Για να φτάσει ο επισκέπτης πιο γρήγορα στο γραφείο διεύθυνσης της Κρατικής Σχολής Ορχηστρικής Τέχνης (ΚΣΟΤ) πρέπει να περάσει έξω από αίθουσες με πρόβες, διαδρόμους που έχουν σίγουρα καταγράψει ψιθύρους από όνειρα, προσδοκίες, χαρές και απογοητεύσεις και τέλος να κάνει ένα γκραν ζετέ, όπως μου λέει γελώντας η διευθύντρια της σχολής, Παυλίνα Βερέμη, που με περιμένει με τους σπουδαστές της. Για να φτάσει ο χορευτής να μπει και να βγει από τη σχολή δεν υπάρχει “πιο γρήγορα”. Υπάρχει πολλή δουλειά, αφοσίωση, αγάπη… και πάλι πολλή δουλειά!
Αφορμή για τη συνάντηση με την κα. Βερέμη και τους σπουδαστές, στάθηκε η παράσταση “Open Frontiers” της ομάδας χορού της ΚΣΟΤ Hellenic Dance Company, που μετά τη μεγάλη επιτυχία που είχε τον περασμένο Οκτώβριο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, παρουσιάζεται στις 7 και 8 Ιουνίου στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Η παράσταση περιέχει χορογραφίες των Martha Graham, Akram Khan, Pascal Rioult και Tono Lachky. «Ξεκίνησε από τους προβληματισμούς μας για την κρίση. Καταρχήν ζήτησα το “Panorama” της Μάρθα Γκράχαμ, που αποτελούσε διαμαρτυρία, το ‘35, μέσα στον πόλεμο και μετά το κραχ. Η Γκράχαμ έβγαλε τότε 36 γυναίκες επί σκηνής, μέχρι τότε περιφρονημένες, να δηλώσουν ότι θέλουν ν’ αλλάξουν αυτόν τον κόσμο. Είναι ένα κομμάτι υπέρ των μειονοτήτων, των αδυνάτων και κατά του φασισμού. Έψαξα και για άλλες χορογραφίες που δείχνουν ότι στην κρίση δεν είμαστε μόνοι μας. Τα σύνορα είναι ανοιχτά, έχουν περάσει και περνάνε δυστυχίες, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Ο Άκραμ Καν, πνευματικός και γενναιόδωρος άνθρωπος, μας έδωσε το “Vertical Road”, στα σόλο του οποίου προσθέσαμε δικά μας κομμάτια. Ο δε Τόνο Λάκυ, νέος και εκρηκτικός δημιουργός, έκανε το “No more fairytales” ειδικά για εμάς. Πριν λίγα χρόνια που είχε έρθει στην Αθήνα μου έλεγε ότι βλέπει τρόμο στα μάτια των ανθρώπων και ανασφάλεια στα όρια του πανικού». Αφιέρωσε λοιπόν το κομμάτι με κωμικοτραγικά στοιχεία πανικού και χαράς που αποτυπώνονται με πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Τέλος, ο Πασκάλ Ριου με το “Wien” εμβαθύνει σε κοινωνικοπολιτικά θέματα είτε με δικά του έργα είτε με μίξεις. Το κομμάτι του έχει δομηθεί σε βιεννέζικο βαλς και ξεκινά ειδυλλιακά καταλήγοντας να δείχνει μια κατάρρευση της κοινωνίας».
Από τη χορογραφία “Vertical Road” του Άκραμ Καν
Η Παυλίνα έχει ξεκινήσει η ίδια στην ΚΣΟΤ από τα 8 της χρόνια, δίπλα στην Κούλα Πράτσικα. Στα 17 της έφυγε για σπουδές στο Martha Graham School (ΝΥ) και στο London School of Contemporary Dance, ασχολούμενη στο εξής επαγγελματικά με τον χορό. Στην Ελλάδα ήταν μεταξύ άλλων υπεύθυνη σύγχρονου χορού στην Επιτροπή του ΥΠΠΟ για τις εξετάσεις των σχολών χορού. Ανέλαβε την ΚΣΟΤ το 1999 και μόλις ένα χρόνο μετά δημιουργήθηκε η Hellenic Dance Company, εκφράζοντας την τεράστια ανάγκη να συνεχιστεί η εκπαίδευση στο χορό με παράσταση και χορογραφία. «Αναλαμβάνοντας την ΚΣΟΤ, ήθελα να βάλω μια τάξη το χάος και να επεκτείνω καταρχήν την υλικοτεχνική υποδομή της σχολής (νέα αίθουσα και βιβλιοθήκη που αριθμεί πλέον πάνω από 6 χιλιάδες τόμους). Ήθελα να γίνει πηγή μάθησης που ν’ ανανεώνεται διαρκώς, να μην είμαστε στατικοί, γι’ αυτό και δεν προτίμησα μόνιμους συνεργάτες. Επειδή από τα 350 παιδιά που συνέρρεαν απ’ όλη τη χώρα, μπορούσαμε να πάρουμε τα 20, έγιναν ανοιχτές προκηρύξεις και πηγαίναμε για ακρόαση σε πολλούς δήμους, ώστε να ανοιχτεί η σχολή σε ταλέντα που ανθίζουν πέρα απ’ το κέντρο της Αθήνας. Στις συνεντεύξεις που κάνουμε συνεκτιμάμε, εκτός από το σώμα και το ταλέντο, την εργατικότητα και το μυαλό».
Η δική της μαθητεία στην ΚΣΟΤ είχε γνωρίσματα στρατιωτικής πειθαρχίας που της άφησαν πικρή γεύση, αλλά και δύναμη για προσπάθεια. Η Παυλίνα όμως πιστεύει στην εσωτερική πειθαρχία και τίποτε άλλο. «Αν με βάλεις να κάνω κάτι αναγκαστικά, ακούω μεν, αλλά δεν θα το κάνω, θα κάνω άλλα!», μου λέει χαρακτηριστικά. Αναρωτιέμαι λοιπόν ποιο μοντέλο διοίκησης θέλησε με τη σειρά της να εφαρμόσει στη σχολή. «Θέλησα να εφαρμόσω το μοντέλο της Martha Graham School, όπου σπούδασα, πολύ αυστηρό και συγχρόνως ελεύθερο, καθώς και της Jane Dudley, σεβασμός προς την τέχνη και τη διδασκαλία για τον άνθρωπο και τον χορευτή. Και δέος για τον καλλιτέχνη, χωρίς δουλοπρέπεια! Στην Ελλάδα είχα δει την ωραιοπάθεια και την απεχθανόμουν. Σιγά σιγά οι μαθητές άρχισαν να καταλαβαίνουν τη φιλοσοφία μου, που αρχικά τους παραξένευε, και ν’ αναπτύσσεται έτσι μια ωραία σχέση που βασίζεται σε εμπιστοσύνη, κοινό όραμα και προσπάθεια να καταλάβουν καταρχήν τι θέλουν και πώς θα εξελιχθούν ως καλλιτέχνες στο μέλλον».
Στο πρόγραμμα της σχολής εμφανίζονται λιγότερα θεωρητικά μαθήματα απ’ ό,τι παλιά. «Λόγω περικοπής του προϋπολογισμού οι καθηγητές έχουν μειωθεί από 39 σε 11. Έτσι διατηρήσαμε μαθήματα όπως ανατομία, ιστορία τέχνης, χορού και μουσικής, και άλλα καλύπτονται σεμιναριακά. Επίσης όμως επιδίωξα να εστιάζεται η σχολή κυρίως στη γενική μόρφωση, περφόρμανς και χορογραφία, παρά να γίνει θεωρητικός πανεπιστημιακός κλάδος, όπου υπάρχει πολλή θεωρία, αλλά όχι και η καλύτερη τεχνική χορού».
Από τη χορογραφία “No more fairytales” του Τόνο Λάκυ
Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για τη σχολή είναι η έγκριση των μεταπτυχιακών της σπουδών, ώστε να αναβαθμιστεί και ο τίτλος σπουδών. «Είναι κάτι που δεν μπορεί να γίνει για όλες τις σχολές, γιατί δεν προβλέπεται με ιδρυτικό νόμο, όπως ισχύει για την ΚΣΟΤ. Τα προγράμματα για δυο μεταπτυχιακά (χορογραφία και περφόρμανς) είναι έτοιμα εδώ και 12 χρόνια και τα υποβάλω με αλλαγές στον εκάστοτε υπουργό». Σκοπός δεν είναι να ενταχθούν οι σπουδές στο υπουργείο παιδείας, αλλά να παραμείνουν στον καλλιτεχνικό κλάδο.
Ρωτώ τους σπουδαστές (νυν ή απόφοιτους) της ΚΣΟΤ για τις προσωπικές τους θυσίες, τις χορογραφίες, τον ανταγωνισμό, τα βιώματά τους:
Η Κωνσταντίνα Ευθυμιάδου αποφοίτησε το 2003 και έχει συνεργαστεί με γνωστούς χορογράφους στο εξωτερικό, μεταξύ αυτών και με τον Άκραμ Καν, του οποίου τη χορογραφία προετοιμάζει τώρα για την παράσταση. Μου λέει «Θυσιάζεις προσωπική ζωή και φίλους, για ένα τουλάχιστον διάστημα ταυτίζεσαι ολοκληρωτικά και ασυνείδητα με αυτό που κάνεις, το χορό. Είναι ενδιαφέρον ταξίδι που σε αλλάζει ως άνθρωπο και επαγγελματία. Γνωρίζεις και τον χειρότερο εαυτό σου σε δύσκολες καταστάσεις». Ο ανταγωνισμός; «Γίνεται όλο και σκληρότερος όχι μόνο λόγω κρίσης, αλλά και επειδή οι νέοι έχουν πρόσβαση σε τόση πληροφορία, που κάνουν τεχνικά απίστευτα πράγματα εξασκούμενοι μόνοι τους. Επίσης υπάρχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις. Πλέον σου ζητάνε να παίξεις, να τραγουδήσεις, καλείσαι ως καλλιτέχνης να θέσεις όλο σου το δυναμικό, να δεις εαυτό σου όχι ως μηχανή, αλλά ως πολυδιάστατο ον».
Ο Κώστας Χρυσαφίδης και ο Διονύσης Αλαμάνος αποφοίτησαν πέρσι από τη σχολή (τους είχα δει στο περσινό Blackbox και ήταν εκπληκτικοί!). Ο Διονύσης ανήκει πλέον στο δυναμικό του Άκραμ Καν. Ρωτάω κυρίως τα αγόρια, για την υποστήριξη από το περιβάλλον τους: Ο Διονύσης – κατά κόσμο Ντένις ή Μάστερ – έρχεται από τη Ζάκυνθο: «Μάθαινα χιπ χοπ κι είχα μια καθηγήτρια με πάθος για το χορό που μου συνέστησε να δοκιμάσω στην ΚΣΟΤ. Πέρα από μια ταινία που είχα χει, δεν την ήξερα πριν. Έτσι, σε μια ηλικία που έπρεπε κανονικά να βοηθήσω τους δικούς μου, αλλά εγώ χορεύω, είχα υποστήριξη να συγκεντρωθώ και να κάνω αυτό που μου αρέσει». Ο Κώστας λέει: «Λείπει η παιδεία. Ούτε εγώ ήξερα στο λύκειο τι είναι χορός, ακόμα όλοι νομίζουν ότι είναι το Dancing with the stars, αλλά είναι σπουδές και δεν φτάνει να είσαι άρτιος τεχνικά! Μέσα από τις δυσκολίες εξελισσόμαστε σαν άνθρωποι και χορευτές. Εγώ είχα δυσκολευτεί όσο ήμουν εδώ. Είχα όμως στήριξη από καθηγητές και τον εαυτό μου».
Όταν χορεύετε, τι σκέφτεστε; «Τι θα φάω μετά», μου λένε γελώντας. Η τριτοετής Στεφανία Σωτηροπούλου, παρατηρεί: «Στο μάθημα σκέφτεσαι τα τεχνικά. Στην παράσταση μπαίνεις στην ατμόσφαιρα του κάθε κομματιού, που έχει τη δική του ιστορία κι εσύ γίνεσαι μέρος της. Σου δίνουν ιδέες και ο χορογράφοι, και βάζεις το δικό σου στίγμα, ιδέες, βιώματα». Για τον δευτεροετή Νικόλα Χατζηβασιλειάδη δημιουργούνται δυο κόσμοι, του χορού και ο δικός σου. «Φέρνεις δικά σου στοιχεία. Όχι μόνο ως αυτοσχεδιασμό, αλλά και ως χορογραφίες, εκφραστικά και κινησιολογικά στοιχεία δικά μας, που είναι και το ζητούμενο. Τα παίρνουμε από παντού, η ζωή σου είναι πηγή που αντλείς διαρκώς πληροφορίες».
Από τη χορογραφία “Wien” του Πασκάλ Ριου
Το σώμα, το εργαλείο του χορευτή. Πώς νιώθουν με αυτό; Η Μαριλένα Δάρα σπούδαζε παράλληλα στην ΚΣΟΤ και στην ΑΣΟΕΕ, έχει πλέον αποφοιτήσει και συνεργάζεται με την Jasmine Vardimon, στο Λονδίνο. Τώρα θυμάται τα πρώτα της μαθήματα: «Οι χορευτές ξέρουν το σώμα τους όπως λίγοι. Στο πρώτο μάθημα ανατομίας ρωτούσα μετά τη μαμά μου, αν έχει μιλήσει στα 10 δάκτυλά της! Εδώ μιλάμε σε δάκτυλα, γόνατα, προσαγωγούς… Την πρώτη γνώση την παίρνεις εδώ, χωρίς φώτα σκηνικά ή κοστούμια. Μας γυρνάνε στο σώμα που κατοικείς και δεν έχεις ιδέα. Αυτό λοιπόν έχουμε, πάμε!». Ο Κώστας λέει: «Το σώμα μου δουλεύει για μένα κι εγώ γι’ αυτό, το προσέχω και με προσέχει. Καμιά φορά γινόμαστε επιφανειακοί κι αγγίζουμε επιφανειακά. Ο άλλος τρόπος είναι πραγματικά να αγγίζεις κάτι, να το αισθάνεσαι. Το αποκτάς όταν δουλεύεις συνεχώς με το σώμα σου. Είναι σαν ένα σπαθί που το σφυρηλατείς συνέχεια και αλλάζει θερμοκρασία, μορφή, εξελίσσεται. Παίρνει δύναμη όχι μόνο μυϊκή, αλλά και ενεργειακή». Ο Νικόλας το παρομοιάζει με την ερωτική σχέση: «Μια το μισείς, μια το αγαπάς, το βλέπεις και το θαυμάζεις ή λες Χριστέ μου, πώς είναι έτσι! Έχει σημασία το πόσο αφήνεσαι και είσαι ανοικτός να μάθεις το σώμα σου και το σώμα σου να σε μάθει».
Βλέποντας τα παιδιά, συνειδητοποιώ πόσο σημαντικό είναι για έναν – είτε σπουδαστή είτε επαγγελματία, ο καλλιτέχνης είναι ένα εσαεί εξελισσόμενο ον – να εκθέτει και να εκτίθεται στη δουλειά του. Πέρα από τις παραστάσεις της Hellenic Dance Company και το ετήσιο Blackbox, είναι τεράστια εμπειρία η συνεργασία με ομάδες του εξωτερικού, αλλά η σχολή δεν μπορεί πλέον να ταξιδέψει, εκτός αν προσκληθεί. «Παλιότερα έδιναν τα χρήματα, αλλά δεν υπήρχε γνώση και μεράκι», λέει η διευθύντρια της ΚΣΟΤ. «Τα τελευταία χρόνια αντί για άνθηση είχαμε καταστροφή χορού. Όλοι άνοιγαν από μια μικρή ομάδα, χωρίς υποδομή, που δεν οδήγησε πουθενά. Το κοινό δεν εξοικειωνόταν με τον χορό, αλλά παραπληροφορούνταν με μια μετριότητα που μετά έσκασε. Εξακολουθώ όμως να είμαι αισιόδοξη για το μέλλον»…
—
Info: Η παράσταση «Open Frontiers» παρουσιάζεται στις 7 & 8 Ιουνίου και ώρα 21:00, στην Πειραιώς 260 (Κτίριο Η), στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2015
Κεντρική φωτογραφία άρθρου από τη χορογραφία “Panorama” της Μάρθα Γκράχαμ
