Κουνελότρυπα (rabbit hole): όρος που προέρχεται από τα μυθιστορήματα του Λιούις Κάρολ, στα οποία η Αλίκη μέσω της εν λόγω κουνελότρυπας εισέρχεται σε έναν θαυμαστό παράλληλο κόσμο. Ταυτόχρονα όμως, ο όρος όπως πλέον έχει αφομοιωθεί στην πολιτισμική συνείδηση δεν αναφέρεται μονάχα στην ανακάλυψη ενός μυστικού και καλά κρυμμένου κόσμου (συνήθως μιας πλεκτάνης, μιας συνωμοσίας κλπ), αλλά και την κάθοδο ενός ατόμου στα επικίνδυνα μονοπάτια του ίδιου του εαυτού του σε μία κρίση ψυχικής υγείας. Κοινώς, η κουνελότρυπα μπορεί να οδηγήσει και στην τρέλα.
Τι γίνεται όμως όταν τα όρια ενός αντικειμενικού εξωτερικού ερεθίσματος και μιας υποκειμενικής ερμηνείας συγχέονται; Κοινώς, όταν οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ πραγματικότητας και φαντασιακής εμμονής θολώνουν; Αυτό είναι ένα βασικό συστατικό ενός κλασικού θρίλερ. Και το «Κρέας για τους Λύκους» του Χάρι Κούνζρου είναι αναμφίβολα ένα θρίλερ, και μάλιστα ένα πολύ ενδιαφέρον θρίλερ ιδεών.
Ο ανώνυμος αφηγητής μοιράζεται τις βασικές βιογραφικές λεπτομέρειες με τον ίδιο τον συγγραφέα: Βρετανός, γιος Ινδού πατέρα και Αγγλίδας μητέρας ο οποίος ζει στη Νέα Υόρκη διδάσκοντας στο πανεπιστήμιο. Όταν πηγαίνει στο Βερολίνο για τρεις μήνες, έχοντας κερδίσει μια υποτροφία σε ένα αλλόκοτο κέντρο μελετών, δεν περιμένει ότι σταδιακά θα εισέλθει σε μία αντίστοιχη κουνελότρυπα, στην οποία δεν θα αναφερθώ για να μην αποκαλύψω στοιχεία της πλοκής. Το ερώτημα που προκύπτει βεβαίως είναι απλό: είναι όλα όσα του συμβαίνουν αληθινά ή αποκύημα της φαντασίας του; η αφήγηση είναι βεβαίως πρωτοπρόσωπη και άρα σε μία τέτοια περίπτωση εξ’ ορισμού αναξιόπιστη. Από αυτή την άποψη δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία τι αποτελεί γεγονός και τι προϊόν της δικής του, όλο και πιο αδυσώπητα παρανοϊκής προσέγγισης. Αυτό που έχει σημασία είναι ο πυρήνας του προβληματισμού του, η μήτρα του φόβου που τον οδηγεί σε αυτό το μονοπάτι.
Η μήτρα κάθε φόβου βεβαίως είναι η απουσία νοήματος. Αν αφαιρέσεις τον μανδύα κανόνων και συμπεριφορών μίας πολιτισμένης κοινωνίας, αυτό που κρυφοκοιτάζει από κάτω είναι η παράλογη βία, η απόλυτη, στοιχειώδης, σχεδόν υπαρξιακή βία. Ο φόβος για την οικογένειά του, τη γυναίκα και την κόρη του δηλαδή πίσω στη Νέα Υόρκη, προκύπτει από αυτή τη συνειδητοποίηση και του παραλύει το μυαλό. Θα αναρωτηθεί κανείς βεβαίως σε αυτό το σημείο: ένας διανοούμενος σαρανταπεντάρης με εκτεταμένη γνώση της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας, συνειδητοποιεί ξαφνικά την έννοια του νοηματικού κενού; Έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπος με το υπαρξιακό παράλογο; Υπάρχει βεβαίως και ο αντίλογος ότι οι ιστορικές συγκυρίες δεν συνθέτουν μια ομαλή περίοδο. Το βιβλίο αναφέρεται γύρω στο 2015-16: τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα εισρέουν στην Ευρώπη, όταν παράλληλα ο Τραμπ δείχνει ν’ αρχίζει να αποκτάει μομέντουμ στις εκλογές. Το Brexit δεν έχει συμβεί ακόμα αλλά περιμένει στη γωνία.
Ο αφηγητής συνειδητοποιεί ότι μια στροφή προς τον φασισμό καλλιεργείται και προετοιμάζεται από χιλιάδες τρολ του διαδικτύου, από τηλεοπτικές εκπομπές και σειρές, από ραδιούργες γνώμες ειδικών επιστημόνων και διανοούμενων με κρυφή ατζέντα. Βεβαίως, όλα αυτά τον ωθούν σε ένα σπιράλ «ψεκασμένης» παράνοιας στην οποία συγχέονται διάφορες και αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους τάσεις. Στη δεύτερη ενότητα του βιβλίου για παράδειγμα, στην οποία δεσπόζει την ιστορία της καθαρίστριας του κέντρου μελετών και η τραυματική της εμπειρία με την Στάζι στη δεκαετία του ογδόντα, ο αφηγητής έρχεται αντιμέτωπος με την κρατική απόπειρα ελέγχου και συστηματική διασπορά καχυποψίας ως όπλο ενός επίσης ολοκληρωτικού συστήματος διακυβέρνησης αλλά κομμουνιστικού αυτή τη φορά. Ο φασισμός ως ηθική εκφοβισμού και ελέγχου βρίσκεται στα άκρα και φαίνεται πως επανέρχεται σε μια μη γραμμική ιστορική εξέλιξη.
Το μυθιστόρημα τελειώνει τη βραδιά της νίκης του Τραμπ στις εκλογές, μια βραδιά συμβολικά τρομακτική για όλους, αλλά λιγότερο για τον ίδιο τον αφηγητή, αφού η ψυχολογική κατάρρευση που είχε ήδη συντελεστεί τον προετοίμασε πλήρως για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Εδώ εκλαμβάνω και μια δεύτερη διάσταση στο μυθιστόρημα του Κούνζρου: μια σάτιρα γύρω από τους φόβους των φιλελεύθερων Αμερικάνων και την πλήρη απόγνωσή τους με την εκλογή Τραμπ. Έχοντας τόσο χάσει την επαφή με την αμερικάνικη κοινωνία εκτός του μικρόκοσμου των μητροπολιτικών κέντρων ανατολικής και δυτικής ακτής, πέφτουν από τα σύννεφα αδυνατώντας να κατανοήσουν τι συμβαίνει. Η υστερική του αντίδραση λέει αρκετά για το πόσο εύθραυστο και απατηλό ήταν το κουκούλι με το οποίο είχαν καλύψει τους εαυτούς τους πλάθοντας ένα βολικό και εικονικό σύμπαν και εξηγεί ως ένα βαθμό το τι συνέβη.
Ξεχωρίζω επίσης τον υπέροχο μυθοπλαστικό χαρακτήρα του Άντον, έναν πραγματικό διαβολέα, έναν ηθικό σχετικιστή και εν τέλει ισοπεδωτικό μηδενιστή, μια φιγούρα βγαλμένη από τον Ντοστογιέφσκι ή τον Κόνραντ στη σύγχρονη πραγματικότητα της εικόνας και των celebrity, μια φιγούρα που στο μυαλό του αφηγητή λαμβάνει αποκαλυπτικές διαστάσεις.
Από το Βερολίνο μέχρι το Παρίσι, τη Σκοτία και τη Νέα Υόρκη, από τους ρομαντικούς Γερμανούς ποιητές μέχρι αστυνομικές σειρές και την πραγματική κουνελότρυπα που δεν είναι άλλη από τη σαπίλα των social media, το «Κρέας για τους Λύκους» είναι ένα ενδιαφέρον θρίλερ ιδεών, το χρονικό της πνευματικής και ψυχικής κατάρρευσης ενός διανοούμενου και μια εξαιρετική σπουδή πάνω στην παράνοια. Προκαλεί τη σπίθα προβληματισμού και προσφέρεται για πληθώρα προεκτάσεων, ενώ παράλληλα διαβάζεται γρήγορα και ευχάριστα διατηρώντας και μια ψυχαγωγική διάσταση με σωστή διαχείριση του σασπένς. Ένα αξιόλογο έργο.
