100 χρόνια από τη γέννησή της. Γεωργία Σαριβαξεβάνη Καρακώστα το όνομά της, πιθανόν άγνωστο για τους περισσότερους. Γεννήθηκε το 1923 στην Αθήνα, σε μια πολυπολιτισμική οικογένεια, γεγονός που καθόρισε την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο της. Η μητέρα της Ορτάνς ήταν Γαλλίδα, γεννημένη στον Άγιο Λουδοβίκο της Σενεγάλης που τότε ανήκε στη Γαλλία, γυναίκα ανεξάρτητη, που ξεχώριζε από τις Ελληνίδες. Θα συναντήσει τον Σωκράτη από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας και ένας έρωτας μεγάλος θα γεννηθεί. Παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειάς της, η Ορτάνς θα παντρευτεί τον Σωκράτη και θα τον ακολουθήσει σε ένα ταξίδι ζωής. Από την Κωνσταντινούπολη, στην Οδησσό και στην Αθήνα.
Ο Σωκράτης ήθελε πολύ να αποκτήσουν ένα αγόρι. Η Ορτανς όμως και εκείνος, τελικά θα κάνουν τρεις κόρες, τη Νινέτ, την Ειρήνη και τη Ζωρζ. Στο τρίτο κορίτσι έδωσαν το όνομα «Ζωρζ», που στα Γαλλικά αντιστοιχεί και στον «Γιώργο» και στη «Γεωργία». Ο κόσμος παραξενευόταν, όμως εκείνη σύντομα θα το συνηθίσει. Τα κορίτσια μεγάλωσαν με ελεύθερο πνεύμα, ανεξαρτησία, δύναμη και πείσμα στη συντηρητική ελληνική κοινωνία του 1930.
H μικρή Ζωρζ με μάτια ανοιχτά και βλέμμα σπινθηροβόλο ρουφάει τα βιβλία. Άλλωστε αυτή είναι η εικόνα της μαμάς της τα καλοκαίρια στην Αίγινα. Εκείνη και οι αδελφές της να παίζουν στην ακρογιαλιά, δίχως καπέλα κάτω από τον καυτό ήλιο συντροφιά με τα μόνα τρία αγόρια του χωριού και τη μαμά της κάτω από την κληματαριά με ένα βιβλίο στο χέρι να τις περιμένει. Από τον Πειραιά μέσα σε ένα καΐκι έφταναν στη Σουβάλα κι από εκεί καβάλα στα μουλάρια έφταναν στη Βαγία. «Ένας μικρός παράδεισος με έξι σπίτια και τριάντα κατοίκους. Το πιο μικρό χωριό της Αίγινας ίσως και του κόσμου». Ο Ναός της Αφαίας και ακόμα πιο ψηλά στο Ελλάνιον όρος, στην Επισκοπή θα πηγαίνουν συχνά κάτω από τις σκιές των δέντρων, θαυμάζοντας τη θάλασσα, απολαμβάνοντας τον φρέσκο αέρα, ξεγελώντας την πείνα τους με το ψωμί, τις ελιές, το τυρί και τα φρούτα στο καλάθι της μαμάς της. Στιγμές που αργότερα η Ζωρζ θα αναπολήσει όταν ξαναβρεθεί, με τα δικά της παιδιά αυτή τη φορά, στην Αίγινα.
Εκεί, στην Αίγινα των παιδικών της χρόνων θα ξαναβρεθεί μετά από 30 περίπου χρόνια, μακριά από μια Αθήνα που βουλιάζει στη θάλασσα της δικτατορίας και θα γράψει τον πρώτο μικρό συγγραφικό της θησαυρό ύστερα από παρότρυνση της αδελφής της Νινέτ μόλις θα διαβάσει το μικρό τετράδιο της Ζωρζ με τις σημειώσεις της. Ο θησαυρός της Βαγίας.
Αλλά μέχρι να φτάσει εκεί, ο δρόμος ανηφορικός και δύσκολος. Χρόνια χαράς και ελευθερίας ακολούθησαν με την Κατοχή για λίγο. «Από δυστυχισμένοι γίναμε ευτυχισμένοι. Και αυτό γιατί διαλέξαμε τον δρόμο της ζωής και ας υπήρχε θάνατος μέσα. Θρηνούσαμε και χαιρόμασταν όλοι μαζί. Δε φοβόμασταν όμως. Υπήρχε ένας στόχος, η απελευθέρωση».
Οι Γερμανοί πατούν το πόδι τους στην Αθήνα και μαζί με αυτούς μια σκοτεινή περίοδος ακολουθεί. Η αγαπημένη της Πηνελόπη Δέλτα αυτοκτονεί και μαζί με την εγγραφή της στη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη για μαθήματα υποκριτικής, θα εισαχθεί και στους κόλπος της ΕΠΟΝ. Οι εποχές απαιτούν δράση. Όπλα και λέξεις συναντιούνται. «Με τους συντρόφους μου καταργούμε το θάνατο, την πείνα, την παγωνιά και τον φόβο. Είμαι 20 χρονών και κυρίαρχος του κόσμου» θα πει η ίδια πολλά χρόνια αργότερα.
Τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο διαδέχτηκε ο Εμφύλιος, κατά τη διάρκεια του οποίου η Ζωρζ Σαρή πληγώθηκε στο χέρι και στο πόδι από οβίδα και νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο «Αγία Όλγα». «Ήταν από μικρή ένα πολύ γενναίο κορίτσι. Γνωριζόμασταν από δώδεκα ετών. Σε ό,τι της άρεσε έπεφτε με τα μούτρα να το πραγματοποιήσει. Αν δεν ήθελε να κάνει κάτι, δεν το έκανε καθόλου. Δεν υπήρχαν ενδιάμεσες καταστάσεις. Το ίδιο συνέβη και στην Αντίσταση. Από την ώρα που αποφάσισε να μπει στον χορό, έπεσε με τα μούτρα. Και ήταν άφοβη» θα πει σε συνέντευξή της η επιστήθια φίλη της Άλκη Ζέη.
Γιατί η Ζωρζ, η Ζωρζ Σαρή θα γράψει πολλά ακόμα βιβλία. Και θα τολμήσει να μιλήσει για σκέψεις, πράξεις και γεγονότα που ένα σκιώδες πέπλο για πολλά χρόνια τα σκέπαζε. Τόλμησε να βάλει σε λέξεις, τρομακτικές, απαγορευμένες από την ντροπή εικόνες που πολλές γενιές μετά δεν πολυκατάλαβαν την ύπαρξή τους ή μπορεί μόνο να την υποψιάστηκαν, εκείνοι που ψάχτηκαν λίγο περισσότερο. Σκέφτομαι συχνά την ιστορία που διδάχτηκα μέχρι την τελευταία τάξη του σχολείου, να σταματάει στην Μικρασιατική Καταστροφή. Τα χρόνια της κατοχής, τα χρόνια του σκληρού εμφύλιου και όσα τρομερά ακολούθησαν, καταχωνιάστηκαν, μπήκαν κάτω από το βρώμικο χαλί μιας μαύρης, αποπνικτικής και σκληρής ιστορίας. Μέχρι εκείνο το καλοκαίρι στις αρχές του ’80 που θα πέσουν στα χέρια μου «Οι νικητές». Και τώρα πλέον ξέρω την ιστορία που αφηγήθηκε. Σε εκείνες κιόλας τις πρώτες σελίδες στο βιβλίο: «Πρώτα ακούστηκε ένας διαπεραστικός συριγμός και ύστερα σείστηκε η γη. Άνοιξε και ξερνούσε φωτιές. Η Ζωή έπεσε χάμω. Η Καίτη ήταν πεσμένη ανάσκελα, ο αρραβωνιαστικός της ένα κουβάρι στα πόδια της με κόκκινους λεκέδες στη πλάτη. Μπρος μπρος στα σκαλοπάτια, ανάκατα κορμιά….Έκανε να σηκωθεί, όμως το πόδι της βαρύ, δεμένο σε πάσσαλο. Έβαλε τα κλάματα. “Ζωή δε ντρέπεσαι να κλαις; Δεν είναι τίποτε…κόπηκε το χέρι σου”» διαβάζω στο βιβλίο και κλαίω. Ακόμα το θυμάμαι αυτό το βιβλίο.
«Εγώ θα ζήσω και με ένα χέρι και με ένα πόδι» θα γράψει πάνω από το κρεβάτι του νοσοκομείου η Ζωρζ και η Άλκη Ζέη θα το διηγηθεί αργότερα. Διόλου τυχαίο. Δεν θυμάται πολλά από εκείνες τις ημέρες αλλά θα τις τα διηγηθούν οι φίλες και οι αδελφές της που ξενυχτούν στο προσκεφάλι της. Αυτό το επαναστατικό της πνεύμα, αυτή την τρομερή θέληση για ζωή, για ελευθερία είναι όσα θα εμποτίσει στις ηρωίδες των κατοπινών βιβλίων της. Μια τρυφερή, συγκινητική και συνάμα αθώα κοριτσίστικη επαναστατικότητα.
Ο πόλεμος θα τελειώσει και εκείνη θα ανέβει το 1947 στη σκηνή μαζί με τον Αιμίλιο Βέακη. Κάτι που δυστυχώς δεν θα κρατήσει πολύ. «Αρχίζει ο χειμώνας και τα μαύρα σύννεφα πλακώνουν και πάλι την Ελλάδα. Πρέπει να διαλέξω: να φύγω κρυφά στο Παρίσι ή να μείνω στην Αθήνα και να βρεθώ αναπόφευκτα στην εξορία;» θα πει η ίδια για εκείνα και τη μεγάλη απόφαση που πρέπει να πάρει.
Έτσι το 1947 αποφασίζει να αυτοεξοριστεί στο Παρίσι. Εκεί δούλεψε σε διάφορες δουλειές, ενώ συγχρόνως φοιτούσε στη σχολή του Σαρλ Ντυλλέν. Στο Παρίσι γνώρισε σημαντικούς ανθρώπους, όπως τον Κώστα Αξελό, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Άδωνι Κύρου, τον Μαρσέλ Μαρσό και πολλούς άλλους. Εκεί συνάντησε και τον Μαρσέλ Καρακώστα, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, τον Αλέξη και τη Μελίνα Καρακώστα.
Ονειρεύεται ένα φωτεινό αύριο. Το 1962 επιστρέφει στην Ελλάδα με την οικογένειά της και συνεχίζει να παίζει στο θέατρο. Οι ηθοποιοί με τους οποίους έπαιξε και συνεργάστηκε ήταν πολλοί και σημαντικοί. Ξεχωριστή θέση στην καρδιά της Ζωρζ είχε ο Δημήτρης Χορν, γιατί, όπως η ίδια ομολογεί, πάντα τη βοηθούσε σε δύσκολες στιγμές.
Mέχρι την εποχή της δικτατορίας, που συντροφιά με μια μεγάλη θεατρική παρέα θα προβούν σε παθητική αντίσταση. Δεν ξαναπαίζουν θέατρο. Το καλοκαίρι του 1967, θα βρεθεί και πάλι στην αγαπημένη της Αίγινα. Εκεί, σε ένα κάτασπρο σπίτι με την τσιμεντένια φαρδιά σκάλα που μπαίνει μέχρι τη θάλασσα, θα συμβεί η στιγμή. Η στιγμή αυτή που σε καθορίζει τελικά δίχως να το γνωρίζεις. Μια στιγμή και μόνη που ξαφνικά το πεπρωμένο εκπληρώνεται.
«Στα γράψιμο βρήκα ότι δε μπορούσα να βρω στο θέατρο, ίσως γιατί δεν ήμουν πρωταγωνίστρια και ίσως γιατί δεν ήμουν σε θέση να διαλέξω τους ρόλους που ο θιασάρχης ή ο σκηνοθέτης διάλεγαν για εμένα. Τώρα φέρω ακέραιη την ευθύνη των βιβλίων μου» θα δηλώσει η ίδια.
Aυτή ήταν η στιγμή της Ζωρζ. Μετά τη μεγάλη επιτυχία του πρώτου της βιβλίου, θα αφιερωθεί στη συγγραφή. «Μου την έφερε! Είχαμε συμφωνήσει από μικρές ότι εγώ θα γίνω συγγραφέας και εκείνη ηθοποιός, πράγμα που έγινε» θα πει η Άλκη Ζέη σε συνέντευξή της το 2012. Oι αναμνήσεις της, κύμα ιστοριών ξεσηκώνονται σε μια θύελλα στο μυαλό της. Και γράφει, γράφει δίχως σταματημό. Θα γράψει μυθιστορήματα, νουβέλες, θεατρικά, ιστορίες και παραμύθια για μικρά παιδιά. Για τα επόμενα 40 χρόνια θα γράφει.
«Όχι, όχι, όχι! Με κανέναν τρόπο δε θέλω να διδάξω, να καθοδηγήσω το παιδί. Μακριά από μένα η διδαχή» θα υπογραμμίζει συχνά. Η Ζωρζ Σαρή γράφει με ρεαλισμό τις ιστορίες της, τις προσωπικές της εμπειρίες και όλα όσα έζησε στην Κατοχή, την Αντίσταση και το Πολυτεχνείο. Οι ιστορίες της, αναδεικνύουν την ανθρωπογεωγραφία της εποχής της, και ακτινοβολούν όχι μόνο τις προσωπικές της αξίες αλλά και εκείνες ενός ολόκληρου Έθνους που επιζητά την ελπίδα. Οι ήρωές της είναι βαθιά ανθρώπινοι, ζουν σε καθημερινές συνθήκες και μάχονται με τα προβλήματα της ζωής. Περιγράφει τις ζωές τους με απλό ύφος, με αμεσότητα και ευαισθησία. Και εδώ εντοπίζεται και η καθοριστική σημασία του έργου της. Για πρώτη φορά, η παιδική και νεανική λογοτεχνία διαγράφουν μια νέα πορεία μακριά από τα πρότυπα του προστατευτισμού και της προβολής ενός ιδεατού κόσμου όπως τον είχαμε μέχρι τότε μάθει.
«Και για τον σκύλο μου να γράψω, μέσα στον σκύλο μου θα είμαι» συχνά της άρεσε να λέει. Οι μυθοπλαστικοί της χαρακτήρες, βασισμένοι οι περισσότεροι σε αληθινά πρόσωπα διαμορφώνονται για να εκφράσουν κάθε τι βαθιά προσωπικό. Μάχονται για την ελευθερία, συμμετέχουν στην Αντίσταση, προασπίζονται τα δικαιώματα των παιδιών και των αδυνάτων, παίρνουν θέση στον πόλεμο του Ιράκ, προασπίζονται την ενότητα των εθνών και υποστηρίζουν τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Αν όλα τα παιδιά της γης πιάναν γερά τα χέρια, κορίτσια αγόρια στη σειρά και στήνανε χορό, ο κύκλος θα γινότανε πολύ πολύ μεγάλος κι ολόκληρη τη Γη μας θ’ αγκάλιαζε θαρρώ» (απόσπασμα από το βιβλίο «Το γαϊτανάκι»)
Σήμερα το όνομα της Ζωρζ Σαρή έχει συνδεθεί με τη λογοτεχνία του τόπου μας και οι αφηγηματικές τεχνικές και η θεματολογία των έργων της έχουν σφραγίσει τη σύγχρονη ελληνική παιδική λογοτεχνία. Οι προσωπικές της αξίες, η αγάπη της για τα παιδιά και η «εξάρτησή» της από τη συγγραφή δίνουν το στίγμα του συγγραφικού της έργου, το οποίο υπηρέτησε πιστά ως το τέλος της ζωής της τον Ιούνιο του 2012.
«Καταχωνιασμένες, οι αναμνήσεις μου, όποτε θέλω, ανεβαίνουν στην επιφάνεια ολοζώντανες, φωτεινές. Σαν να ήταν χθες».
Τα πειθήνια πλήκτρα της γραφομηχανής θα σταματήσουν τον Ιούνιο του 2012. Οι λέξεις όμως, οι σκέψεις, οι ιδέες της και πάνω από όλα οι ήρωές της θα μείνουν ζωντανοί. Στις σελίδες των βιβλίων της.
Οι Εκδόσεις Πατάκη, τιμώντας τη μνήμη, το έργο και την προσφορά της κορυφαίας συγγραφέως, δημιούργησαν έναν εξαιρετικό ιστότοπο με πλούσιο υλικό με τη ζωή, τα βιβλία της, σπάνιες φωτογραφίες, βίντεο με συνεντεύξεις της, γραπτές συνεντεύξεις και δημοσιεύματα στον ηλεκτρονικό και έντυπο τύπο και εκπαιδευτικό υλικό με φιλαναγνωστικές δραστηριότητες που επιμελήθηκαν οι εκπαιδευτικοί Χρύσα Κουράκη και Τζελίνα Βογιατζόγλου.
Μια ενδιαφέρουσα πρόσκληση σε όλους για την ελεύθερη περιήγηση στην κόσμο της σπουδαίας Ζωρζ Σαρή από τις Εκδόσεις Πατάκη.
Μία Απάντηση
υπέροχο άρθρο!