Η απεικόνιση του προσώπου

Ο πυρήνας της έκθεσης «Η απεικόνιση του προσώπου» αποτελείται από έργα που η Τράπεζα παρήγγειλε σε καλλιτέχνες αναγνωρισμένους την εποχή της ίδρυσής της και κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια, στα οποία απεικονίζονται προσωπικότητες συνδεδεμένες με την πρώτη εποχή λειτουργίας της, καθώς η Εθνική Τράπεζα είναι το πρώτο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της χώρας μας το οποίο, αμέσως μετά την ίδρυσή του το 1841, επέδειξε ιδιαίτερη ευαισθησία στην εικαστική δημιουργία και καθιέ¬ρωσε τη συγκρότηση καλλιτεχνικής συλλογής. Η Εθνική εξακολουθεί να αναθέτει σε αναγνωρισμένο ζωγράφο κάθε εποχής να φιλοτεχνήσει την προσωπογραφία κάθε αποχωρούντος διοικητή της. Έτσι, στο πέρασμα των περίπου εκατόν εβδομήντα χρόνων λειτουργίας της, οι προσωπογραφίες των διοι¬κητών που έχουν συγκεντρωθεί, συγκροτούν μια ολοκληρωμένη portrait gallery, η οποία, εκτός από το ότι περιέχει έργα των επιφανέστερων καλλιτεχνών κάθε εποχής, καταγράφει παράλληλα την ιστορία της ελληνικής προσωπογραφίας.

Καλλιτέχνες των μέσων και του τέλους του 19ου αιώνα, όπως οι γλύπτες Ιωάννης Κόσσος, Λάζαρος και Γεώργιος Φυτάλης, Γεώργιος Βρούτος φιλοτεχνούν τις μαρμάρινες προτομές του ιδρυτή της Τράπεζας Γεωργίου Σταύρου, του Ελβετού τραπεζίτη Ιωάννη Γαβριήλ Εϋνάρδου, που συνέβαλε στην ίδρυσή της, ή του διοικητή Παύλου Καλλιγά, ενώ ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας φιλοτεχνεί τις προσωπογραφίες των διοικητών της Γεωργίου Σταύρου, Μάρκου Ρενιέρη και Παύλου Καλλιγά. Αργότερα ο Γεώργιος Ιακωβίδης αναλαμβάνει να φιλοτεχνήσει τις προσωπογραφίες των διοικητών Στεφάνου Στρέιτ, Αλεξάνδρου Ζαΐμη, Ιωάννη Βαλαωρίτη. Η ολοκληρωμένη αυτή portrait gallery περιλαμβάνει έργα και επιφανών Ελλήνων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα, όπως του Κωνσταντίνου Παρθένη, του Γεωργίου Γουναρόπουλου, του Γιάννη Μόραλη, του Παναγιώτη Τέτση, του Πάρι Πρέκα, του Δημήτρη Μυταρά και τελευταία του Γεωρ-γίου Ρόρρη.

«Μέσα από διαφορετικές τεχνοτροπίες και ανεξάρτητα από οποιουσδήποτε χαρακτηρισμούς, ακαδημαϊκές, ρεαλιστικές, ψυχολογικές, μοντέρνες ή παραδοσιακές, οι προσωπογραφίες αυτές εντάσσονται σε μια γερά εδραιωμένη ευρωπαϊκή παράδοση, κατά την οποία η απεικόνιση προσώπων κύρους εστιάζεται στην απόδοση συγκεκριμένων στοιχείων που τονίζουν την κοινωνική καταξίωση μέσα από την ιδιαίτερη ατομική αξία του καθενός», παρατηρεί η επιμελήτρια της έκθεσης Δρ. Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου, καλλιτεχνική σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας και Διευθύντρια Συλλογών και Μουσειολογικού Προγραμματισμού της Εθνικής Πινακοθήκης.

Η έκθεση συμπληρώνεται με την παρουσίαση ενός μέρους της συλλογής χαρακτικών της Εθνικής Τράπεζας που απεικονίζουν προσωπικότητες των γραμμάτων. Ανάμεσά τους, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (από τον Ευθύμη Παπαδημητρίου), Νίκος Καββαδίας (από τον Γιώργο Μόσχο), Κωστής Παλαμάς (από τον Κώστα Γραμματόπουλο), Διονύσιος Σολωμός (από τον Α. Τάσσο), Κώστας Καρυωτάκης (από τον Γιώργο Βαρλάμο), Κ. Π. Καβάφης (από την Άρια Κομιανού), Αντώνης Σαμαράκης (από τον Παναγιώτη Τέτση), Οδυσσέας Ελύτης (από τον Παναγιώτη Γράββαλο). Η κυρία Μεντζαφού αναφέρει σχετικά: «Οι χαράκτες, υιοθετώντας το παιχνίδι του άσπρου-μαύρου στο οποίο κυριαρχεί η εκφραστικότητα της γραμμής, διεισδύουν με υψηλή αισθητική ποιότητα και ευαισθησία στην προσωπικότητα του απεικονιζόμενου, επιδιώκοντας να αποδώσουν την πνευματική του φύση και το εσωτερικό περιεχόμενό του».