«Πάτωνα;;» με είχε ρωτήσει κάποτε με αγωνία ο Μάξιμος όταν προσπαθούσα να τον πείσω ότι ξέρει κολύμπι γιατί κολύμπαγε ήδη στην κοιλιά της μαμάς. Αυτή τη γνήσια έκφραση, της αναζήτησης της ασφάλειας και της αναμέτρησης με τη φύση και τον εαυτό μας, ένιωσα ότι ξαναβρίσκω με την κουβέντα που είχα με την Αποστολία Παπαδαμάκη, που βούτηξε στα βαθιά για την υποβρύχια παράσταση “Drops of Breath”. Πρόκειται για την πρώτη παγκοσμίως χορευτική-εικαστική παράσταση με υποβρύχιο κοινό σε ανοικτή θάλασσα και πραγματοποιείται στο ακρωτήριο Σουνίου στις 25-27 Σεπτεμβρίου.
Την Αποστολία την είχα γνωρίσει στο Φεστιβάλ Αθηνών το 1999, όταν με την ομάδα SineQuaNon χορογραφούσε ταινία του Buster Keaton. Μου άρεσε η εγγύτητά της, η χαρά που έβρισκε σ’ αυτό που έκανε και η όρεξή της να πειραματίζεται, να μαθαίνει, να ακούει, να δοκιμάζει νέες φόρμες και να παντρεύει το χορό με άλλες τέχνες. Δεν είναι η πρώτη φορά που η χορογράφος τοποθετεί τις παραστάσεις της σε τόπους απροσδόκητους, όπου η κίνηση του χορευτή καθορίζεται από τον ίδιο το χώρο. Το 2001 είχε δημιουργήσει την παράσταση «Μεταστοιχειώσεις» στους Κυλινδρόμυλους Σαραντόπουλου, με τους χορευτές σε κουτιά από πλεξιγκλάς, ενώ πολλά από τα εργαστήρια και σεμινάριά της πραγματοποιούνται δίπλα στη θάλασσα.
Όμως τίποτε απ’ αυτά δεν μοιάζει με αυτό που θα δούμε σε λίγες μέρες: Κάτω από τον ναό του Ποσειδώνα, σε ένα υποθαλάσσιο «αμφιθέατρο» που μοιάζει με αυτό της Επιδαύρου, δεκατέσσερις επαγγελματίες χορευτές από τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Κύπρο, μεταξύ αυτών και τρεις χορευτές με αναπηρία, θα ερμηνεύσουν το “Drops of Breath” σε πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Τρύφωνα Κουτσουρέλη. Το κοινό θα παρακολουθήσει με τρεις τρόπους: υποβρυχίως (με καταδυτική στολή σε βάθος 6 μέτρων), στην επιφάνεια της θάλασσας (με εξοπλισμό snorkeling) και από την ακτή μέσω γιγαντοοθόνης. Η χορογραφία στήθηκε από την Αποστολία Παπαδαμάκη, τη Sophie Bulbulyan (Γαλλία), σε συνεργασία με τη Λία Χαράκη (Κύπρο) και ομάδα καλλιτεχνών από 12 χώρες.
«Η τεχνική καθορίζει εδώ και την καλλιτεχνική έκφραση», μου λέει η Παπαδαμάκη. «Είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει και χρειάστηκε μεγάλη έρευνα και πολλή δουλειά για να υποστηριχτεί καλλιτεχνικά και πρακτικά. Δεν βασίζονται όλες οι κινήσεις σε δεξιοτεχνία επί της γης, αλλά σε δεξιοτεχνίες κατάδυσης, όπου δεν ισχύουν οι νόμοι της βαρύτητας. Πρέπει να έχεις τον απόλυτο έλεγχο της αναπνοής σου και να επιπλέεις αιωρούμενος στο νερό. Αποκτάς έτσι μια διαφορετική αίσθηση του χώρου και του χρόνου, όπου τα πάντα γίνονται πάρα πολύ αργά. Η μάσκα που φοράς σου περιορίζει την όραση. Ο χορευτής που έχει κυρίως τον χώρο ως σημείο αναφοράς, τώρα τον χάνει κάτω απ’ το νερό, αποπροσανατολίζεται. Χρειάζεται έτσι πολύ μεγάλη γνώση, την οποία και ζητήσαμε από επαγγελματίες της κατάδυσης. Οι δε συμμετέχοντες είναι είτε επαγγελματίες χορευτές που έμαθαν κατάδυση, ή δύτες που είχαν εξαιρετική κίνηση. Υπήρξε έτσι μια ανταλλαγή γνώσεων και δεξιοτήτων».
Η Αποστολία γελάει όταν της διηγούμαι το «Πάτωνα». «Σωστά! Συνήθως οι χορευτές δεν έχουν την αίσθηση του κινδύνου. Η κατάδυση απαιτεί μεγάλη προσοχή, είσαι ένα τίποτα μέσα στη θάλασσα! Ο εκπαιδευτής μας Τάσος Παπαπάνος έπρεπε να μας συγκρατεί και να μας απαγορεύει να ακολουθήσουμε άλλη μεθοδολογία, γιατί ξεθαρρεύαμε εύκολα. Χρειαζόταν να πάμε πιο σιγά, να βάλουμε περιορισμούς».
«Είναι περίεργο να ακούς και να βλέπεις σε μπουρμπουλήθρες την αναπνοή σου, εσύ και το κοινό που θα παρακολουθήσει υποβρυχίως. Και η συνεννόηση κάτω απ’ το νερό είναι απόκοσμη». Πώς ακούγεται άραγε η μουσική κάτω απ’ το νερό; «Ιδίως η κλασική και η μινιμαλιστική μουσική ακούγονται καταπληκτικά, ειδικά τα έγχορδα και τα πνευστά που προσομοιάζουν με τους ήχους των θαλάσσιων ζώων».
Γιατί “Drops of Breath”; «Όταν κάναμε την έρευνα με τη Sophie Bulbulyan βρήκαμε ένα απόφθεγμα Κορεάτη διαλογιστή που παρομοίαζε τον άνθρωπο με σταγόνα στον ωκεανό, θεωρώντας ότι μια σταγόνα μπορεί ν’ αλλάξει τον ρου, να φέρει το τσουνάμι ή την αλλαγή. Έτσι κι εγώ πιστεύω ότι ένας άνθρωπος μπορεί να φέρει την αλλαγή. Δεν έχει νόημα να καθόμαστε και να λέμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Έστω μια κίνηση αγάπης, αισιοδοξίας απ’ τον καθένα μας μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο. Μέσα από την παράσταση με το στοιχείο του νερού που επιλέξαμε, θέλαμε να δείξουμε τα δύο κοινά που έχουμε όλοι οι άνθρωποι: Την αναπνοή μας και το ότι όλοι τελικά έχουμε βγει από μια μήτρα».
Φαίνεται όμως να υπάρχουν και άλλοι συμβολισμοί στην παράσταση: Η νίκη επί των ορίων μας, αλλά και μια ανώτερη ενέργεια. «Ναι, αυτό που κάνουμε είναι μια νίκη σε σχέση τόσο με τα όρια, όσο και με το εγώ μας. Στον δυτικό κόσμο μεγαλώνουμε με αρχές ατομικότητας. Το στοίχημα είναι να επιβιώσεις και να είσαι ο καλύτερος. Όσο για την ανώτερη δύναμη, είναι αυτή του μακρόκοσμου έναντι του μικρόκοσμου! Ο άνθρωπος πρέπει να σεβαστεί και να υποταχθεί σε αυτό που λέγεται ενέργεια. Δεν βλέπουμε τι συμβαίνει πέρα από εμάς, δεν έχουμε αίσθηση και θεωρούμε ότι είμαστε ανώτεροι. Στην πραγματικότητα όμως το μικρότερό μας κύτταρο είναι ενωμένο με το κύτταρο ενός φυτού, ενός δέντρου. Παρατηρώ τους χορευτές με αναπηρίες στην παράσταση, πόσο ευτυχισμένοι είναι που υπάρχουν. Εμείς δεν νιώθουμε τυχεροί που υπάρχουμε, παραπονιόμαστε συνεχώς και ξεχνάμε τη χαρά της ζωής, ότι είμαστε τυχεροί που αναπνέουμε. Τα θεωρούμε όλα αυτονόητα, ενώ σε ένα υποθετικό σενάριο – που μπορεί να μοιάζει επιστημονικής φαντασίας αλλά δεν αποκλείεται να συμβεί – δεν ξέρουμε αν θα έχουμε ελεύθερο οξυγόνο ή αν θα μπορούμε να κολυμπάμε στη θάλασσα σε πενήντα χρόνια».
Η παράσταση “Drops of Breath” είναι η κύρια δράση του project «Η υποβρύχια καρδιά της Μεσογείου» που χρηματοδοτήθηκε κατά 60% από πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Λάβαμε σημαντικές υλικές χορηγίες, αλλά με την αναστάτωση των τελευταίων μηνών δυσκολευτήκαμε με τις χρηματικές χορηγίες. Πρόσφατα ευτυχώς συνέβαλε οικονομικά το Υπουργείο Πολιτισμού και γενικά αρκετοί πλέον χορηγοί έδειξαν ενδιαφέρον. Επίσης είχαμε μια πολύ καλή συνεργασία με τον ΕΟΤ και τις Εφορείες Εναλίων Αρχαιοτήτων και Ανατολικής Αττικής. Και τελικά από όλη αυτή την έρευνα είδαμε ότι υπάρχουν επαγγελματίες που κάνουν πολύ σοβαρή δουλειά. Μέσα από τις δυσκολίες είχαμε την ευκαιρία να δούμε το σύγχρονο, θετικό πρόσωπο της Ελλάδας».
Tο project περιλαμβάνει επίσης εκδήλωση – περφόρμανς στο Μουσείο Βορρέ, συμπόσιο, έκθεση, καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία, με θέμα το περιβάλλον, την ισότητα και την αποδοχή της διαφορετικότητας. Τα προγράμματα ήδη έτρεξαν πιλοτικά σε μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού τον περασμένο Φεβρουάριο έως τον Μάιο. «Όπως και στην κατάδυση ποτέ κανείς δεν είναι μόνος του, έτσι κι εδώ στοχεύουμε στη συλλογικότητα. Πάντα συνδυάζαμε δυο σχολεία, ένα ειδικό κι ένα γενικό σχολείο, όπου οργανώναμε πρώτα ξεχωριστά και μετά κοινά σεμινάρια χορού, μουσικής, εικαστικών που κατέληξαν σε μια κοινή παράσταση τον Ιούνιο. Επίσης οι δάσκαλοι έκαναν ένα δημιουργικό τεστ σε πενήντα σχολεία για τους λαούς της Μεσογείου. Υπήρξε μάλιστα και σύνδεση με σχολείο του Λιβάνου». Τα προγράμματα στα σχολεία ξεκινούν και πάλι από τον Οκτώβρη.
Μια βουτιά λοιπόν, με βαρύ ή ελαφρύ εξοπλισμό, στα νερά της συλλογικότητας, της χαράς για τη ζωή, της συνύπαρξης και της ανοχής, ή μήπως θα μπορούσε να είναι και μια συνειδητή βουτιά στο ασυνείδητο;
https://www.youtube.com/watch?v=T6M0jb2R2zA
—
Info: Η υποβρύχια εικαστική παράσταση “Drops of Breath” θα παρουσιαστεί στην Παραλία Ακρωτηρίου Σουνίου, στις 25, 26 & 27 Σεπτεμβρίου στις 14:00
