Χρόνια δύσκολα, μέρες σκυθρωπές, άνθρωποι σκυμμένοι από το βάρος του πόνου και της απόγνωσης. Τα νέα που μας έρχονται και πάλι από τον κόσμο, σκοτεινά. Πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας, άμαχοι, παιδιά, γυναίκες, γέροι πέφτουν νεκροί σαν φύλλα παρασυρμένα από τον άνεμο. Δεν ξέρω από όπλα και οβίδες αλλά ξέρω πως οι λέξεις είναι δυνατές, διαμορφώνουν και μορφώνουν, οδηγούν και συμπαρασύρουν όσους πνεύμα ελεύθερο και ψυχή ζεστή διαθέτουν.
Σήμερα, διαλέγω από τη βιβλιοθήκη μου δύο βιβλία σπουδαία, υψηλής αισθητικής και λεκτικού ήθους. Ο πόλεμος του Ζουζέ Ζόρζε Λετρία από τη μία, και το Με τις λέξεις αγκαλιά του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, ελπίζοντας στην παύση πυρός, ελπίζοντας στη σιωπή της γαλήνης και του φωτός.
Ο πόλεμος – Εκδόσεις Πουά
Θέλεις ειρήνη; Φτιάξε αγάπη. – Βίκτωρ Ουγκώ
Οι λέξεις έχουν δύναμη. Κάνουν εκκωφαντικό θόρυβο, κραυγάζουν. Και σαν παίρνουν θέση σε μεγάλα θέματα, συντροφιά με συγκλονιστικές, δυνατές εικόνες τότε μπορούν να κινήσουν.
Έρημα τοπία, ξεριζωμένα δέντρα και καμένα δάση, σιωπηρές ερειπωμένες πόλεις, εργοστάσια κατασκευής όπλων αλλά και ανθρώπων, δυνάστες, σκόνη, χάος. Ο πόλεμος είναι ορυμαγδός και χάος. Μια μηχανή πόνου, οργής, θλίψης και θανάτου. Δεν έχει χέρια ούτε πόδια ούτε φτερά. Δεν έχει πατέρα ούτε μάνα, δεν έχει σπίτι ούτε στοργή. Είναι άσχημος, βλοσυρός και τρέφεται με μνησικακία και οργή. Δεν ξέρει να αφηγείται ιστορίες, αλλά συνθλίβει και φιμώνει όλες τις φωνές. Ποτέ κανείς δεν γλιτώνει, θέλει να βασιλεύει στα ερείπια και στη σιωπή.
Ο Πορτογάλος συγγραφέας Ζουζέ Ζόρζε Λετρία, μετά την πρώτη του διεθνή επιτυχία το Αν ήμουν βιβλίο, συνεργάζεται και πάλι με τον εικονογράφο γιο του, Αντρέ Λετρία, σε μια ποιητική ιστορία αποτύπωσης των συνεπειών του πολέμου στις ζωές των ανθρώπων, στον τόπο τους στη δημοκρατία, στον ελεύθερο στοχασμό, στον κόσμο ολόκληρο.
Δίχως φλυαρίες και περιττές λέξεις, σύντομα, κοφτά και απόλυτα, προβάλλει το σκοτεινό πρόσωπο του αδηφάγου πολέμου, αποτυπώνει τη μορφή που παίρνει, δίνοντάς του ποιητική υπόσταση. Η εικόνα πρωταγωνιστής, εμφατική της κειμενικής τοποθέτησης, διευρύνει τα νοήματα, φορτίζει συγκινησιακά και αφήνει χώρο για στοχασμό.
Σκοτεινά, μουντά χρώματα σε μια παλέτα που ντύνει τις σελίδες με το σκότος του πολέμου, τη μελαγχολία και τη θλίψη που αφήνει στο πέρασμά του τα στοιχεία της σουρεαλιστικής εικονογράφησης.
Ο Πόλεμος που παρουσιάζεται στο βιβλίο των Λετρία υπερβαίνει τις ηλικίες. Από το 2018, το έτος της πρώτης του κυκλοφορίας, βραβεύτηκε πολλές φορές επειδή αναγνωρίστηκε ως ένα σπουδαίο, δυνατό έργο υψηλής αισθητικής.
Συγγραφέας: Jose Jorge Alves Letria
Εικονογράφος: Andre Letria
Μετάφραση: Ελένη Βλάχου
Με τις λέξεις αγκαλιά – Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
Εξαπτερυγούσαν, αλαφροπετούσαν
οι βεντάλιες λέξεις και δοξολογούσαν.
Αλαφροπετούσαν μ’ ανοιχτή βεντάλια
ωσάν περιστέρια· σφρίγος και ζωντάνια.
Γλυκοχάραζε· ήλιος πέρα στις συστάδες
άσπριζε τη νύχτα. Αίφνης ανεράδες.
Πρόκειται για τη δεύτερη ποιητική συλλογή του Κυριάκου Χαραλαμπίδη για παιδιά και μπορώ με σιγουριά να καταθέσω πως πρόκειται για ένα μαγευτικό βιβλίο που σε συνεπαίρνει με την εικονοπλαστική ικανότητα των λέξεων του.
Η πρώτη, Σαλιγκάρι και φεγγάρι, αγαπήθηκε πολύ και βραβεύθηκε στην Ελλάδα (Βραβείο Παιδικού Βιβλίου του Αναγνώστη, 2019) και στην Κύπρο (Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για Μικρά Παιδιά, 2018). Το λεπτό και εκλεπτυσμένο χιούμορ, ο ρυθμός των στίχων, η ζωντάνια που απορρέει από τον συγκερασμό ρεαλισμού και ονείρου, υφαίνουν μια απολαυστική συλλογή ποιημάτων που θα μαγεύσουν νοούμενους μικρούς και μεγάλους αναγνώστες.
Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης θέλει να «δοξολογήσει» τις λέξεις όπως υπέροχα δηλώνει σε συνομιλία του με την Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου (Ομότιμη Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) που παρουσιάζεται στο τέλος του βιβλίου:
«Θέλω οι λέξεις να ανοίγουν σαν βεντάλια και να φτερουγάνε στο αιθέριο πεδίο της ελληνικής γλώσσας. Και όλα αυτά να ενώνονται με τα παιδιά, τα γεμάτα σφρίγος και ζωντάνια, που έχουν ψυχή ανάλαφρου περιστεριού».
Τα ποιήματα που περιλαμβάνονται σε αυτή τη συλλογή καταπιάνονται με ποικίλα ενδιαφέροντα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, την οικολογία, τη φύση και τη ζωή σ’ αυτήν, με σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα, όπως η προσφυγιά, η φτώχεια, καθώς και ποιήματα που εξοικειώνουν παιγνιωδώς το παιδί με ξένους συγγραφείς και καλλιτέχνες, όπως το ποίημα Τα μήλα του Σεζάν, αλλά και το Η αγάπη με άλλο τρόπο, αναφορά στον Κάφκα.
Με απλές λέξεις, χιούμορ, μικρές καθημερινές χαρές της ζωής, ανοίκειες λυρικές αλλά απολαυστικές εικόνες ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης φωτίζει με μια λοξή ματιά τις θεματικές του, κατευθύνοντας ομαλά τον αναγνώστη στο σημείο του ενδιαφέροντος. Ήπια και ομαλά σαν ένα ταξίδι σε ήρεμη θάλασσα με άγνωστο όμως προορισμό.
Είναι μια συνομιλία του ποιητή με τα παιδιά, μικρά και μεγάλα, μέσα από έναν ποιητικό λόγο υψηλής αισθητικής. «Απευθύνομαι στα παιδιά ως ίσος προς ίσο, ελπίζοντας να με δεχτούν κάποια μέρα. Είναι κι αυτό μια αγκαλιά. Και με τις λέξεις παίζω και με τα θέματά μου παίζω. Φτάνει να μην χάνεται η γραμμή της αθωότητας, η γραμμή της ευθύνης απέναντι στο παιδί, ό,τι πιο σοβαρό υπάρχει στον κόσμο».
Η Κατερίνα Χαδουλού με ατμοσφαιρικές εικονογραφικές συνθέσεις «ντύνει» ονειρικά τις σελίδες του βιβλίου συμβάλλοντας στην αναγνωστική απόλαυση. Στις περισσότερες σελίδες μικρά στοιχεία εμπνευσμένα από το εκάστοτε ποίημα αλλά και δύο ολοσέλιδες εικονογραφήσεις συμπληρώνουν το άρτιο για μια ακόμη φορά εκδοτικό έργο.
Κάθε που γελώ αναβρύζουν
η Σμαραγδώ κι ο Ζαφείρης,
φεγγοβόλα δυο παιδιά.
Μα υπάρχουν και δυο άλλα
(Βνζινία, Υγραέρης)
που’ χουν μείνει από φτερά.
Σκέφτομαι να ζωγραφίσω
χελιδόνια κι ηλιαχτίδες,
σύκα, μήλα κι ελαφίνες,
γοργοπόδαρα ζαγάρια
κι υπερσύγχρονα φεγγάρια
π’ ονειρεύονται να φτάσουν
σε τρεχούμενη καρδιά
λαχταρώντας μιαν αγάπη
που’ χει αστείρευτα πουλιά.
(Το γέλιο το καλό, 2022)
Συγγραφέας: Κυριάκος Χαραλαμπίδης
Εικονογράφος: Κατερίνα Χαδουλού
