Ο Καβάφης έχει επηρεάσει πολύ το πώς σκεφτόμαστε σήμερα την ποίηση και το θέατρο: η ποίησή του σκηνοθετεί και δραματοποιεί εκ νέου την ιστορία, μιαν ιστορία που αναμιγνύει το χρονικό της, την ελάχιστη υποσημείωσή της με μια κραταιά θεατρική έκφραση. Ο Καβάφης είχε μια ασύγκριτη ικανότητα να δημιουργεί σιωπηρά δράματα, σε μια εποχή όπου ακόμη ανθούσε η ρομαντική και συχνά αμετροεπής δραματουργία και όπου οι δραματουργοί προέκριναν ψυχολογικά και συγχρόνως κοινωνικά θέματα.Στην τέχνη του ο ποιητής γίνεται σκηνοθέτης μιας οπτικής σκηνής, χωρίς τα συμπαρομαρτούντα του θεάτρου προσωπικοτήτων και χωρίς θεατρικά εφέ. Το δράμα του σιωπηλού, καταδικασμένου πρωταγωνιστή στα ποιήματά του “Αλεξανδρινοί βασιλείς” και “Καισαρίων” απέχει παρασάγγας από το σύγχρονό του θέατρο που κυνηγούσε τη λάμψη και τη δημοσιότητα. Οι σιωπές στον Καβάφη μιλούν δυνατότερα από κάθε πράξη. Ακόμα και τα ίδια τα ποιήματά του, μετά την αρχική, καχεκτική πορεία τους, διένυσαν με σιωπηλά, αργά αλλά αποτελεσματικά βήματα τον δρόμο τους προς τη διάδοση και τη σωστή αρχειοθέτηση.
Διαβάζοντας αυτά τα ποιήματα σαν θέατρο, σαν performance, σαν σκηνοθεσία και παιχνίδι ρόλων, μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα τη μεγάλη απήχηση του ποιητή. Ο Γ. Π. Σαββίδης είχε ήδη εκφράσει ενδιαφέρον για τη θεατρική του διάσταση και είχε μιλήσει για την “ημι-δραματική τεχνική του”. Αλλά και άλλοι λόγιοι και μεταφραστές έχουν επισημάνει τη θεατρικότητα και τη σκηνοθετική δυναμική πολλών του ποιημάτων. Άλλωστε ο Καβάφης ήταν παθιασμένος θαμώνας του θεάτρου, συναναστρεφόταν τους ανθρώπους του, διάβαζε με ζήλο και συζητούσε με επιφανείς επαγγελματίες του χώρου. Τα ποιήματά του διαπνέονται από μια βαθιά σκηνική αίσθηση που τον καθιστά την ίδια στιγμή συγγραφέα, ηθοποιό, σκηνοθέτη, σκηνογράφο και υποβολέα. Το πώς αισθάνεται τη δράση και τη χειρονομία, το πώς περιπλέκει και ανατρέπει τις υποθέσεις του και το πόσο ελλειπτικά και λακωνικά χειρίζεται συχνά τα θέματά του, όλα αυτά είναι γνήσιο θέατρο· το ίδιο και η ευφάνταστη χρήση του ευθέος λόγου, οι συλλογικοί του μονόλογοι, η αγάπη του για την ανατρεπτική ειρωνεία, η τάση του να διηγείται να ξαναδιηγείται, να δραματοποιεί και να ανα-παριστά τις δράσεις και τα περιεχόμενα των ποιημάτων του. Πρόσφατα η επιτελεστική διάσταση της διαπολιτισμικότητας του Καβάφη έχει απασχολήσει εφημερίδες, blogs και συνέδρια. Η ποίησή του είναι βαθιά επιτελεστική και γι’ αυτό το πεδίο επιρροής του διευρύνεται: Ο Καβάφης ανεβάζει τον ελληνικό κόσμο στη σκηνή και μιλάει σε ένα κοινό θεατών και αναγνωστών συγχρόνως.
Gonda Van Steen
[Καθηγήτρια στην Έδρα Κοραής Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας, Τμήμα Κλασικών Σπουδών, Kingʼs College London.]
Το Αρχείο Καβάφη περιήλθε στη διαχείριση του Ιδρύματος Ωνάση στα τέλη του 2012, εξασφαλίζοντας την παραμονή του στην Ελλάδα και αποφεύγοντας ενδεχόμενο κατακερματισμό του. Στόχος ήταν και παραμένει η ανοιχτότητα και η ελεύθερη πρόσβασή του σε κοινό και ερευνητές, καθώς και η διάδοση του διεθνούς χαρακτήρα της ποίησης του Αλεξανδρινού ποιητή, ύστερα από την ψηφιοποίηση και εκ νέου τεκμηρίωσή του.
Μπορείτε να περιηγηθείτε ψηφιακά σε περισσότερα από 2.000 ψηφιακά τεκμήρια.
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια, και πέθανε στις 29 Απριλίου 1933 στην ίδια πόλη.
