Το Victoria Square Project (VSP), ένα εν εξελίξει κοινωνικό γλυπτό, ιδρύθηκε το 2017 από τους Rick Lowe και Μαρία Παπαδημητρίου στο πλαίσιο της documenta 14. Μέσα από την πολυετή τους εμπειρία στη σχεσιακή και συμμετοχική τέχνη, και αναγνωρίζοντας την ανάγκη ανατροφοδότησης και εξέλιξης του Victoria Square Project με στόχο τη βιωσιμότητά του, οι δύο ιδρυτές εικαστικοί, Rick Lowe και Μαρία Παπαδημητρίου, ανέθεσαν τη συνέχισή του σε μία νέα ομάδα δραστήριων επαγγελματιών υπό τη διεύθυνση και καλλιτεχνική επιμέλεια της Νιόβης Ζαραμπούκα-Χατζημάνου.
Ένα έργο σύγχρονης τέχνης και ταυτόχρονα χώρος αναφοράς για τη γειτονιά, το Victoria Square Project αποκτά αξία και νόημα από τις δυναμικές που συνυπάρχουν μέσα στον αστικό ιστό της γειτονιάς της Βικτώριας και ευρύτερα της 6ης Κοινότητας του Δήμου Αθηναίων.
Από το 2020 θέτει στη δημόσια σφαίρα ερωτήματα που αφορούν την έννοια του ανήκειν, την κρίση, τον φασισμό, ενώ ταυτόχρονα ενδυναμώνει την κοινότητα της γειτονιάς μέσα από καλλιτεχνικές πρακτικές και συλλογική έρευνα. Mε το επιμελητικό ερευνητικό ερώτημα «Ποιος είναι ο σύγχρονος Αθηναίος;» επιδιώκει να αναγνωρίσει και να αναδείξει όλα αυτά τα πολιτισμικά στοιχεία που συγκροτούν την πολιτιστική ταυτότητα της Αθήνας σήμερα.
Στόχος του VSP αποτελεί η ανάπτυξη μίας δημιουργικής πλατφόρμας που θα καλλιεργεί τις πολυπολιτισμικές σχέσεις, θα ενισχύσει τη γειτονιά και θα ενδυναμώσει τις πολιτιστικές ανταλλαγές μέσα από τη σύγχρονη τέχνη και τις πρακτικές της.
Γύρω από το επιμελητικό ερευνητικό ερώτημα έχει συγκροτηθεί το μακροπρόθεσμο πρόγραμμα του VSP, το οποίο διαρθρώνεται σε τέσσερις βασικούς άξονες: το Καθιστικό, το βικΤΩΡιΑ ΤΩΡΑ, το Station One AIR και το HOOD.
Ένα καθιστικό ανοιχτό σε όλους και όλες βρίσκεται στο ισόγειο του κτιρίου διατηρώντας τις αρχές της βασικής εικαστικής ιδέας του Rick Lowe και της Μαρίας Παπαδημητρίου με στόχο τη δημιουργία ενός ανοιχτού και ελεύθερου χώρου έκφρασης και δημιουργίας. Το καθιστικό παραμένει ανοιχτό για συναντήσεις, για καφέ ή τσάι, για μια απλή συζήτηση με τους γείτονές ή και την ανάγνωση ενός βιβλίου. Παράλληλα αποτελεί σημείο αναφοράς για πρωτοβουλίες τοπικών συλλόγων, ενώ τα μεγάλα του παράθυρα δίνουν συνεχώς μία αίσθηση εγγύτητας και οικειότητας του μέσα με το έξω.
Νέοι και νέες, παιδιά και κάτοικοι κάθε ηλικίας από διαφορετικά πολιτιστικά και κοινωνικά υπόβαθρα έρχονται μαζί, συζητούν φλέγοντα θέματα όπως η μετανάστευση, η ταυτότητα, το φύλο, η οικονομία μέσα από εικαστικά εργαστήρια και συν-δημιουργούν συλλογικά έργα που θα αντανακλούν τη σύγχρονη ταυτότητα αυτής της πολυπολιτισμικής γειτονιάς.
To βικΤΩΡιΑ ΤΩΡΑ αναδεικνύει τους πολίτες του ΤΩΡΑ, συζητώντας για την πόλη, τον δημόσιο χώρο, ό,τι συγκροτεί την πολιτιστική ταυτότητα του ΤΩΡΑ. Η σύγχρονη τέχνη και η καλλιτεχνική δημιουργία λειτουργούν ως γέφυρα σύνδεσης αλλά και δημιουργικής απασχόλησης και απόκτησης νέων ερεθισμάτων και ικανοτήτων.
Τα εικαστικά προγράμματα για παιδιά 4-12 ετών Νέοι Καλλιτέχνες / Νέες Καλλιτέχνιδες στοχεύουν στην ανάδειξη της δημιουργικότητας, την ενίσχυση της ελευθερίας της έκφρασης, την ενδυνάμωση και ευαισθητοποίηση γύρω από θέματα που άπτονται ζητημάτων ενσωμάτωσης, φύλου, ταυτότητας και τέχνης.
Λόγω των μέτρων περιορισμού κατά της εξάπλωσης της πανδημίας, τα εικαστικά εργαστήρια 10 χώρες / 10 καλλιτέχνες διεξήχθησαν ηλεκτρονικά. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία να χτιστούν γέφυρες επικοινωνίας με παιδιά από την Αστυπάλαια και την Καβάλα έως το Βουκουρέστι και την Αθήνα και να γίνουν συζητήσεις για καλλιτέχνες από τις χώρες καταγωγής της γειτονιάς, όπως τη Νιγηρία, την Αλβανία και το Μπαγκλαντές, και τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνουν την παγκόσμια σκηνή της σύγχρονης τέχνης.
Στο επίκεντρο του βικΤΩΡιΑ ΤΩΡΑ βρίσκονται οι νέοι και οι νέες της γειτονιάς ηλικίας 13-20 ετών. Οι Νέοι συν-Επιμελητές και οι Νέες συν-Επιμελήτριες μέσα από εργαστήρια χιπ-χοπ, δημιουργικής γραφής, επιμέλειας εκθέσεων, ξεναγήσεις σε μουσεία και εκθέσεις σύγχρονης τέχνης συνδιαμορφώνουν το καλλιτεχνικο πρόγραμμα του VSP, ενώ παράλληλα τους δίνεται η ευκαιρία να εξοικειωθούν με τη σύγχρονη τέχνη και ίσως να αποτελέσουν τη νέα γενιά πολιτιστικών διαχειριστών.
Τέλος, από την ίδρυσή του το VSP παραμένει ανοιχτό για την υλοποίηση προτάσεις και ιδέες της γειτονιάς για όλους.
Εστιάζοντας σε πρακτικές της σχεσιακής και συμμετοχικής τέχνης, το πρόγραμμα φιλοξενίας νέων καλλιτεχνών Station One AIR επιθυμεί να προωθήσει τον διάλογο στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή για θέματα που αφορούν τις πρακτικές της κοινοτικής τέχνης. Ως ο τρίτος άξονας του τριετούς ερευνητικού ερωτήματος «Ποιος είναι ο σύγχρονος Αθηναίος;» στοχεύει στη δημιουργία μιας πλατφόρμας ανταλλαγής απόψεων, πειραματισμού, συνεργασίας και συλλογικότητας.
Οκτώ νέοι καλλιτέχνες / νέες καλλιτέχνιδες και duos από την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Τουρκία και τη Νιγηρία επιλέχθηκαν να συμμετάσχουν στο πρώτο έτος του προγράμματος φιλοξενίας καλλιτεχνών Station One AIR από τον Μάιο έως τον Δεκέμβριο 2021, με θέμα «Ιπποδάμεια εντός Πλαισίου» σε συνεργασία με τον οργανισμό Counterpoints Arts και την Πρωτοβουλία για τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (SNFPHI) στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Η Βικτώρια είναι μια ξεχωριστή περιοχή της Αθήνας. Η ανάδειξη των κοινωνικών, ιστορικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών της Βικτώριας είναι στον πυρήνα του προγράμματός μας, στον άξονα HOOD, μαζί με την προσπάθεια αναδόμησης των σχέσεων της κοινότητας με τον δημόσιο χώρο, τη γειτονιά, τα ιδιαίτερα γνωρίσματά της. Η Βικτώρια αποδεικνύει καθημερινά πως άνθρωποι με διαφορετική πολιτιστική κληρονομιά προσφέρουν στην κοινότητα, δημιουργώντας τη σύγχρονη ταυτότητα της πόλης.
Ως χώρος αναφοράς για τη γειτονιά της Βικτώριας, βασική αρχή του Victoria Square Project αποτελεί η διαρκής παρουσία του στη Βικτώρια αλλά και η ενδυνάμωση των κατοίκων της μέσα από εργαλεία της σύγχρονης τέχνης, έμπνευσης και δημιουργίας. Οι μεταβαλλόμενες ανάγκες της κοινότητας κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας οδήγησαν στην συγκρότηση μιας στρατηγικής, ενός υβριδικού μοντέλου επικοινωνίας, ανάπτυξης και ενδυνάμωσης της κοινότητας. Η νέα στρατηγική που αναπτύχθηκε διατηρεί την παρουσία του VSP στη γειτονιά με ασφαλή τρόπο.
Το Victoria Square Project έχει εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά του. Μέγας δωρητής του VSP είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), που μέσα από μία διετή δωρεά, για τα έτη 2020-2022, δίνει τη δυνατότητα να υλοποιηθεί το επιμελητικό ερευνητικό ερώτημα «Ποιος είναι ο σύγχρονος Αθηναίος;».
Το πρόγραμμα, επίσης, υλοποιείται σε συνεργασία με τον οργανισμό Allianz Kulturstiftung, που χρηματοδοτεί τον οργανισμό για τα έτη 2021-2023. Οι επιμέρους άξονες και εργαστήρια του εμιμελητικού προγράμματος χρηματοδοντούνται από τον οργανισμό Counterpoints Arts, το Outset Contemporary Art Fund, τον Δήμο Αθηναίων και την Αμερικανική Πρεσβεία, ενώ ο εκπαιδευτικός άξονας βικΤΩΡιΑ ΤΩΡΑ υλοποιείται υπό την αιγίδα και με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Σήμερα, το Victoria Square Project λειτουργεί ως καλλιτεχνικός χώρος σύγχρονης τέχνης, καλλιτεχνικής έμπνευσης και ενδυνάμωσης των κατοίκων της γειτονιάς και βασίζεται στη συμμετοχή των ανθρώπων και τη φροντίδα από και προς την κοινωνία.
Η συνεχώς μεταβαλλόμενη κοινωνική σύνθεση της Βικτώριας διαμόρφωσε και τον μορφολογικό χαρακτήρα της. Η πλατεία Βικτωρίας επιβιώνει ως το κοινωνικό κέντρο της γειτονιάς για πάνω από έναν αιώνα, αποτελώντας διαχρονικά τον χώρο έκφρασης των πολιτικών και κοινωνικών δυναμικών της ευρύτερης περιοχής που την περιβάλλει.
Η σημερινή μορφή της Βικτώριας ολοκληρώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες με την άφιξη μεταναστών και προσφύγων από όλο τον κόσμο. Η ευρύτερη γειτονιά της Βικτώριας αποτελείται από ένα μωσαϊκό πολιτισμών που συνθέτει ίσως την πιο σύγχρονη Αθηναϊκή ταυτότητα.
