Με το τελευταίο του μυθιστόρημα, ο Κόλσον Γουάιτχεντ επιλέγει να αφήσει πίσω του τη βαριά θεματική των προηγούμενων δύο έργων του, δηλαδή τη δουλεία στον Υπόγειο Σιδηρόδρομο και τη συστημική κακοποίηση ανηλίκων στα Αγόρια του Νίκελ. Αντ’ αυτού στρέφεται προς κάτι πιο ανάλαφρο και όπως φαίνεται απολαυστικό για τον ίδιο: το Χάρλεμ στα τέλη της δεκαετίας του πενήντα και τις αρχές της δεκαετίας του εξήντα. Εδώ, ο Γουάιτχεντ αφηγείται μια ιστορία με νουάρ αισθητική και αναπλάθει ένα πολύ ζωντανό, επικίνδυνο και ταραγμένο σε σημείο βρασμού Χάρλεμ, στο οποίο συσσωρεύονται κοινωνικές και φυλετικές εντάσεις μιας κοινωνίας που αλλάζει.
Βεβαίως, το ακανθώδες ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων, αν και αναμφίβολα υφίσταται στο μυθιστόρημα, είναι πια δευτερεύον, ιδιαίτερα σε σχέση με τα προηγούμενα έργα του. Ο λόγος είναι προφανής: εφ’ όσον ο Γουάιτχεντ έχει επιλέξει το συντριπτικά μονόχρωμο Χάρλεμ σαν φόντο, τότε εκ των πραγμάτων αφαιρεί τα ερεθίσματα για συγκρούσεις φυλετικού χαρακτήρα (οι όποιες περιπτώσεις τέτοιων συγκρούσεων κυρίως έχουν να κάνουν με την κατάχρηση εξουσίας της αστυνομίας).
Πρωταγωνιστής είναι ο Ρέι Κάρνεϊ, ένας νεαρός οικογενειάρχης και ιδιοκτήτης ενός καταστήματος επίπλων, μια τυπική περίπτωση ενός εργατικού ανθρώπου με την πονηριά του ανθρώπου που έχει μεγαλώσει στο πεζοδρόμιο και που προσπαθεί να επιβιώσει χωρίς να λοξοδρομήσει και πολύ από τον τίμιο δρόμο. Όμως το να προκόψεις ακολουθώντας τη νομιμότητα είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση στο Χάρλεμ του εξήντα για ένα μαύρο άντρα. Κατ’ αρχάς διότι ο μαύρος επιχειρηματίας βρίσκεται εντελώς εκτεθειμένος χωρίς καμία κάλυψη. Διότι η ίδια η περιοχή μοιάζει με πυριτιδαποθήκη, στην οποία επικρατεί η ανασφάλεια και ο κίνδυνος. Το κυριότερο όλων όμως είναι το ότι ο ίδιος ο Κάρνει μοιάζει «καταραμένος» από την ίδια του την οικογένεια. Ο πατέρας του είχε υπάρξει κακοποιός, ενώ ο ξάδερφός του Φρέντι, αν και καλοκάγαθος, βρίσκεται συνεχώς μπλεγμένος σε επικίνδυνες συμμορίες λόγω του εθισμού του στα ναρκωτικά. Έτσι, όσο κι αν προσπαθεί, ο Κάρνεϊ βρίσκεται συνεχώς κολλημένος σε μια κινούμενη άμμο από την οποία αδυνατεί να ξεφύγει.
Εδώ λοιπόν προκύπτει μια ντετερμινιστική προσέγγιση του Γουάιτχεντ. Ο Κάρνεϊ δεν μπορεί να ξεφύγει από τις συνθήκες, στις οποίες γεννήθηκε όσο κι αν προσπαθεί, αφού η τράπουλα είναι σημαδεμένη. Αυτό βεβαίως μπορεί κάλλιστα να επεκταθεί συμβολικά σε ολόκληρη τη μαύρη κοινότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα εκείνη την περίοδο. Και αν τέλος πάντων καταφέρεις να ξεφύγεις από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που σε περιβάλλουν, μπορείς να ξεφύγεις από το ίδιο σου το αίμα;
Στα τρία μέρη του του βιβλίου, ο Γουάιτχεντ μας εξιστορεί και από ένα βασικό επεισόδιο στη ζωή του Κάρνεϊ. Το πρώτο εκτυλίσσεται το 1959 και έχει να κάνει με μια ληστεία στην οποία μπλέκεται ο Κάρνεϊ χωρίς να φταίει ή να το επιθυμεί.
Το δεύτερο μέρος λαμβάνει χώρα το 1961 και ακολουθεί τον Κάρνεϊ στο να ενορχηστρώνει ο ίδιος μια παγίδα ενοχοποίησης ενός διεφθαρμένου τραπεζίτη της περιοχής, ενώ στο τρίτο και τελευταίο μέρος βρισκόμαστε πια στο 1964 και οι αμαρτίες του παρελθόντος έχουν έρθει να στοιχειώσουν το παρόν.
Ο αναγνώστης παρακολουθεί την εξέλιξη του Κάρνεϊ ως προσωπικότητα σε αυτή την ταραγμένη πενταετία και το πώς αυτή έχει διαμορφωθεί από το περιβάλλον. Ο Κάρνεϊ έχει αναπτύξει και τις δύο αντιφατικές πτυχές της φύσης του, τόσο την ευθεία πτυχή του νομοταγή και σκληρά εργαζόμενου οικογενειάρχη όσο και την τεθλασμένη του καταφερτζή του πεζοδρομίου που συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να πορεύεται με τον σταυρό στο χέρι, και ίσως έχει μάθει να το απολαμβάνει κιόλας.
Το Μπέρδεμα στο Χάρλεμ δεν είναι ένα ιδιαίτερα περίπλοκο ή βαθύ μυθιστόρημα, ούτε και υποκρίνεται κάτι τέτοιο. Είναι μια απενοχοποιημένη προσπάθεια του Γουάιτχεντ να αποδείξει στον εαυτό του και στους αναγνώστες του ότι μπορεί να γράψει ένα νουάρ και να αναπλάσει επιτυχώς μια εποχή και έναν τόπο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ειδικό βάρος, ιδιαίτερα για τη μαύρη κοινότητα. Προφανώς και μπορεί.
