Η δουλειά μας, η δημοσιογραφία, δεν είναι μόνο αγώνας ταχύτητας είναι και αγώνας για σοβαρότερα πράγματα. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα πολύ γενικό συμπέρασμα της χθεσινής γκάφας μεγάλων και μικρών μέσων που ανταγωνίζονται, διαγωνίζονται και διαγκωνίζονται στον αγώνα των κλικς. Δεν είναι μόνο ο πειρασμός της ταχύτητας αυτός που καταργεί την επαλήθευση, ο ανυπόμονος αρχισυντάκτης, η μανία της πρωτιάς, η συνήθεια να αντιγράφεις το πρακτορείο που πληρώνεις πολύ ακριβά.
Η είδηση που έκανε χθες το γύρο του κόσμου για τον θάνατο του Κώστα Γαβρά, ήταν μια κακόγουστη φάρσα ανάμεσα σε δεκάδες άλλες που έχουν συμβεί –μάλιστα κάποιες από αυτές έχουν την ίδια πηγή- τον Τομάσο Ντε Μπενεντέτι. Έναν Ιταλό δάσκαλο που καταφέρνει με τους πλαστούς λογαριασμούς και τα fake news να αναστατώνει το σύμπαν κυριολεκτικά και μεταφορικά, βάζοντάς μας μπροστά σε ευθύνες και ερωτήματα που δύσκολα ομολογούμε. Οι μεγάλοι κερδισμένοι της ιστορίας είναι όσοι δουλεύουν ακόμα στο χαρτί, που σημαίνει ότι έχουν το χρόνο της επαλήθευσης. Ή τα μικρότερα sites που δεν εξαρτώνται από την ασθματική ταχύτητα της πρωτιάς. Όμως όλοι τελικά μπορεί να την πατήσουν.
Για την ιστορία ένα μεγάλο αμερικανικό πρακτορείο των Η.Π.Α. μεταδίδει χωρίς επαλήθευση την ψευδή ανακοίνωση του θανάτου του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά. Η είδηση αναπαράγεται «αμάσητη», όπως λέμε, από πολλά διεθνή και έγκυρα μέσα ενημέρωσης.
Ως πηγή της πληροφορίας του το AP επικαλείται ένα tweet της ολίγων μόλις ωρών Υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά. Οι πιο καχύποπτοι από εμάς που τη γνωρίζουμε εδώ και δεκαετίες αμφιβάλλουμε σοβαρά για τον αν η Ζορμπά, ένα πρόσωπο εξαιρετικά προσεκτικό έχει ζηλέψει τα «τιτιβίσματα» του Τραμπ και με το καλημέρα στο Υπουργείο έχει στείλει αντί δελτίου τύπου ένα tweet για να ανακοινώσει με τέτοιο τρόπο τον θάνατο μιας σπουδαίας προσωπικότητας.
Η επαλήθευση παίρνει μόνο μισό λεπτό. Το γραφείο τύπου του Υπουργείου απαντά αμέσως: ο λογαριασμός είναι πλαστός. Άρα η πηγή της πληροφορίας είναι ψεύτικη. Το κρατικό κανάλι έχει ήδη επικοινωνήσει με τον Γαβρά που είναι φυσικά εν ζωή και τον εκπρόσωπο τύπου του, αλλά η Υπουργός δε γλυτώνει. Οι πολέμιοί της πέφτουν στο ίδιο αμάρτημα τουιτάροντας για τη ντροπή και το αίσχος της Υπουργού να τουιτάρει ψευδώς και χοντρικά ζητούν την κεφαλή και την παραίτησή της. Όλα αυτά γίνονται για να μη ζητήσει κανένας συγγνώμη, λέγοντας «την πατήσαμε» και να τελειώσει με τον πιο έντιμο τρόπο το θέμα. Μερικοί σήμερα το τερματίζουν κατηγορώντας την Ζορμπά ότι δεν τηλεφώνησε στο Γαβρά να του ζητήσει «συγγνώμη». Η νέα Υπουργός πήρε μια γεύση ζόρικη για αυτά που την περιμένουν αν κάνει κάποιο λάθος. Γιατί φυσικά, για πολλούς, μέσα σε αυτό το πολωμένο κλίμα, δεν είναι ο Ιταλός που θα κρεμαστεί πρώτος στα μανταλάκια, θα είναι ο άνθρωπος που δεν έχει προλάβει να πει καλημέρα στο Υπουργείο που μόλις ανέλαβε.
Οι φανταστικοί θάνατοι των διασήμων προσώπων συμβαίνουν όλο και πιο συχνά σε μια εποχή που την ένταση της ενημέρωσης την καθορίζουν σε πολλές περιπτώσεις τα σόσιαλ μίντια, σε μια εποχή που η συζήτηση για τα προπύργια που πρέπει να ορθώσουν τα μέσα ενημέρωσης για να αντιμετωπίσουν τα fake news βρίσκεται στην ακμή της, τόσο ψηλά όσο βρίσκονται και τα ζητήματα της ελευθερίας της έκφρασης ή της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.
Όμως μια ψευδής είδηση έχει την επίπτωση μιας χιονοστιβάδας. Ένα σφάλμα «άλλου τύπου» θα μπορούσε να αναστατώσει ένα πλανήτη σε μόλις λίγα δευτερόλεπτα. Η παραγκωνισμένη αξία της επαλήθευσης μάς κλείνει το μάτι. Μπορεί να είναι έννοια σχεδόν «μη σεβαστή», ένα θύμα της ταχύτητας αλλά μας γλυτώνει από το φιάσκο. Μας θυμίζει και μερικά θεμελιώδη στοιχεία και πρακτικές της δημοσιογραφίας, της δεοντολογίας και της ηθικής για να μην καταστραφεί εντελώς η σχέση εμπιστοσύνης που αναπτύσσει ένας αναγνώστης με το μέσο που προτιμά.
Εμείς δεν την πατήσαμε, εδώ στο ελculture, αλλά πήραμε ένα μάθημα που επιβεβαιώνει το «σπεύδε βραδέως». Είναι ένα μάθημα για όλους το χθεσινό, είτε την πάτησαν, είτε όχι. Κανονικά δίπλα στα διάφορα τσιτάτα που αναμασάμε πρέπει να γράψουμε όλοι σαν τιμωρία αλλά και σαν προίκα της δουλειάς μας «Δε θα επαναλάβω χωρίς προηγούμενη επαλήθευση πληροφορίες». Αν πιστεύουμε σε ένα καλύτερο κόσμο και αν πιστεύουμε ότι εμείς μπορούμε να είμαστε μέρος του.
