Εικόνες της Κρίσης

Οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση στον κινηματογράφο

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος έχει την χαρά να παρουσιάσει την εκδήλωση «Εικόνες της Κρίσης» από τις 16 έως τις 27 Μαΐου 2015. Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institut Athen, το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και το Cine Doc. Πρόκειται για την δέκατη εκδήλωση που διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος στo πλαίσιο της πράξης «Η Κινηματογραφοφιλία στη Νέα Εποχή» του ΕΣΠΑ 2007-2013.

Η εκδήλωση θα επιχειρήσει να παρουσιάσει την αναπαράσταση της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης στον κινηματογράφο, από την περίοδο του βωβού κινηματογράφου της δεκαετία του ’20 έως σήμερα, και περιλαμβάνει ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ.

Σκοπός της εκδήλωσης είναι να καταγράψει μέσα από τις ταινίες του προγράμματος τις όποιες μεταβολές προκύπτουν στη βιομηχανία του κινηματογράφου στη διάρκεια μιας τόσο έντονης οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικής κρίσης, καθώς και, αφενός, να προτείνει ενδεχόμενες εναλλακτικές χρηματοδότησης και παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών από νεότερες γενιές κινηματογραφιστών (crowd funding, κολεκτίβες κ.ά.) και, αφετέρου, να τονίσει την σπουδαιότητα της ανάκαμψης ενός πολιτικού κινηματογράφου και ενός κινηματογράφου ακτιβισμού.

Επίσης, στο πλαίσιο της εκδήλωσης η Ταινιοθήκη θα φιλοξενήσει στο χώρο του Μουσείου Κινηματογράφου και έκθεση εικαστικών με τίτλο «Εικόνα και Χρόνος. Εικόνες της Κρίσης» σε επιμέλεια Χριστίνας Ανδρουλιδάκη. Συμμετέχουν καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η έκθεση θα περιλαμβάνει μια εγκατάσταση, βιντεο-έργα και φωτογραφίες. Σύντομα θα αποσταλεί ξεχωριστό δελτίο τύπου.

Διημερίδα
Η εκδήλωση θα ανοίξει το Σάββατο 16 Μαΐου και την Κυριακή 17 Μαΐου με μια διημερίδα με τίτλο «Αναπαραστάσεις της κρίσης;», στην οποία θεωρητικοί του κινηματογράφου, visual artists, κινηματογραφιστές, σκηνοθέτες, συγγραφείς, curators, κοινωνιολόγοι και ιστορικοί θα επιχειρήσουν να αναλύσουν πώς οι μεγάλες διαμάχες, σχετικά με τη σχέση της Τέχνης με την πολιτική που διεξήχθησαν στην περίοδο του μεσοπολέμου, επανακαθορίζονται στη διάρκεια της νέας παγκόσμιας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Πόσο επιδραστικός μπορεί να είναι ο ρόλος του κινηματογράφου και των ψηφιακών τεχνών και πώς επαναπροσδιορίζεται στη νέα ψηφιακή εποχή; Ή μήπως πρόκειται πλέον για ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους; Καθώς το cyberspace γίνεται ολοένα και πιο κυρίαρχο, πόσο ισχυρό είναι πλέον το γνήσιο πρωτότυπο στην τέχνη; Υπάρχει δημόσια σφαίρα στην Ευρώπη; Ή μόνο εθνικές δημόσιες σφαίρες που επιδίδονται σε ανελέητο ανταγωνισμό;

Τα αφιερώματα της εκδήλωσης
Δύο μικρά αφιερώματα σε δύο ξεχωριστούς δημιουργούς φιλοξενεί η εκδήλωση «Εικόνες της Κρίσης». Στον σπουδαίο Κεν Λόουτς, τον κύριο εκφραστή του κοινωνικού ρεαλισμού στον βρετανικό κινηματογράφο, ο οποίος συμμετέχει στην εκδήλωση με τρεις ταινίες του. Το ντοκιμαντέρ Εσύ με ποιούς είσαι; / Which Side Are You On? (1985, έγχρ., 53΄), ένα εξαιρετικό δείγμα γραφής από τον Λόουτς για την μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων το οποίο απέσπασε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ των Λαών της Φλωρεντίας το 1984. Το πολύ πρόσφατο ντοκιμαντέρ του Το πνεύμα του ’45 / The spirit of 45 (2013, έγχρ., 94΄), όπου ο Λόουτς με την εξαιρετικά ανθρωπιστική του ματιά καταδεικνύει πώς το επιτυχημένο μοντέλο της διακυβέρνησης του Κόμματος των Εργατικών στη Μεγάλη Βρετανία μετά τις εκλογές του ’45, που οδήγησε στην κρατικοποίηση σημαντικών βιομηχανιών και υπηρεσιών, είναι ένα μοντέλο στο οποίο η Ευρώπη της κρίσης οφείλει να ξαναστρέψει το βλέμμα. Και την ταινία μυθοπλασίας To μερίδιο των αγγέλων / The Angel’s Share (Αγγλία-Γαλλία-Βέλγιο-Ιταλία, 2012, έγχρ., 101΄), βραβευμένη με το Βραβείο Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, όπου παρακολουθούμε τις περιπέτειες ενός μικροαπατεώνα, ο οποίος καταδικάζεται από το δικαστήριο σε κοινωνική εργασία, αλλά το απροσδόκητο ταλέντο του στη γευσιγνωσία θα αποδειχτεί σωτήριο για την επανένταξή του.

Επίσης, το αφιέρωμα στο φωτογράφο-video-artist-σκηνοθέτη Ταρίκ Τεγκιά (Tariq Teguia) στοχεύει να μας συστήσει το έργο ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους κινηματογραφιστές της Αλγερίας, το έργο του οποίου τιμήθηκε το 2015 σε αφιέρωμα του Centre Pompidou στο Παρίσι, αλλά παραμένει άγνωστο στο ελληνικό κοινό παρότι ο Τεγκιά ζει στη Θεσσαλονίκη εδώ και καιρό. Θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ του Τα τείχη / La clôture (Αλγερία-Γαλλία, 2003, έγχρ., 24΄) που καταγράφει οργισμένες φωνές των νέων του Αλγερίου και το πορτραίτο μιας πόλης ασφυκτικής και κλεισμένης στον εαυτό της που δεν μπορεί να προσφέρει διέξοδο. Επίσης, η ταινία του Προτιμώ τη Ρώμη από εσένα / Rome plutôt que vous (Αλγερία-Γαλλία-Γερμανία, 2006, έγχρ., 111΄), μια ιστορία που φέρνει στο επίκεντρο το άκρως επίκαιρο θέμα της παράνομης διακίνησης μεταναστών, μέσα από την ιστορία δύο ανέμελων νέων που τριγυρνούν στους δρόμους του Αλγερίου και των προαστίων ψάχνοντας τον Bosco, έναν ναυτικό που έχει στήσει μια «επιχείρηση» μεταφοράς ανθρώπων στην Ευρώπη. Τέλος, θα προβληθεί και η ταινία του Επανάσταση Ζέντζ / Révolution Zendj (Αλγερία-Γαλλία-Λίβανος-Κατάρ, 2013, έγχρ., 133΄), όπου μέσα από την έρευνα ενός δημοσιογράφου για τις συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων κοινοτήτων στον Αλγερινό νότο τον οδηγεί στα ίχνη μιας εξέγερσης των Zendj εναντίον του Χαλιφάτου των Αμπασιδών στον 8ο και 9ο αιώνα στο Ιράκ. Ο Ταρίκ Τεγκιά θα παρευρεθεί στην Ταινιοθήκη για να παρουσιάσει τις ταινίες του.

Οι υπόλοιπες ταινίες της εκδήλωσης

Το πώς αποτυπώθηκε το οικονομικό κραχ στον κινηματογράφο θα δούμε μέσα από σημαντικές κλασικές ταινίες που προβάλλονται σπάνια στη χώρα μας. Όπως, μέσα από τις δύο ταινίες του αριστερού Γερμανού σκηνοθέτη Φιλ Γιούτζι (Phil Jutzi). Την εμβληματική ταινία μυθοπλασίας του προλεταριακού κινηματογράφου Η μάνα Κράουζεν ταξιδεύει στην ευτυχία / Mutter Krausens Fahrt ins Glück (1929, α/μ, 121΄), όπου μέσα από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης μιας μητέρας, αποτυπώνεται η εκρηκτική οικονομικο-κοινωνική κατάσταση του μεσοπολέμου, και το (απαγορευμένο από τη λογοκρισία μετά το 1933) Για το καθημερινό μας ψωμί / Um’s tägliche Brot (1929, α/μ, βωβή, 61΄), όπου ο Γιούτζι, κινούμενος μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, περιγράφει τη ζωή των Πολωνών εργατών στα ορυχεία του Waldenburg. Δυο εμβληματικές ταινίες θα δούμε, επίσης, από τον Έλληνα Στέλιο Τατασόπουλο, την Κοινωνική Σαπίλα (1932, α/μ, 90΄), την πρώτη ταινία με κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, με πρωταγωνιστή έναν ανήσυχο φοιτητή ο οποίος εγκαταλείπει τις σπουδές του για να γίνει συνδικαλιστής καπνεργάτης, και την Μαύρη Γη (1952, α/μ, 72΄) που καταγράφει τις συνθήκες εργασίας στα σμυριδωρυχεία της Νάξου και αποτελεί μια από τις πρώτες Νεορεαλιστικές ελληνικές απόπειρες για έναν κοινωνικό κινηματογράφο στη δεκαετία του 1950. Με Τον άρτον ημών τον επιούσιον / Our Daily Bread (ΗΠΑ, 1934, α/μ, 80΄), ο Κινγκ Βίντορ (King Vidor) θα μας δείξει πώς ένα ζευγάρι προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της Μεγάλης Ύφεσης εγκαταλείποντας την Νέα Υόρκη και δημιουργώντας μια αγροτική κολλεκτίβα, κόντρα στις επιταγές του οικονομικού καπιταλιστικού συστήματος της εποχής. Στη Μεγάλη Βρετανία, ο Έντγκαρ Άνστεϊ (Edgar Anstey) και ο Σερ Άρθουρ Έλτον (Sir Arthur Elton) στο ντοκιμαντέρ Προβλήματα στέγασης / Housing Problems (Μεγ. Βρετανία, 1935, α/μ, 16΄) καταγράφει, με καινοτόμο τρόπο κινηματογράφησης για την εποχή του, το πώς οι δημοτικές αρχές αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της εκκαθάρισης των παραγκουπόλεων και της αντικατάστασής τους από νεόκτιστες εργατικές πολυκατοικίες. Λίγο αργότερα, στο Άμστερνταμ ο Μαξ Οφίλς (Max Ophüls) γυρίζει το Η κωμωδία του χρήματος / Komödie ums Geld (1936, α/μ, 81’) και με αφορμή την ιστορία ενός υπάλληλου σε μια τράπεζα που καταστρέφεται οικονομικά όταν χάνει μια βαλίτσα με 50.000 λίρες, αναπτύσσει με ειρωνικό τρόπο έναν θεματικό ιστό όπου διαπλέκονται οι κοινωνικοί ρόλοι με κοινό παρανομαστή το χρήμα σε μια έξυπνη και πικρή κωμωδία με σουρεαλιστική ματιά. Την ίδια χρονιά στη Γαλλία, Το έγκλημα του κυρίου Λάνζ / Le crime de Monsieur Lange (1936, α/μ, 80΄), όπου με αφορμή τον σκηνοθετημένο θάνατο ενός διεφθαρμένου και χρεωμένου μεγαλοεκδότη για να αποφύγει τους πιστωτές του, οι εργαζόμενοι της επιχείρησης αντεπιτίθενται με έναν επιτυχημένο εκδοτικό συνεταιρισμό, o κορυφαίος Ζαν Ρενουάρ (Jean Renoir) μας χαρίζει μια ταινία που αποτυπώνει το πολιτικό πνεύμα του Λαϊκού Μετώπου (Front Populaire) και την αισιοδοξία λίγο πριν την εκλογική νίκη της αριστεράς και των σοσιαλιστών το 1936. Ενώ, στις ΗΠΑ, ο Τζον Φορντ (John Ford) σκηνοθετεί Τα σταφύλια της οργής / The Grapes of Wrath (1940, α/μ, 129΄), με θέμα την μετανάστευση μιας οικογένειας αγροτών από την Οκλαχόμα προς την καλιφορνέζικη γη της επαγγελίας, μια ταινία τόσο «οικογενειακή σπουδή», όπως συνήθιζε να χαρακτηρίζει ο Φορντ την ταινία, όσο και «κοινωνική σπουδή» πάνω στις πρώτες συνέπειες του καπιταλιστικού συστήματος, στη βάση ενός κοινωνικού ρεαλισμού που το Χόλιγουντ δεν είχε αγγίξει μέχρι τότε.

Το πώς διαχειρίστηκαν κορυφαίοι σκηνοθέτες θέματα μιας κοινωνίας σε κρίση σε πιο πρόσφατες δεκαετίες, θα δούμε σε εξίσου σημαντικές ταινίες του αφιερώματος. Όπως, μέσα από δυο ταινίες του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (Reiner Werner Fassbinder), το Ο Έλληνας γείτονας / Katzelmacher (Δυτ. Γερμανία, 1969, α/μ, 88΄) με τον ίδιο τον Φασμπίντερ να υποδύεται έναν Έλληνα μετανάστη εργάτη, ο οποίος σπέρνει έχθρα και ζήλια όταν μπαίνει στην παρέα κάποιων νεαρών στο Μόναχο, σε μια ταινία που ασκεί κοινωνική κριτική και αλλοτριωμένοι χαρακτήρες που αδυνατούν να ξεφύγουν από την καταπίεση. Ο όρος Katzelmacher δηλώνει στη διάλεκτο της Βαυαρίας τον ξένο εργάτη με καταγωγή από τη Μεσόγειο. Πολλά χρόνια αργότερα, στο Η Μάνα Κιούστερς ανεβαίνει στον ουρανό / Mutter Küsters fahrt zum Himmel (Δυτ. Γερμανία, 1975, έγχρ., 120΄), ο Φασμπίντερ «συνδιαλέγεται» με ειρωνικό τρόπο με την κλασσική ταινία του Phil Jutzi του 1929, καταθέτοντας ένα απαισιόδοξο και σαρκαστικό πορτραίτο της αριστεράς της δικής του εποχή και προκαλώντας πολλές αντιδράσεις, με μια ταινία για τις προσπάθειες της κυρίας Κιούστερς να αποκαταστήσει τη μνήμη του αυτόχειρα συζύγου της. Σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα, ο Άκι Καουρισμάκι (Aki Kaurismäki) κάνει μια ταινία για την ανεργία διότι διαφορετικά δεν θα μπορούσε να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη, όπως είχε πει ο ίδιος. Έτσι, το 1996 όταν οι άνεργοι στη Φινλανδία ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο, στο Μακριά πετούν τα σύννεφα / Drifting Clouds (Φιλανδία-Γερμανία-Γαλλία, 1996, έγχρ., 120΄) βλέπουμε πώς ένας οδηγός τραμ και μια σερβιτόρα που χάνουν τη δουλειά τους αντιμετωπίζονται από το χιούμορ και την ανθρωπιστική ματιά του Καουρισμάκι. Το 2001, η Εύα Στεφανή υπογράφει την πειραματική ταινία Acropolis (Ελλάδα, 2001, 50΄) όπου παραλληλίζει εικόνες γύρω από το θέμα της εμπορευματοποίησης του «ιερού βράχου» της Ακροπόλεως με υλικό από ερασιτεχνικά πορνογραφικά φιλμ 8 χιλιοστών που βρέθηκαν στα παλιατζίδικα στο Μοναστηράκι, κατεστραμμένα από την υγρασία, τη μούχλα και τις επαναλήψεις. Λίγο αργότερα, και ενώ έχουν εξαπλωθεί πλέον οι συνέπειες του καπιταλιστικού ολοκληρωτισμού, ο Κώστας Γαβράς με Το τσεκούρι / Le couperet (Βέλγιο-Γαλλία-Ισπανία, 2005, έγχρ, 122΄) υπογράφει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σπουδή πάνω στην ψυχο-κοινωνική παράνοια, στην οποία οδηγείται ένας Γάλλος, υψηλόβαθμο στέλεχος σε μία χαρτοβιομηχανία, όταν, ενώ απολύεται λόγω περικοπών, αρνείται να το μοιραστεί με την οικογένειά του. To 2008, ένας από τους πρωτοπόρους του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου, ο κορυφαίος Αλεξάντερ Κλούγκε (Alexander Kluge) υπέγραψε ένα ξεχωριστό εγχείρημα, ένα σύνολο από κινηματογραφικές μινιατούρες μαρξιστικής θεωρίας (διάρκειας 570 λεπτών), στις οποίες σχολιάζει το μνημειώδες και απραγματοποίητο εγχείρημα του Sergej Eisenstein να μεταφέρει στον κινηματογράφο (το αργότερο το 1929) Το Κεφάλαιο του Karl Marx. Από αυτό το επικό έργο με τίτλο Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα – Ο Μαρξ – Ο Αϊζενστάιν – Το Κεφάλαιο / Nachrichten aus der ideologischen Antike – Marx – Eisenstein – Das Kapital του Alexander Kluge (Γερμανία, 2008, 570΄), η Ταινιοθήκη της Ελλάδος θα προβάλει την μινιατούρα με τίτλο Ήταν ζόρικοι καιροί (23΄) στην οποία ο ποιητής-συγγραφέας, και ένας από τους σημαντικότερους κριτικούς αναλυτές της παγκόσμιας κοινωνικοπολιτικής επικαιρότητας, Hans Magnus Enzensberger συζητά με τον Alexander Kluge για το 1929, το έτος γέννησης του Enzensberger.

Στη θεματική του εργασιακού περιβάλλοντος κινείται το ντοκιμαντέρ Στα δικά μας χέρια / Entre nos mains (2010, 87΄) όπου η Μαριάνα Οτερό (Marianna Otero) με διακριτικότητα και χιούμορ παρακολουθεί την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση και σταδιακή συνειδητοποίηση των εργατριών μιας βιοτεχνίας γυναικείων εσωρούχων στην Ορλεάνη της Γαλλίας, όταν αυτές αναλαμβάνουν μόνες τους την διοίκηση της χρεοκοπημένης επιχείρησης. Στην ίδια θεματική, η Κατερίνα Πατρώνη υπογράφει το ντοκιμαντέρ Λασκάρεως 99 – Docville (Ελλάδα, 2011, 47΄), όπου παρακολουθεί δυο γυναίκες, ιδιοκτήτριες μικρών καταστημάτων, να αγωνιούν για το πώς θα τα κρατήσουν ζωντανά σε μια από τις δεκάδες γειτονιές της Αθήνας που έχουν χτυπηθεί από την οικονομική κρίση. Από την δική του οπτική, με την Πρώτη Ύλη / Raw material (Ελλάδα, 2011, 78΄), ο Χρήστος Καρακέπελης μας κάνει κοινωνούς σε ένα ντοκιμαντέρ όπου τα όνειρα μεγάλων χαλυβουργιών για σχεδόν τζάμπα scrap (παλαιά μέταλλα), οι περιβαλλοντικές υποχρεώσεις της Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, και το δυτικό όνειρο μιας στρατιάς παράνομων μεταναστών συναντιούνται σε μια σειρά παραγκουπόλεις στη σκιά του Παρθενώνα. Στο δικό της ντοκιμαντέρ, Ημερολόγια Αμνησίας (Ελλάδα, 2012, 104΄), η Στέλλα Θεοδωράκη γίνεται η ιστορικός του προσωπικού της αρχείου, καταγράφοντας το τέλος της εποχής της αθωότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη, ανάμεσα στα πρόσωπα της δεκαετίας του 1980 από ξεχασμένα φιλμάκια σούπερ 8 και τις εικόνες της σύγχρονης Αθήνας στα πρώτα χρόνια της κρίσης. Από τις ΗΠΑ έρχεται το ντοκιμαντέρ Detropia (ΗΠΑ, 2012, 95΄) των Χάιντι Ίγουινγκ (Heidi Ewing) και Ρέιτσελ Γκρέιντι (Rachel Grady), το οποίο περιγράφοντας την άνοδο και την πτώση της μητροπόλεως της βιομηχανίας αυτοκινήτων στο Ντιτρόιτ και την προσπάθειά των κατοίκων να επιβιώσουν, συμπυκνώνει το αμερικάνικο αφήγημα του τελευταίου αιώνα, από την εγκατάσταση των Αφροαμερικάνων και την ανάπτυξη της βιομηχανίας, την εδραίωση της μεσοαστικής τάξης και την άνθιση του Αμερικάνικου ονείρου, και τώρα την κατάρρευση της οικονομίας και το ξεθώριασμα του Αμερικάνικου μύθου. Με φόντο την κατάρρευση της οικονομίας στην Ευρώπη, στο ντοκιμαντέρ Η δημοκρατία δέχεται επίθεση – Μια παρέμβαση / Angriff auf die Demokratie – Eine Intervention (2012, 102΄) ο Ρόμουαλντ Κάρμακαρ (Romuald Karmakar) τοποθετεί δέκα γυναίκες και άντρες (δημοσιογράφους, διανοούμενους και καλλιτέχνες όπως οι Franziska Augstein, Ingo Schulze και Joseph Vogel) μπροστά σ’ ένα μικρόφωνο για να εκθέσουν τις απόψεις τους για την κρίση της δημοκρατίας στην σύγχρονη Ευρώπη, στον νεοφιλελευθερισμό και την κρίση του ευρώ, στη δικαιοσύνη, την ελευθερία και την αλληλεγγύη. Το 2013, Με πρόσκληση της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, η νέα ταινία της Βουβούλας Σκούρα, το μη-αφηγηματικό ντοκιμαντέρ The Red Bank. Τζέιμς Τζόυς: Τα τετράδια των Ελληνικών του (Ελλάδα, 2013, 30΄, έγχρ.) αναπτύσσεται με αφορμή τα Τετράδια των Ελληνικών του Τζέιμς Τζόυς ακολουθώντας τα βήματά του στην Τεργέστη και σε άλλες πόλεις. Στη Βαρκελώνη του 2017 εδραιώνει την αφήγησή της η Ιζαμπέλ Κοϊξέ (Isabel Coixet) με Το χθες δεν τελειώνει ποτέ / Ayer non termina nunca (2013, 108΄), όπου, μέσα από την επανασύνδεση ενός χωρισμένου ζευγαριού, παρακολουθεί τις παράπλευρες απώλειες που επιφέρει η κρίση στις ανθρώπινες σχέσεις. Με το Δυο μέρες μια νύχτα / Un jour deux nuits (Γαλλία, 2014, 95΄) οι αδερφοί Νταρντέν (Dardenne) υπογράφουν την πιο επίκαιρη ταινία για τους σύγχρονους εργασιακούς εκβιασμούς στο όνομα της οικονομικής κρίσης, αλλά και για την αλληλεγγύη μέσω του συνδικαλισμού, με την Μαριόν Κοτιγιάρ (Marion Cotillard) σε μια υπέροχη ερμηνεία στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Την ίδια χρονιά, η δική μας Μαρία Καλλιμάνη κερδίζει τις εντυπώσεις στο υπέροχο Στο σπίτι / At Home (Ελλάδα, 2013, 103΄) του Αθανάσιου Καρανικόλα, ένα «σιωπηλό μανιφέστο με πολιτική οργή» όπως το χαρακτήρισαν ξένοι κριτικοί το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2014. Στρέφοντας το βλέμμα στο σοβαρό ζήτημα της ελληνικής ιθαγένειας σε παιδιά μεταναστών που γεννιούνται και μεγαλώνουν στην Ελλάδα, ο Πάνος Χ. Κούτρας με το, πρόσφατα βραβευμένο από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου, Xenia (Ελλάδα-Γαλλία-Βέλγιο, 2014, έγχρ., 134’) υπογράφει ένα θαυμάσιο road movie ενηλικίωσης όπου παντρεύει την ψυχή του ελληνικού σκυλάδικου της επαρχίας με την διαχρονική φινέτσα των ιταλικών ποπ επιτυχιών του ’70 της ντίβας Πάτυ Πράβο.

Εκείνη τη χρονιά, ο βρετανός κινηματογραφιστής Κεν ΜακΜάλεν (Ken McMullen) συγκεντρώνει τις δυνάμεις του στην Ελλάδα και υπογράφει το (πρόσφατα βραβευμένο με το βραβείο “Learning on Screen” του British Universities Film and Video Council) ΟΧΙ: Μια πράξη αντίστασης / OXI: An Act of Resistance (2014, 105΄), μια διεθνή κινηματογραφική απάντηση στην τρέχουσα κρίση που επιβάλλεται στην Ελλάδα και στις παράλογες αντιλήψεις για την ελληνική κουλτούρα και ιστορία, χρησιμοποιώντας πολιτικό και φιλοσοφικό σχολιασμό, επικά κείμενα και σκηνές από τραγωδίες. Στο Η δημιουργία του νοήματος / La creazione di significato (Ιταλία, 2014, έγχρ, 95΄), δοκιμάζοντας τα όρια μεταξύ ανθρωπολογικής έρευνας και ντοκιμαντέρ, ο Σιμόνε Ραπισάρντα Καζανόβα (Simone Rapisarda Casanova), τιμημένος με το βραβείο καλύτερου σκηνοθέτη στο τμήμα Cineasti del presente του Λοκάρνο, σκαρφαλώνει σε μια κορυφογραμμή της Τοσκάνης από τα Απέννινα Όρη για να παρακολουθήσει πώς τα φαντάσματα του παρελθόντος φέρνουν μνήμες από μαζική δολοφονία των ντόπιων από Γερμανούς στρατιώτες λίγο πριν από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ενώ ένας απομονωμένος αγρότης αγωνιά για το κατά πόσο η τρέχουσα πολιτικοοικονομική αποσταθεροποίηση στη χώρα του θα του επιτρέψει να συνεχίσει να ζει σ’ αυτή την εκθαμβωτικής ομορφιάς γωνιά της Ιταλίας. Στη θεματική του εργασιακού μετώπου μας ξαναγυρίζει το ντοκιμαντέρ Εδώ μιλάνε οι τιμές / Hier sprach der Preis (Γερμανία, 2014, 72΄) της Σαμπρίνα Γιάγκερ (Sabrina Jager), παρουσιάζοντάς μας την τραγικωμική ιστορία των δύο τελευταίων υπαλλήλων που έχουν παραμείνει σε ένα υπό διάλυση κατάστημα της αλυσίδας Praktiker στο Bruschal –Heidelsheim στη Γερμανία, οι οποίες κρατούν ψηλά το ηθικό και εξυπηρετούν τους πελάτες, ενώ προσπαθούν να συγκρατήσουν τα νεύρα τους κατά της διάρκεια της εκκαθάρισης του καταστήματος. Τον Νοέμβριο του 2011 οι μηχανές του εργοστασίου της Ελληνικής Χαλυβουργίας παγώνουν και η κάμερα της Θεοδοσίας Γραμματικού βρίσκεται εκεί για το ντοκιμαντέρ Non Omnis Moriar (Ελλάδα, 2014, 67΄) προκειμένου να καταγράψει μια ιστορική απεργία που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα και αγκαλιάστηκε από χιλιάδες εργαζόμενους του κόσμου. Στην ορεινή ενδοχώρα της Νάξου μας μεταφέρει το ντοκιμαντέρ Emery Tales των Στέλιου Ευσταθόπουλου και Σουζάνε Μπάουζινγκερ (Ελλάδα, 2015, 66΄), όπου τετρακόσιοι άνδρες, μόνοι κάτοχοι του δικαιώματος εργασίας στην εξόρυξη της μαύρης πέτρας (σμύριδα) που ήταν περιζήτητη από τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κινδυνεύουν με ανεργία από το σημερινό κράτος. Από την Γαλλία έρχεται το ντοκιμαντέρ Θα ρίξουμε πίσω σας τη θάλασσα / Et nous jetterons la mer derrière vous των Noémi Aubry, Clément Juillard, Anouck Mangeat, Jeanne Gomas (Γαλλία, 2015, 72΄) το οποίο ακολουθεί το ταξίδι τεσσάρων μεταναστών, σε μεταιχμιακούς χώρους μετάβασης, στη Λέσβο, στο λιμάνι της Πάτρας, σε κέντρα κράτησης μεταναστών στην Αθήνα και στην Πόλη, στα σημεία εισόδου στην Ευρώπη που έχουν μετατραπεί σε μη-τόπους, εστιάζοντας στις τεχνικές και τοπογραφικές λεπτομέρειες αυτών των αφηγήσεων. Τέλος, στο εξαιρετικά επίκαιρο ντοκιμαντέρ, Ανεξέλεγκτη εξουσία -Η τρόικα / Macht ohne Kontrolle– die Troika (Γερμανία, 2015, 90΄) των Άρπαντ Μπόντι (Árpád Bondy) και Χάραλντ Σούμαν (Harald Schumann), οι δημιουργοί ταξίδεψαν στην Αθήνα, τη Λισσαβόνα, το Δουβλίνο, τη Λευκωσία, τις Βρυξέλλες, τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο για να ερμηνεύσουν το ποιός τελικά επωφελείται από τα μέτρα λιτότητας, θέτοντας αυτό το ερώτημα σε υπουργούς, μεταξύ των οποίων και ο σημερινός Έλληνας Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης, βουλευτές, οικονομολόγους, τραπεζίτες, γιατρούς και επίσης τα θύματα αυτών των πολιτικών, τους άνεργους, τους ασθενείς και τους κοινωνικά αποκλεισμένους. Η ταινία θα προβληθεί πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσία του Γερμανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Χάραλντ Σούμαν.

Αναλυτικό Πρόγραμμα

Σάββατο 16/5
Αίθουσα Α
19.00 Διημερίδα Ημέρα 1η Μπορεί η τέχνη να αναπαραστήσει την κρίση;
21.30 Κοκτέιλ

Κυριακή 17/5
Αίθουσα Α
18.30 Διημερίδα Ημέρα 2η Μπορεί η τέχνη να αναπαραστήσει την κρίση;
21.00 Η δημοκρατία δέχεται επίθεση–Μια παρέμβαση Angriff auf die Demokratie-Eine Intervention R. Karmakar (2012) 102΄

Δευτέρα 18/5
Αίθουσα Α
19.30 Ανεξέλεγκτη εξουσία–Η τρόικα Macht ohne Kontrolle – die Troika Á. Bondy, H. Schumann (2015) 90΄
Ο H. Schumann συζητά με τον δημοσιογράφο Τάσο Τέλλογλου και το κοινό
22.00 Το χθες δεν τελειώνει ποτέ Ayer no termina nunca (2013) I. Coixet 108΄ (*)

Αίθουσα Β
19.30 Δυο μέρες, μια νύχτα Deux jours, une nuit J.-P. Dardenne, L. Dardenne (2014) 95’
21.15 Το τσεκούρι Le couperet Κ.Γαβράς (2005) 122΄ (•)

Τρίτη 19/5
Αίθουσα Α
19.00 Επανάσταση Ζεντζ Révolution Zendj T. Teguia (2013) 134΄
Παρουσία σκηνοθέτη
21.30 OXI-Μια πράξη αντίστασης OXI– An Act of Resistance K. McMullen (2014) 97’
Παρουσία σκηνοθέτη
The Red Bank. Τζέιμς Τζόυς: Τα τετράδια των Ελληνικών του Β. Σκούρα (2013) 30’ (•)
Παρουσία σκηνοθέτιδος

Αίθουσα Β
20.30 Ακρόπολις Ε. Στεφανή (2001) 26’(*)
Παρουσία σκηνοθέτιδος
Ημερολόγια αμνησίας Σ. Θεοδωράκη (2012) 104’ (*)
Παρουσία σκηνοθέτιδος

Τετάρτη 20/5
Αίθουσα Α
19.30 Προτιμώ τη Ρώμη από εσένα Rome plutôt que vous T. Teguia (2006) 111΄ (•) (*)
Παρουσία σκηνοθέτη
22.00 Στα δικά μας χέρια Entre nos mains M. Otero (2010) 87΄ (•) (*)

Αίθουσα Β
19.30 Στο σπίτι Α. Καρανικόλας (2014) 103’
Παρουσία ηθοποιού Μαρίας Καλλιμάνη
21.30 Xenia Π. Χ. Κούτρας (2014) 128’

Πέμπτη 21/5
Αίθουσα Α
19.30 Το πνεύμα του ’45 The spirit of ’45 K. Loach (2013) 94΄ (*)
21.30 Ήταν ζόρικοι καιροί Es waren ungemütliche Zeiten Hans Magnus Enzensberger,
Alexander Kluge (2008) 23’
Τον άρτον ημών τον επιούσιον Our Daily Bread K. Vidor (1934) 80΄

Αίθουσα Β
20.30 Τα τείχη La clôture T. Teguia (2003) 24΄ (*)
Παρουσία σκηνοθέτη
Λασκάρεως 99, Αθήνα – Docville Κ. Πατρώνη (2011) 47΄ (*)
Παρουσία σκηνοθέτιδος και παραγωγού
22.00 To μερίδιο των αγγέλων The Angel’s Share K. Loach (2012) 101΄

Παρασκευή 22/5
Αίθουσα Α
19.30 Τα σταφύλια της οργής The Grapes of Wrath J. Ford (1940) 129΄
22.00 Detropia H. Ewing, R. Grady (2012) 90΄

Αίθουσα Β
20.00 Emery Tales Σ. Ευσταθόπουλος, Σ. Μπάουζινγκερ (2015) 66΄
Παρουσία σκηνοθετών
22.00 Μαύρη γη Σ. Τατασόπουλος (1952) 72΄

Σάββατο 23/5
Αίθουσα Α
19.00 Εσύ με ποιούς είσαι; Which Side Are You On? K. Loach (1958) 53΄
20.00 Το έγκλημα του κυρίου Λανζ Le crime de Monsieur Lange J. Renoir (1936) 80΄ (*)
21.30 Κοινωνική σαπίλα Σ. Τατασόπουλος (1932) βωβή 42’
Συνοδεύει ζωντανά ο Κωνσταντίνος Βήτα

Αίθουσα Β
19.30 Non Omnis Moriar Θ. Γραμματικού (2014) 67΄
Παρουσία σκηνοθέτιδος
21.00 Πρώτη ύλη Χ. Καρακέπελης (2011) 78΄ (*)
Παρουσία σκηνοθέτη

Κυριακή 24/5
Αίθουσα Α
19.00 Η κωμωδία του χρήματος Komedie om Geld M. Ophüls (1936) 81΄ (*)
20.30 Προβλήματα στέγασης Housing Problems E. Anstey, A. Elton (1935) 16΄
Για το καθημερινό μας ψωμί Um’s tägliche Brot P. Jutzi (1929) βωβή 61’
22.00 Ο Έλληνας γείτονας Κatzelmacher R. W. Fassbinder (1969) 88΄ (•)

Δευτέρα 25/5
Αίθουσα Α
19.30 Θα ρίξουμε πίσω σας τη θάλασσα Et nous jetterons la mer derrière vous
Aubry, J. Gomas, C. Juillard, A. Mangeat (2014) 72΄ (•)
Παρουσία σκηνοθέτη
21.30 Η δημιουργία του νοήματος La creazione di significato S. R. Casanova (2014) 95΄

Τρίτη 26/5
Αίθουσα Α
19.30 Μακριά πετούν τα σύννεφα Drifting Clouds A. Kaurismäki (1996) 120΄
21.45 Εδώ μιλάνε οι τιμές / Hier sprach der preis S. Jäger (2014) 72΄ (*)

Τετάρτη 27/5
Αίθουσα Α
19.00 Η μάνα Κράουζεν ταξιδεύει στην ευτυχία Mutter Krausens Fahrt ins Glück P. Jutzi (1929) 119΄
Βωβή ταινία με μουσική του Joachim Baerenz
21.30 Η μάνα Κιούστερς ανεβαίνει στον ουρανό Mutter Küsters Fahrt zum Himmel
W. Fassbinder (1975) 120΄

(•) Είσοδος ελεύθερη
(•) Free admission

Όλες οι ταινίες θα προβληθούν με ελληνικούς υπότιτλους και όσες σημειώνονται με (*) και με αγγλικούς. Οι ταινίες Προβλήματα εστίασης (Housing Problems) και Η δημιουργία του νοήματος (La creazione di significato) θα προβληθουν μόνο με αγγλικούς.

Διημερίδα

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος έχει την χαρά να διοργανώνει την διημερίδα με τίτλο «Μπορεί η Τέχνη να αναπαραστήσει την κρίση;» το Σάββατο 16 Μαΐου και την Κυριακή 17 Μαΐου, στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Εικόνες της Κρίσης» (16-27.5.15).

Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institut Athen, το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ και το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος. Με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, του CineDoc και των εταιριών διανομής Feelgood Entertainment και One from the Heart.

Η διημερίδα θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 16 Μαΐου και την Κυριακή 17 Μαΐου με μια διημερίδα με τίτλο «Μπορεί η τέχνη να αναπαραστήσει την κρίση;», στην οποία θεωρητικοί του κινηματογράφου, visual artists, κινηματογραφιστές, σκηνοθέτες, συγγραφείς, curators, κοινωνιολόγοι και ιστορικοί θα επιχειρήσουν να αναλύσουν πώς οι μεγάλες διαμάχες, σχετικά με τη σχέση της Τέχνης με την πολιτική που διεξήχθησαν στην περίοδο του μεσοπολέμου, επανακαθορίζονται στη διάρκεια της νέας παγκόσμιας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Πόσο επιδραστικός μπορεί να είναι ο ρόλος του κινηματογράφου, των ψηφιακών τεχνών, της λογοτεχνίας, των εικαστικών τεχνών και πώς επαναπροσδιορίζεται στη νέα ψηφιακή εποχή; Ή μήπως η τέχνη και οι πρακτικές της έχουν ενταχθεί στους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους; Καθώς το cyberspace γίνεται ολοένα και πιο κυρίαρχο, πόσο ισχυρό είναι πλέον το γνήσιο πρωτότυπο στην τέχνη; Υπάρχει δημόσια σφαίρα στην Ευρώπη; Ή μόνο εθνικές δημόσιες σφαίρες που επιδίδονται σε ανελέητο ανταγωνισμό;

Σάββατο 16 Μαΐου 2015
Ώρα προσέλευσης: 18:30
Διάρκεια: 19:00-21:30

Εισηγητές:
Κλαούντια Μπόσε / Claudia Bosse (Καλλιτέχνης, χορογράφος, καλλιτεχνική διευθύντρια του theatercombinat στη Βιέννη / Artist, choreographer, artistic director of theatercombinat in Vienna) «Κάποιες δημοκρατικές μυθοπλασίες – εφαρμοσμένες αφηγήσεις στο χώρο» / «Some democratic fictions- applied narratives in space/s»
Adam Szymczyk (Καλλιτεχνικός διευθυντής Documenta)
Μανώλης Δασκαλάκης-Λεμός / Manolis Daskalakis-Lemos (Εικαστικός / Artist) “Άγρια Απομεινάρια” / “Feral Remnants”
Απόστολος Ζερδεβάς / Apostolos Zerdevas (Visual artist, Υποψήφιος διδάκτωρ Παν/μιου Reading) «Terror state state terror?»
Στέλλα Θεοδωράκη / Stella Theodorakis (Σκηνοθέτης / Director) “Από την κοινωνική στην προσωπική κρίση: Δυνατότητα έκφρασής της σε μορφές κινούμενης εικόνας”
Εύα Στεφανή / Eva Stefani (Ντοκιμαντερίστρια, Εικαστική καλλιτέχνης, Αν. Καθ. Τμήμα Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ / Documentary filmmaker, Visual Artist, Ass. Prof. at the Department Of Theatre Studies at National and Kapodistrian University of Athens) «Τα όρια της Κρίσης και του Εαυτού» / «The limits of Crisis and of the Shelf»

Συντονίζει η Λίλα Λεοντίδου, Καθηγήτρια Γεωγραφίας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού ΕΑΠ

Κυριακή 17 Μαΐου 2015
Ώρα προσέλευσης: 18:00
Διάρκεια: 18:30-20:30

Εισηγητές:
Κεν ΜακΜάλαν / Ken McMullen (Σκηνοθέτης, Καθηγητής στο Παν/μιο Κίνγκστον του Λονδίνου / Director, Professor at Kingston University London) «Κρίση, Αντίσταση και Κινηματογράφος» / «Crisis, Resistance and Cinema»
Μάρτιν ΜακΚίλαν/ Martin McQuillan (Κοσμήτορας στη Σχολή Τεχνών και Κοινωνικών Επιστημών στο Παν/μιο Κίνγκστον του Λονδίνου / Dean of Facualty of Arts and Social Sciences at Kingston University London) «Election»
Γιώργος Δρίβας / Yorgos Drivas (Εικαστικός / Artist, Σκηνοθέτης / Director) «Depression Era: Ερμηνεύοντας αυτό που μας συμβαίνει. Εκφάνσεις της σύγχρονης τέχνης, κινούμενης και στατικής εικόνας στην Ελλάδα»
Χρήστος Καρακέπελης / Christos Karakepelis (Σκηνοθέτης / Director) «Ανάγκη για μια νέα συνάντηση με τον άνθρωπο»
Γιάννης Τσίρμπας / Yannis Tsirbas (Συγγραφέας, Λέκτορας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο ΕΚΠΑ / Author, Lecturer at the Department of Political Science and Public Administration, University of Athens) «Κρίση και λογοτεχνία» / «Crisis and literature»

Συντονίζει η Μαρία Κομνηνού / Maria Komninos (Καθηγήτρια Τμήματος ΕΜΜΕ στο ΕΚΠΑ, Γ. Γραμματέας ΔΣ Ταινιοθήκης της Ελλάδος / Assoc. Professor, Department of Media and Communication at National and Kapodistrian University of Athens, General Secretary Board of Directors, Greek Film Archive)

*Η σύνθεση των δύο συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης της διημερίδας μπορεί να αναδιαμορφωθεί, οπότε ενημερωθείτε στο site: imagesofcrisis.tainiothiki.gr

Εισιτήρια

Τιμές εισιτηρίων: 

4 €
- 7 €

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.