδο των Ταλιμπάν, για τους οποίους η Popal αποτελούσε στόχο, πήγε στη Δανία, όπου βρέθηκε σε κέντρο ασύλου, ανήμπορη να παίξει λόγω τραυματισμού. Στην προσπάθειά της να ενδυναμωθεί η ίδια και να βοηθήσει κι άλλα κορίτσια με δύσκολες εμπειρίες, δημιούργησε τον οργανισμό Girl Power Academy, που εδρεύει στη Δανία και έχει πλέον παρακλάδια σε πολλές χώρες.
Στην Ελλάδα η Ακαδημία διοργανώνεται από το Athens Comics Library και πραγματοποιείται από 1 έως 4 Δεκεμβρίου 2022 στα Σπάτα. Δεν είναι πάντως ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία δράση της Athens Comics Library για τις γυναίκες και το ποδόσφαιρο. Εδώ και μια τριετία υλοποιούν με την ΠΑΕ ΑΕΚ το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Welcome through football για προσφυγόπουλα 7 έως 11 ετών. Το πρόγραμμα ενισχύει τη συμπεριληπτική προπόνηση, την ενδυνάμωση των παιδιών προσφύγων, αλλά και των – ως επί το πλείστον μόνων μαμάδων τους.
Επίσης στο πλαίσιο της καμπάνιας ‘Women strike again’ και #FootballPeople, τη μεγαλύτερη εκστρατεία της Ευρώπης για κοινωνικές αλλαγές και ποικιλομορφία στο ποδόσφαιρο, διοργανώθηκε στην Ελλάδα διαδικτυακή εκδήλωση με κορίτσια και γυναίκες, που το ποδόσφαιρο τους άλλαξε τη ζωή. Οι παραπάνω καμπάνιες γίνονται σε συνεργασία με το FareNetwork που φέρνει μαζί αθλητές, ομάδες και οργανώσεις για την καταπολέμηση της ανισότητας στο ποδόσφαιρο με το άθλημα ως μέσο κοινωνικής αλλαγής. Αναζητώντας συμμετέχουσες στην εκδήλωση, η Λήδα Τσενέ και η Ντίνα Ντζιώρα έπεσαν πάνω στο Girl power Academy της Popal και ξεκίνησαν την υλοποίηση στην Ελλάδα, ενισχύοντας την ομάδα τους με τη Φένια Καλλιμάνη και τη Χριστίνα Κορομηλά.
«Άνοιξε ένας μαγικός κόσμος», μου λένε, «με το ποδόσφαιρο ως εργαλείο προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης, συνοχής και ενδυνάμωσης. Μια κοινότητα που οικοδομείται από εμπιστοσύνη και κάνει τα μέλη της να νιώσουν ασφαλή και ευπρόσδεκτα». Η Λήδα μου εκμυστηρεύεται:
«Μικρή ήθελα πολύ να παίζω ποδόσφαιρο, αλλά δεν τα κατάφερα. Στο Πανεπιστήμιο επίσης ήθελα να γίνω αθλητική δημοσιογράφος. Τα role models όμως στην οικογένεια με κράτησαν μακριά… Πάντως πήγαινα κι εξακολουθώ να πηγαίνω στο γήπεδο, είμαι στους οργανωμένους οπαδούς της ΑΕΚ. Είχα τη θετική εμπειρία τού να είμαι κορίτσι στο γήπεδο, είχα την αίσθηση της κοινότητας. Η Ελλάδα δυστυχώς είναι πίσω. Υπάρχει ομάδα που στη θύρα των οργανωμένων οπαδών δεν δέχεται γυναίκες. Κι όμως, το μειονέκτημα μπορούμε να το κάνουμε πλεονέκτημα. Αν δει κανείς το γυναικείο ποδόσφαιρο και από την πλευρά της επένδυσης και επιχειρηματικότητας, η έλλειψη ανταγωνισμού στην Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει προς όφελός μας, έχουμε περισσότερες ευκαιρίες, ακόμα και για Euro. Στην Αγγλία, όταν κέρδισαν οι γυναίκες το Euro όλοι βγήκαν έξω και πανηγύριζαν κι ας μην ήξεραν πριν τίποτα από γυναικείες ομάδες».
Ο πρώτος αγώνας διεθνούς γυναικείου ποδοσφαίρου ήταν το 1881. Το 1917 είχαμε το πρώτο γυναικείο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στη Γαλλία και το 1921 υπήρχαν περίπου 150 γυναικείες ομάδες στην Αγγλία. Ωστόσο εκείνη τη χρονιά στην Αγγλία απαγορεύτηκε επίσημα το γυναικείο ποδόσφαιρο και οποιαδήποτε συμμετοχή των γυναικών σε αυτό. Το ίδιο έγινε και στη Γερμανία, από το 1955 ως το 1971, με την αιτιολογία ότι η σχετική ενασχόληση δημιουργεί προβλήματα στη μητρότητα. Μόλις το 1996 αναγνωρίζεται το γυναικείο ποδόσφαιρο ως ολυμπιακό άθλημα, ενώ το UEFA Women’s Champions league ξεκίνησε το 2009. Στην Ελλάδα ομάδες ψυχαγωγικού γυναικείου ποδοσφαίρου εμφανίζονται το 1980 και το 1986 γίνεται το πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα.
«Αν υπήρχαν γυναίκες προπονήτριες, θα ήμασταν πιο άνετα. Χρειάζεται όμως ορατότητα. Αν δεν υπάρχουν πρότυπα, δεν μπορείς να ταυτιστείς. Ο ρόλος των media εδώ είναι πολύ σημαντικός, αλλά δεν ασκείται σωστά. Υπάρχουν γυναίκες διαιτητές, προπονήτριες, σε ΠΑΕ, αλλά ποιος το γνωρίζει; Ξέρουν πολλοί ότι υπάρχει στο εξωτερικό η Βεατρίκη Σαρρή, η πρώτη Ελληνίδα παίκτρια που εκπροσωπείται στο FIFA Pro; Καλούνται να σχολιάσουν παιχνίδια οι προπονήτριες και ποδοσφαιρίστριες; Λίγες είναι οι γυναίκες που ασχολούνται με ποδόσφαιρο σε θέσεις όπου εκτίθενται. Ο ΠΣΑΠ πρόσφατα έγινε ΠΣΑΠΠ (Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αμειβόμενων Ποδοσφαιριστών & Ποδοσφαιριστριών). Φέτος μάλιστα μπήκαν και γυναίκες στο ΔΣ και ελπίζουμε ότι θα προωθήσουν καλύτερα τα σχετικά ζητήματα.
Υπάρχει σεξισμός τόσο στα συνθήματα όσο και στη συμπεριφορά, αλλά και hate speech στα social media. Οι δε γυναίκες αθλητικοί δημοσιογράφοι μπαίνουν κυρίως διακοσμητικά, συνοδεύοντας τους άντρες και πρέπει να κάνουν έξτρα miles για να αποδείξουν την αξία τους. Υπήρξε κοπέλα που χρειάστηκε να πάρει δίπλωμα προπονητικής ποδοσφαίρου για να αποδείξει στους συναδέλφους της άντρες σχολιαστές, ότι μπορεί να έχει λόγο».
Σύμφωνα με έρευνα που έκανε η Λήδα Τσενέ το 2022 σε Ελληνίδες αθλητικές δημοσιογράφους, σχεδόν όλες έχουν εμπειρία σεξουαλικής παρενόχλησης, έχουν υποστεί σεξιστικό λόγο πάνω από μια φορά στην καριέρα τους κυρίως μέσω των social media, ενώ τα ¾ από τα σχόλια δεν ασχολούνται με το τι λένε και κάνουν, αλλά με την εμφάνισή τους, τα πόδια, τα τακούνια τους και την προσωπική τους ζωή. Περισσότερα δε από τα μισά σχόλια που μελετήθηκαν χρησιμοποιούν τους όρους “hot babe” ή “sexy girl”.
Όλοι συμφωνούν ότι χρειάζεται παιδεία και ενημέρωση. Όμως «μη λέμε ότι περιμένουμε να ωριμάσει η κοινωνία. Η κοινωνία είναι ανοικτή», επισημαίνει η Λήδα. «Πρόσφατα διοργανώσαμε με την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ελλάδα το ‘Score a goal for inclusivity’, όπου με δυο πρώην παίκτριες της Εθνικής Ομάδας Ποδοσφαίρου Γυναικών των ΗΠΑ, τις Tara Koleski και Jennifer Grubb, πήγαμε σε σχολεία και οργανισμούς. Στο κλείσιμο κάναμε έναν φιλικό αγώνα όπου ήρθαν να παίξουν πολλές γυναίκες, περισσότερες από τους άντρες!».
Η Ντίνα Ντζιώρα μου μιλά επίσης για τις Πεντέλειες, μια ομάδα γυναικών στην Πεντέλη που μαζεύονται και παίζουν ποδόσφαιρο μετά τη δουλειά: «Έψαχναν να βρουν άλλη γυναικεία ομάδα να παίξουν και δεν έβρισκαν. Εμείς προσπαθούμε να κάνουμε τέτοιου είδους διασυνδέσεις».
Το Girl Power Academy που θα πραγματοποιηθεί φέτος στην Αθήνα είναι μια τέτοια διασύνδεση. «Πρόκειται για μια τετραήμερη Ακαδημία με τη λογική της ποδοσφαιρικής αποστολής», μου εξηγεί η Ντίνα. «Συγκεντρώσαμε αιτήσεις από γυναίκες 18-30 ετών απ’ όλη την Ελλάδα και οι είκοσι που τελικά συμμετέχουν, προέρχονται από Αθήνα, Λιβαδειά, Ρόδο, Κοζάνη, Λήμνο, Ασπρόπυργο, Θεσσαλονίκη και πολλά διαφορετικά μέρη. Πρόκειται κυρίως για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, πρόσφυγες, νέες μαμάδες. Ξεφεύγουν από την καθημερινότητα και κάνουν ένα είδος football residency. Διασυνδέονται μεταξύ τους, παρακολουθούν και κάνουν και οι ίδιες ομιλίες, εργαστήρια, role models, συμβουλευτική, τουρνουά – π.χ. σε προσφυγικό camp, έκθεση φωτογραφιών από ποδόσφαιρο, leadership και βέβαια τα απογεύματα έχουμε τις προπονήσεις. Πραγματοποιείται στο προπονητικό κέντρο της ΑΕΚ στα Σπάτα, αλλά συμμετέχουν εκπρόσωποι πολλών ομάδων. Είναι μια εκπληκτική συγκυρία ότι τρέχει παράλληλα με το Μουντιάλ, οπότε όλοι παρακολουθούν το κλασικό ποδόσφαιρο κι εμείς μιλάμε για ισότητα και κοινωνικό αντίκτυπο!».
«Το μότο μας είναι ότι αν τα καταφέρουμε στο ποδόσφαιρο, θα τα καταφέρουμε παντού!», μου λένε. «Αφενός δημιουργούνται ισχυρές ιστορίες και κοινότητες. Υπάρχει ενδυνάμωση. Αναπτύσσονται κοινωνικές δεξιότητες και πίστη στον εαυτό μας και στους άλλους. Ενισχύεται η αυτοεκτίμηση, η συνεργασία και η ομαδικότητα. Αφετέρου είναι απαραίτητη και η εξοικείωση με αποτυχία και σφάλματα. Το χαμένο σου πέναλτι, π.χ. πώς το διαχειρίζεσαι εσύ και η ομάδα σου; Πώς διαχειρίζεσαι τις κρίσεις, την ένταση ή τον θυμό; Πώς διαμορφώνεται η ηγεσία και το πρότυπο του συνεργατικού ηγέτη που δεν παίρνει μόνος του όλες τις αποφάσεις; Αναπτύσσεται επίσης η ενσυναίσθηση: Στο ποδοσφαιρικό γήπεδο υπάρχουν και σκληρές στιγμές, τραυματισμοί. Πώς μπαίνεις στη θέση του άλλου; Θυμάσαι πώς αντέδρασε η ομάδα του Κρίστιαν Έρικσεν, χτίζοντας ανθρώπινη ασπίδα γύρω του για να προστατεύσουν τον ίδιο και την οικογένειά του, όταν κατέρρευσε στη μέση του αγώνα;».
Κάθε χρόνο η ακαδημία θα διοργανώνεται σε άλλη πόλη της Ελλάδας και θα συνεργάζεται και με άλλη ομάδα. «Ξεκινήσαμε με την ΑΕΚ σε συνεργασία με τον κ. Ηλία Κυριακίδη, Υπεύθυνο Ανάπτυξης και Εκπαίδευσης Δικτύου Ακαδημιών ΠΑΕ Α.Ε.Κ. και στόχος είναι να έχουμε συνεργασία με όλες τις ομάδες», διευκρινίζει η Ντίνα. Οι δε συμμετέχουσες θα αποτελέσουν πολλαπλασιαστές στην κοινότητα και, βέβαια, θετικά πρότυπα για τις υπόλοιπες.
«Τον Ιούνιο 2023 στοχεύουμε να ξανασυγκεντρωθούμε για να παρουσιάσει η καθεμία τι έκανε στο μεταξύ στον τόπο της. Ενδιάμεσα φυσικά θα γίνονται κι άλλες δράσεις, συμβουλευτική, συνεργασίες όπως με τη Strong me για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, εργαστήρια για προπονητές. Γιατί υπάρχουν άνθρωποι αρκετά ανοικτοί που προσπαθούν να πείσουν τους γονείς και την κοινωνία, υπάρχουν όμως κι άλλοι που είναι πίσω. Ακούμε ερωτήσεις τύπου πώς θα φοράνε τα κορίτσια φούστα με μελανιές, πώς θα φαίνονται οι μύες στα πόδια τους, κλπ».
Στο γυναικείο ποδόσφαιρο υπάρχουν δυσκολίες που δεν φανταζόμαστε. Μία από αυτές είναι το πόσο ακριβά είναι τα αθλητικά εσώρουχα. Υπάρχουν δε πολλά κορίτσια, όπως μου εξηγεί η Λήδα Τσενέ, που ντρέπονται ακόμα και να πουν τη λέξη ‘σουτιέν’ μπροστά σε άντρες προπονητές και γι’ αυτό μάλιστα προτείνεται ειδικό λεξιλόγιο, όπως «αθλητικός εξοπλισμός».
Υπάρχει ένας ολόκληρος οργανισμός με έδρα την Αμερική, το “The sports bra project” που διαθέτει αυτό τον «αθλητικό εξοπλισμό» σε κορίτσια και γυναίκες που χωρίς αυτή την πρόσβαση, δεν θα συμμετείχαν στο άθλημα. «Η περίοδος είναι ακόμη ένα μεγάλο θέμα», συνεχίζει η Λήδα. «Υπάρχουν καταγεγραμμένες μαρτυρίες γυναικών που τα παράτησαν, λόγω κακής αντιμετώπισης από προπονητές. Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα το γυναικείο ποδόσφαιρο είναι ερασιτεχνικό, όχι επαγγελματικό. Έτσι προκύπτουν θέματα, όχι μόνο βιοπορισμού, αλλά και ασφάλισης. Πώς καλύπτεται κάποια, αν χτυπήσει. Τι γίνεται με τη μητρότητα, τις άδειες, την επιστροφή στο αγωνιστικό; Γι’ αυτό πολλές τα παρατούν ή αναζητούν καλύτερες ευκαιρίες στο εξωτερικό».
Ένα ενδιαφέρον εύρημα από έρευνα του Βαγγέλη Καραμουλά σε ποδοσφαιρίστριες Α’ Εθνικής στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας στο ΕΑΠ το 2019, είναι ότι τα σημαντικότερα άτομα στην αποθάρρυνση των κοριτσιών από το ποδόσφαιρο είναι οι μητέρες και οι δάσκαλοι του σχολείου. Σύμφωνα επίσης με τη μελέτη, οι μειωμένες ευκαιρίες για συμμετοχή και η ανεπαρκής δομή και προβολή του οργανωμένου γυναικείου ποδοσφαίρου στην Ελλάδα (η τηλεοπτική κάλυψη παραμένει ελάχιστη) έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση και υποτίμησή του.
Αξιοσημείωτο είναι, ότι οι συμμετέχουσες στην έρευνα είχαν μέσο όρο ηλικίας τα 21 έτη, κατά το 91,5% ήταν άγαμες και καμία μητέρα. Το 53% είχαν πατέρα που έχει ασχοληθεί επαγγελματικά με το ποδόσφαιρο και 35% αντίστοιχα αδερφούς. Προέρχονται επίσης από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα και ζουν ή φοιτούν σε αστικές περιοχές, που έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε εγκαταστάσεις. Το 91% είναι κάτω των 28 χρονών, καθώς μετά προφανώς από επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις τις κρατάνε πίσω. Πάντως διαπιστώνεται ότι έχουν αυξηθεί οι σχετικοί σύλλογοι κατά 45%, το σύνολο των ποδοσφαιριστριών κατά 27,7%, και συνεχώς αυξάνονται οι διαιτήτριες και οι προπονήτριες.
