Το προ μηνός ΕΜΜΥ A’ Άνδρικού ρόλου για μίνι σειρά στον Μάικλ Κίτον, με οδήγησε στην οκτώ επεισοδίων σειρά “Dopesick” (του Ηulu), αυτή με τη σειρά της στο δύο μερών ντοκιμαντέρ “The Crime of the Century” (του HBO), και τα δύο μαζί, μιλώντας για το ίδιο θέμα, με έφεραν μπροστά σε πραγματικά γεγονότα, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσα και τα οποία είναι δύσκολο να χωνέψεις ότι συνέβησαν. Δεν έχουμε να κάνουμε με σοκαριστικές συμπεριφορές μεμονωμένων ατόμων, αλλά με μια λειτουργία ολόκληρου του συστήματος βαθιά προβληματική και σε έναν βαθμό αποκαλυπτική του τρόπου λειτουργίας του, ή έστω του τρόπου που η όποια δυσλειτουργία του είναι τόσο ενσωματωμένη μέσα του, ώστε να μπορεί να απορροφήσει τις συνέπειές της αναίμακτα για το ίδιο και τους μεγάλους παίκτες του, σε αντίθεση με τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους που δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά πιόνια στο παιχνίδι, πιόνια που μπορούν άνετα να θυσιαστούν, αφού πρώτα έχουν ξεζουμιστεί ως καταναλωτές, αγοραστές, ασθενείς, εντός ή εκτός εισαγωγικών πρεζάκια.
Ένας φαρμακευτικός κολοσσός (η Purdue) λανσάρει στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ένα οπιοειδές φάρμακο για την καταπολέμηση του έντονου πόνου, το OxyContin. Αντιπροσωπεία της εταιρίας παίρνει τον αρμόδιο υπάλληλο του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων των ΗΠΑ και κλείνονται μυστικά σε ένα μοτέλ, προκειμένου να βρουν από κοινού, ελέγχων και ελεγχόμενος, την ακριβή ορολογία με την οποία ο Οργανισμός θα δώσει την έγκρισή του για να κυκλοφορήσει το φάρμακο. Ως τότε όλοι οι γιατροί είχαν μάθει στη σχολή τους, αλλά και από την πρακτική άσκηση του λειτουργήματός τους, ότι τα οπιοειδή είναι εθιστικά. Τελικά βρίσκεται η κατάλληλη διατύπωση (“Delayed absorption as provided by OxyContin tablets, is believed to reduce the abuse liability of a drug”), βάζουμε ένα ”is believed” και άντε βρες μετά τη διαφορά ανάμεσα στο τι θεωρούμε ότι συμβαίνει και τι συμβαίνει στα αλήθεια. Το φάρμακο κυκλοφορεί και όχι πολλά χρόνια μετά ο υπάλληλος παραιτείται και πιάνει δουλειά στην Purdue με μισθό υπερπολλαπλάσιο του μισθού που έπαιρνε στο αμερικάνικο δημόσιο. Eκτός από την έγκριση και την αιτιολογία/ορολογία περί καθυστέρησης απορρόφησης της ναρκωτικής ουσίας, η Purdue χρησιμοποιεί στο οπλοστάσιό της για να πείσει τους γιατρούς περί της μη επικινδυνότητας του φαρμάκου τους, μια νέα έρευνα που λέει ότι το ποσοστό του εθισμού από οπιοειδή φάρμακα είναι κάτω του 1%. Αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι δεν επρόκειτο περί έρευνας που πληρούσε όλες τις επιστημονικές προδιαγραφές, αλλά για μια μελέτη ιδιώτη γιατρού, που είχε αποσταλεί ως επιστολή μιας παραγράφου σε ιατρικό περιοδικό. Η Purdue κάνει ειδικά σεμινάρια στους αντιπροσώπους της – ιατρικούς επισκέπτες, πιπιλώντας τους το μυαλό με αυτά τα δύο στοιχεία, που υποτίθεται καθιστούν την χορήγηση του φαρμάκου ασφαλή, κι εκείνοι αφιονισμένοι με το δέλεαρ των μεγάλων μπόνους, ξαμολιούνται να πείσουν τους γιατρούς. Αρχικά στοχεύονται λίγες μόνο Πολιτείες των ΗΠΑ, φτωχές και στην ενδοχώρα, με άφθονο εργατικό δυναμικό που αντιμετωπίζει προβλήματα σωματικού πόνου λόγω των συνθηκών εργασίας (π.χ. στα ορυχεία).
Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι το OxyContin λανσαρίστηκε καλή τη πίστη, με τους υπεύθυνους της εταιρίας να πιστεύουν ή να ελπίζουν ότι δεν θα ήταν εθιστικό, όταν άρχισαν να έρχονται αναφορές περί της καταστροφικής του δράσης, έριξαν το φταίξιμο στους εθισμένους, λέγοντας ότι δεν πρέπει οι εθισμένοι να στερήσουν το λυτρωτικό αυτό φάρμακο από όσους πονάνε. Ο πόνος είχε άλλωστε εκείνη την εποχή αναγορευτεί (και λόγω μιας ευρύτερης κουλτούρας, αλλά και λόγω μιας κουλτούρας που καλλιεργούσε το ίδιο το φαρμακευτικό λόμπι) ως κορυφαίο πρόβλημα υγείας το οποίο έχρηζε δραστικής αντιμετώπισης. Καθώς, μαζί με τις αναφορές περί εθισμού και ραγδαίας αύξησης της εγκληματικότητας στις περιοχές που συνταγογραφούνταν το OxyContin, είχαν αρχίσει να έρχονται και τεράστια κέρδη για την εταιρία, η Purdue αντί να κάνει πίσω, άρχισε να σπρώχνει ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες του φαρμάκου στην αγορά, βγάζoντας χάπια μεγαλύτερης περιεκτικότητας και συνιστώντας διαρκώς μεγαλύτερη συνταγογράφηση. Έφτιαξαν γραφήματα που έστελναν σε όλα τα νοσοκομεία και τα ιατρεία για να δείχνει ο ασθενής το μέγεθος του πόνου του, καθώς η Purdue έπεισε τους γιατρούς να φύγουν από τη στάνταρ συνταγογράφηση και να συνταγογραφούν εξατομικευμένα στον κάθε ασθενή όσο νομίζουν, βάσει του πόσο τους λέει ότι πονάει. Η εταιρία επίσης προσέλαβε και έθεσαν σε κεντρικό ρόλο γιατρούς που υποστήριζαν τη θεωρία του «ψευδοεθισμού», που πρακτικά πρεσβεύει ότι δεν υφίσταται εθισμός, αλλά η ανάγκη για ακόμη μεγαλύτερες και περισσότερες δόσεις απλά αντανακλά τον μη τιθασευμένο πόνο των ασθενών.
Σημαντικό μέρος της πατέντας αποτελούσε ότι το χάπι ήταν κατασκευασμένο έτσι ώστε η ουσία να εκκρίνεται πιο αργά στον οργανισμό. Ανεξάρτητα από το μεγάλο κακό και τον εθισμό που προκάλεσε η συνταγογράφηση και η λήψη τους σύμφωνα με τις οδηγίες, άλλοι εθισμένοι αρχίζουν και σπάνε τις ταμπλέτες των χαπιών (που σπάνε πανεύκολα) και σνιφάρουν απευθείας την ουσία. Το ΟxyContin πουλιέται πια εκτός από νόμιμα και παράνομα ως ναρκωτικό χάπι, ενώ εθισμένοι σπάνε συχνά φαρμακεία απ’ τα οποία κλέβουν μόνο αυτό. Όταν πια τα χρήματα που έχουν δεν επαρκούν για να καλύψουν τον εθισμό τους και την ανάγκη τους για όλο και μεγαλύτερες δόσεις, στρέφονται στη φτηνότερη ηρωίνη. Στην εικοσαετία 1999-2019 πάνω από 500.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ έχασαν τη ζωή τους από οπιούχα, νόμιμα και παράνομα, φάρμακα και ναρκωτικά, στην ονομασθείσα «Eπιδημία των Οπιοειδών». Η Purdue δεν ήταν εισαγμένη στο χρηματιστήριο και ανήκε σε μια οικογένεια, η οποία τελικά και αφού έβγαλε πάνω από 10 δισεκατομμύρια δολάρια κέρδη από το OxyContin, συμβιβάζεται, πτωχεύει, πληρώνει μεγάλα πρόστιμα, αλλά κανείς δεν πηγαίνει φυλακή. Στο μεταξύ, άλλες φαρμακευτικές εταιρίες που βλέπουν τα υπερκέρδη που βγαίνουν από την αγορά που έχει ανοίξει, στρέφονται σε παρόμοια οπιοειδή κατά του πόνου, με το “Fentanyl” της Insis Therapeutics να αποδεικνύεται καταστροφικότερο όλων και να θερίζει.
Τα όρια μεταξύ της δημιουργίας μιας αγοράς και της δημιουργίας ενός εθισμού χάνονται. Άλλες ταινίες και σειρές μας έχουν δείξει το αντίστροφο: το πώς ένα καρτέλ ναρκωτικών ή η μαφία οργανώνουν τις δουλειές τους και λειτουργούν ως πολυεθνικές. Εδώ γινόμαστε μάρτυρες όμως του πώς μια φαρμακευτική εταιρία λειτουργεί ως καρτέλ. Ας σκεφτούμε λίγο το νούμερο: πάνω από 500.000 νεκροί. Όχι από κακόφημους και βάναυσους εμπόρους ναρκωτικών. Από ζάμπλουτους και ευεργέτες και μαικήνες των τεχνών, βιομηχάνους φαρμάκων.
