Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, κήρυξε το βράδυ της Πέμπτης 7 Μαρτίου την έναρξη του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στον ιστορικό κινηματογράφο Ολύμπιον, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά στην ιστορία του θεσμού που αρχηγός του ελληνικού κράτους κηρύσσει την έναρξη του Φεστιβάλ.
Στο πλαίσιο της τελετής, η κ. Σακελλαροπούλου απένειμε τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο στον βραβευμένο με Όσκαρ σπουδαίο ισπανό δημιουργό Φερνάντο Τρουέμπα, επίσημο προσκεκλημένο της διοργάνωσης, η ταινία του οποίου, Πυροβόλησαν τον πιανίστα, άνοιξε το Φεστιβάλ.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ανέβηκε στη σκηνή και απένειμε τον τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο στον σκηνοθέτη Φερνάντο Τρουέμπα:
«Με χαρά κηρύσσω την έναρξη του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, μιας ξεχωριστής διοργάνωσης που θεμελιώθηκε το 1999 από τον αείμνηστο Δημήτρη Εϊπίδη, διευθυντή του επί δεκαπέντε και πλέον χρόνια, εξελίχθηκε σε έναν διεθνούς κύρους θεσμό και συνεχίζει τη φιλόδοξη πορεία του, έχοντας στο τιμόνι του την Ελίζ Ζαλαντό και τον Ορέστη Ανδρεαδάκη. Καλλιτεχνική αναπαράσταση της πραγματικότητας ή δημιουργική διαχείριση μιας αθέατης πλευράς της, ποιητική αποτύπωση μιας τεκμηριωμένης αλήθειας ή υποκειμενική καταγραφή κάποιων διαστάσεών της, το ντοκιμαντέρ είναι κινηματογραφικό είδος που προϋποθέτει πολιτισμική ευαισθησία, δημοσιογραφική αυθεντικότητα, ηθική ακεραιότητα, νοηματική καθαρότητα και πολιτική ευθυκρισία.
…Σήμερα, βραβεύουμε έναν σπουδαίο δημιουργό, τον ισπανό σκηνοθέτη Φερνάντο Τρουέμπα, ο οποίος, σε συνεργασία με τον Χαβιέρ Μαρισκάλ, δημιούργησε ένα εικαστικό κομψοτέχνημα με έντονα στοιχεία πολιτικού ντοκιμαντέρ. Μας ταξιδεύει στα χρόνια της άνθησης της μπόσα νόβα στη Βραζιλία, αλλά ταυτόχρονα, διερευνώντας τη μυστηριώδη εξαφάνιση του βιρτουόζου πιανίστα και συνθέτη Φρανσίσκο Τενόριο Ζούνιορ σε μια περιοδεία του στην Αργεντινή το 1976, μιλάει για τη στυγνή δικτατορία του Βιντέλα, την αυταρχική καταπίεση και τις δολοφονίες του στρατιωτικού καθεστώτος, την καταστροφική βιαιότητα της κρατικής τρομοκρατίας.
Και είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα η συγκυρία να βραβεύεται αυτή η ουσιαστικά πολιτική ταινία στο πλαίσιο του φετινού φεστιβάλ, το οποίο αφιερώνει μία από τις πολλές του ενότητες στη συμπλήρωση 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στον τόπο μας. Προσφέρεται, έτσι, μια ακόμη ευκαιρία να διατρανώσουμε την εμπιστοσύνη μας στο μόνο πολίτευμα, στο οποίο δεν νοούνται άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε διακρίσεις και στερεότυπα, περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης, αποστέρηση θεμελιωδών δικαιωμάτων. Με την επίγνωση ότι η δημοκρατία είναι μια εύθραυστη έννοια που οφείλουμε να την καλλιεργούμε, να την υπερασπιζόμαστε και να την προστατεύουμε αδιάκοπα. Εύχομαι κάθε επιτυχία στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Στα 26 χρόνια της ζωής του έχει ήδη προσφέρει πολλά στο ξεχωριστό αυτό κινηματογραφικό είδος, όπως και στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Είμαι βέβαιη ότι θα συνεχίσει με σταθερότητα τη γόνιμη πορεία του», είπε.
«Είναι η πρώτη μου φορά στη Θεσσαλονίκη, αλλά σίγουρα όχι η τελευταία…»
Ο Φερνάντο Τρουέμπα, παραλαμβάνοντας τον Χρυσό Αλέξανδρο, από τα χέρια της Προέδρου της Δημοκρατίας, ευχαρίστησε το Φεστιβάλ για τη μεγάλη τιμή:
«Είναι η πρώτη μου φορά στη Θεσσαλονίκη, αλλά σίγουρα όχι η τελευταία. Γύρισα την τελευταία μου ταινία στην Ελλάδα και μου έχει λείψει ήδη η χώρα σας, οι άνθρωποι, τα τοπία και το φαγητό της. Ήταν μεγάλη μου χαρά να συνεργάζομαι με Έλληνες ηθοποιούς και τεχνικούς, ήταν μια πραγματικά ξεχωριστή και συγκινητική εμπειρία. Αισθάνομαι σαν στο σπίτι μου. Ελπίζω να απολαύσετε την ταινία που θα παρακολουθήσετε. Εδώ στην Ελλάδα γεννήθηκαν τα πάντα, από τη δημοκρατία και τη φιλοσοφία, μέχρι τον τρόπο με τον οποίο παρατηρούμε, κατανοούμε, αντέχουμε τη ζωή μέσα από τη συνύπαρξη τραγωδίας και κωμωδίας.
Επινοήσατε, επίσης, και μια πάρα πολύ σημαντική έννοια, την ύβρη. Δεν πρέπει να βλάπτουμε ποτέ τον συνάνθρωπό μας, είναι μία από τις φρικτές αμαρτίες που μπορούμε να διαπράξουμε. Δυστυχώς, όμως, το ανθρώπινο είδος δεν μαθαίνει από τα λάθη του. Ευχαριστώ για τη θερμή φιλοξενία και τη φιλία σας, και ελπίζω να ευχαριστηθείτε την ταινία, η οποία πραγματεύεται επίσης τη σύγκρουση ανάμεσα στον πολιτισμό και τη βία, ανάμεσα στην τέχνη και τον φασισμό. Θεωρώ πως πρόκειται για ένα πολύ επίκαιρο θέμα. Σας ευχαριστώ», δήλωσε ο Φερνάντο Τρούεμπα, εισπράττοντας το θερμό χειροκρότημα του κοινού.
Στην τελετή έναρξης, την οποία κήρυξε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, παρευρέθησαν, επίσης, ο Υφυπουργός Πολιτισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, Χρίστος Δήμας, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης, και η Αντιπεριφερειάρχης Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Κεντρικής Μακεδονίας, Μελίνα Δερμεντζοπούλου, τους οποίους υποδέχτηκαν εκ μέρους του Φεστιβάλ η Ελίζ Ζαλαντό, γενική διευθύντρια, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής, η Ελευθερία Θανούλη, πρόεδρος του ΔΣ, και μέλη της διοίκησης.
Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης, εξήρε το Φεστιβάλ, κάνοντας παράλληλα ειδική αναφορά στο μεγάλο αφιέρωμα Citizen Queer λέγοντας ανάμεσα σε άλλα:
«Το 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει πλέον πολλές ιστορίες να αφηγηθεί: Είναι το φωτεινό σημείο αναφοράς της πόλης που οραματιζόμαστε, μιας πόλης ανοικτής, πολύχρωμης και συμπεριληπτικής, μιας πόλης που επενδύει στον πολιτισμό, που κάνει πράξη τον σεβασμό στη διαφορετικότητα. Φιλοξενώντας φέτος 250 ντοκιμαντέρ που αγγίζουν μια ευρύτατη γκάμα θεμάτων, από τον πόλεμο στην Ουκρανία μέχρι το μεγάλο αφιέρωμα στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, το Φεστιβάλ προτάσσει την κορυφαία εκπαιδευτική του σημασία και εξελίσσεται σε μια δυναμική, γόνιμη και δημιουργική πλατφόρμα διαλόγου και προβληματισμού για τα μείζονα ζητήματα της εποχής μας.
Η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, με αφορμή το αφιέρωμα για τα 50 χρόνια από την αποκατάσταση της Ελληνικής Δημοκρατίας, μοιράστηκε μια προσωπική της ιστορία:
«Πριν πενήντα χρόνια, το καλοκαίρι του ’74, μία παρέα παιδιών στη Νάντη της Γαλλίας άκουσε για πρώτη φορά τη λέξη δημοκρατία. Για την ακρίβεια, démocratie. Οι γονείς μου προσπάθησαν να εξηγήσουν σε εμένα και την παρέα μου τι σημαίνει αυτή η λέξη. Μας είπαν πως η έννοια της δημοκρατίας γεννήθηκε σε μια χώρα που μόλις την κέρδισε ξανά. Στα παιδικά μας αυτιά όλα αυτά ηχούσαν παράξενα. Κι ούτε μπορούσαμε, βέβαια, να καταλάβουμε όσα συνέβαιναν εκείνο το καλοκαίρι στην Ελλάδα: η εισβολή στην Κύπρο, η δικτατορία, οι εξορίες. Ήταν, όμως, μια σημαντική εισαγωγή στον πραγματικό κόσμο, που έμεινε χαραγμένη για πάντα μέσα μας.
Το επόμενο καλοκαίρι ήρθαμε στην Ελλάδα, όχι μόνο για διακοπές. Στην πραγματικότητα, οι γονείς μου έψαχναν ελληνικές ταινίες που είχαν απαγορευτεί στη διάρκεια της Χούντας. Λίγο αργότερα, με τη βοήθεια της Ταινιοθήκης της Ελλάδας, οργάνωσαν ένα μεγάλο αφιέρωμα στη Γαλλία με αυτές τις ταινίες που μιλούσαν- κι ακόμα μιλούν- για τη δημοκρατία. Τότε άκουσα και το περίφημο “Ελλάς-Γαλλία-συμμαχία”, που έγινε για μένα κάτι περισσότερο από σύνθημα: μια υπόσχεση και ελπίδα για ελευθερία, ίσα δικαιώματα και δημοκρατία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτές οι ιδέες της δημοκρατίας και της αδελφοσύνης έχτισαν δεσμούς ανάμεσα στις δύο μου χώρες, τη χώρα που γεννήθηκα και τη χώρα που επέλεξα να ζω. Είναι η πυξίδα στη ζωή και τη δουλειά μου».
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης ευχαρίστησε την Πρόεδρο της Δημοκρατίας για την τιμή και έδωσε στο κοινό μια γεύση για τις επόμενες δέκα ημέρες που θα ακολουθήσουν. «Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα παρουσιάσει φέτος 250 ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους. Περιλαμβάνει πέντε διαγωνιστικά τμήματα, οκτώ αφιερώματα, μια εικαστική εγκατάσταση και τις εργασίες της καταπληκτικής Αγοράς μας, που συγκαταλέγεται στις καλύτερες κινηματογραφικές αγορές της Ευρώπης. Ανάμεσα σε αυτές τις ταινίες, 66 είναι ελληνικές διότι το Φεστιβάλ έχει πρωταρχικό σκοπό την ανάδειξη της ελληνικής κινηματογραφίας και την υποστήριξη της ελληνικής κινηματογραφικής κοινότητας».
Ο κ. Ανδρεαδάκης μίλησε επίσης για τον ρόλο και την αποστολή του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στους ταραχώδεις καιρούς που διανύουμε:
«Ζούμε σε μια εποχή που μας έχει κάνει να περιμένουμε το αύριο με αγωνία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία διαρκεί ήδη δύο χρόνια με αμείωτη φρίκη. Ενώ στη Μέση Ανατολή, μια ανάσα μακριά μας, ένας νέος πόλεμος μαίνεται τους τελευταίους πέντε μήνες και τα θύματα πολλαπλασιάζονται κάθε μέρα», σημείωσε ο κ. Ανδρεαδάκης. «Tο Φεστιβάλ δεν μπορεί να προτείνει γεωπολιτικές λύσεις, αλλά έχει ευθύνη να δίνει φωνή σε εκείνους που το έχουν ανάγκη. Απορρίπτει τις πράξεις μίσους, τη βία, τις ακραίες φωνές της μισαλλοδοξίας και ρατσισμού, και αποτελεί μια ανοιχτή πλατφόρμα τέχνης, συμπερίληψης και διαλόγου. Υποδέχεται καλλιτέχνες, ταινίες και πρότζεκτ απ’ όλο τον κόσμο, την Παλαιστίνη, το Ισραήλ, τη Μέση Ανατολή. Ενάντια στον πόλεμο, σε κάθε πόλεμο, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είναι ένα πεδίο ενότητας, ανταλλαγής ιδεών, ένας ασφαλής τόπος που στέκεται πάντα στην πλευρά των αδυνάτων και της ειρήνης».
Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης πραγματοποίησε και μια αναδρομή στη σπουδαία καριέρα του Φερνάντο Τρουέμπα λίγο πριν την απονομή του Χρυσού Αλέξανδρου στον καταξιωμένο Ισπανό σκηνοθέτη από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου:
«Ο Φερνάντο Τρουέμπα γεννήθηκε στη Μαδρίτη, εργάστηκε αρχικά ως κριτικός κινηματογράφου και γρήγορα πέρασε πίσω από την κάμερα με την κωμωδία Ópera Prima, η οποία εγκαινίασε μια νέα τάση του ισπανικού σινεμά, την comedia madrileña. Στη συνέχεια, η πορεία του ήταν θριαμβευτική με ταινίες όπως Το όνειρο του τρελού πιθήκου, Το Κορίτσι των ονείρων σου, και βέβαια το Μπελ Επόκ, το οποίο κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, και το Year of Enlightment, που βραβεύτηκε με την Αργυρή Άρκτο του Φεστιβάλ Βερολίνου. Η τελευταία του ταινία, με τίτλο Haunted Heart, που δεν έχει κάνει ακόμη πρεμιέρα, γυρίστηκε στην Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα στο Πήλιο, με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντίλον», ανέφερε.
«Ο Φερνάντο Τρουέμπα είναι παράλληλα και μουσικός παραγωγός, με δύο Βραβεία Γκράμι και τέσσερα Βραβεία Λάτιν Γκράμι στο ενεργητικό του, λατρεύει τη λάτιν μουσική, έχει γυρίσει και ντοκιμαντέρ (όπως το Calle 54 που θα το δούμε στο φεστιβάλ μας) και ταινίες κινουμένων σχεδίων, όπως το Τσίκο και Ρίτα που ήταν υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερου Animation και θα προβληθεί επίσης στο φετινό Φεστιβάλ. Η ταινία που θα απολαύσουμε σήμερα, την οποία συνυπογράφει με τον συμπατριώτη του και διάσημο εικαστικό, Χαβιέρ Μαρισκάλ, ενώνει όλα τα ταλέντα και τις αγάπες αυτού του σπουδαίου καλλιτέχνη», ολοκλήρωσε ο κ. Ανδρεαδάκης.
Μετά την τελετή έναρξης, ακολούθησε η προβολή της ταινίας Πυροβόλησαν τον πιανίστα του Φερνάντο Τρουέμπα, ένα πρωτότυπο ντοκιμαντέρ που συνδυάζει τα κινούμενα σχέδια, τη μουσική και το πολιτικό θρίλερ. Η ταινία έναρξης του Φεστιβάλ, τελευταία συνεργασία του Φερνάντο Τρουέμπα με τον Ισπανό εικαστικό καλλιτέχνη Χαβιέρ Μαρισκάλ, αναδεικνύει τη μουσική της μπόσα νόβα μέσα από ένα νεονουάρ animated docudrama.
Ο Τζεφ Γκόλντμπλαμ, με τον οποίο είχε συνεργαστεί ο Τρουέμπα 35 χρόνια νωρίτερα, στην ταινία Το όνειρο του τρελού πιθήκου, δανείζει τη φωνή του στον κεντρικό ήρωα, έναν δημοσιογράφο που αναζητά πληροφορίες για τον βραζιλιάνο πιανίστα Φρανσίσκο Τενόριο Ζούνιορ, καθώς ερευνά τη μυστηριώδη εξαφάνισή του στη διάρκεια μιας περιοδείας στο Μπουένος Άιρες. Η ταινία εκτυλίσσεται τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, σε μία εποχή λίγο πριν η Λατινική Αμερική βρεθεί στη δίνη ολοκληρωτικών καθεστώτων. Μιλώντας με ανθρώπους που τον γνώριζαν καλά (συνεντεύξεις που πήρε ο ίδιος ο σκηνοθέτης σε μια περίοδο δεκαπέντε ετών), μεταξύ των οποίων μουσικοί θρύλοι όπως οι Ζοάο Ζιλμπέρτο και Καετάνο Βελόσο, η ταινία υφαίνει το προσωπικό με το πολιτικό, σκιαγραφώντας το ταραγμένο κλίμα της εποχής στη Λατινική Αμερική. Μια ταινία γεμάτη μουσική που ξεδιπλώνεται σαν ένα πολιτικό θρίλερ.
