Σε μια σκηνή της «Ομίχλης», της κινηματογραφικής μεταφοράς του ομώνυμου μυθιστορήματος του Στίβεν Κινγκ, ένα τέρας με τεράστια πλοκάμια έχει μόλις βγει από την ομίχλη, κατασπαράζοντας έναν νέο άντρα. Οι αυτόπτες μάρτυρες πρέπει να ειδοποιήσουν τους υπόλοιπους κατοίκους της περιοχής. Ένας απ’ αυτούς αναρωτιέται εύλογα όμως:
«Mα πώς να τους πούμε τι είδαμε; Εδώ εγώ που μόλις το έζησα και δυσκολεύομαι να το πιστεψω».
Αν η συγκεκριμένη ατάκα θα μπορούσε να περικλείεται σε κάθε βιβλίο, ταινία ή σειρά τρόμου και γενικότερα μεταφυσικής διάστασης, το να διαβάζεις ότι είναι τριψήφιος ο αριθμός των μεταφορών των ιστοριών ενός εν ζωή συγγραφέα σε μεγάλη και μικρή οθόνη, είναι επίσης κάτι που βλέπεις και δυσκολεύεσαι να το πιστέψεις.
Ακολουθούν λίγα λόγια για κάποιες από τις κορυφαίες μεταφορές έργων του Στίβεν Κινγκ στο σινεμά, με δυο διευκρινίσεις: πρώτον ότι περιοριστήκαμε στα έργα τρόμου, αφήνοντας στην άκρη σημαντικότατες άλλες ταινίες, όπως π.χ το «Στάσου Πλάι Μου» ή το «Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ», και δεύτερον ότι, ακριβώς επειδή μιλάμε για τον Κινγκ, τα περισσότερα από τα έργα που ακολουθούν έχουν ήδη γνωρίσει και άλλες διασκευές για τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση.
“Κάρι” 1976, σκηνοθεσία Μπράιαν Ντε Πάλμα – βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1974
Η πρώτη μεταφορά έργου του Κινγκ έγινε πάνω στο πρώτο μυθιστόρημά του που βρήκε εκδότη. Και είχε την τύχη να πέσει πάνω στον Μπράιαν Ντε Πάλμα. Η Κάρι είναι δεκαέξι, ζει με τη θρησκόληπτη σε βαθμό διαστροφής μητέρα της, όταν της έρχεται η πρώτη περίοδος πανικοβάλλεται, γιατί δεν έχει ιδέα τι είναι αυτό το αίμα, στα αποδυτήρια του σχολείου οι συμμαθήτριες της την περιγελούν, όπως κάνουν άλλωστε μια ζωή. Από εκείνο το σημείο και ύστερα όμως, η ζωή της Κάρι θα αρχίσει να αλλάζει ριζικά. Και όχι επειδή έχει τηλεκινητικές δυνάμεις.
Όλοι σου οι φόβοι που έρχονται ξαφνικά να διαψευστούν, αρχίζεις ξαφνικά να ζεις ένα όνειρο που δεν θα τολμούσες να διανοηθείς, μόνο και μόνο για να δώσει στην κορύφωσή του τη θέση του σε έναν εφιάλτη που δεν θα τολμούσες καν να διανοηθείς. Και τώρα θα γίνεις εσύ ο εφιάλτης τους. Με την ίδια σου την παθητικότητα, με την ίδια σου την εσωστρέφεια, με τον κόσμο των σκέψεων σου στον οποίο είσαι κλεισμένος.
Φυσικά δεν είχε καμία τέτοια πρόθεση ο Κινγκ, θα μπορούσαμε όμως άραγε εκ των υστέρων να δούμε στην εκδίκηση που παίρνει η Κάρι, κάτι σαν έναν προφητικό πρόγονο του φαινομένου των mass shootings σε σχολεία και πανεπιστήμια από αντιδημοφιλή και εσωστρεφή παιδιά;
–
“Η Λάμψη”, 1980, σκηνοθεσία Στάνλεϊ Κιούμπρικ -βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1977
Όταν βγήκε η ταινία ο Κινγκ ενοχλήθηκε, γιατί ο Κιούμπρικ είχε ξεφύγει αρκετά από το βιβλίο του. Το βιβλίο είναι από μόνο του πολύ δυνατό, πλούσιο και σύνθετο, ποιος ξέρει πόσους αναγνώστες που δεν είχαν φτάσει ως τότε ως εκεί τους οδήγησε στον Έντγκαρ Άλαν Πόε, μέσω των συνεχών αναφορών στη «Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου», αν όμως ο ίδιος ο Κινγκ είχε δικαίωμα να πειραχτεί, εκείνο που σήμερα μοιάζει εξωπραγματικό, είναι ότι στην εποχή της η ταινία του Κιούμπρικ δεν αντιμετωπίστηκε ομόθυμα ως αυτό που εξόφθαλμα είναι: ένα αριστούργημα.
Ένας άντρας που δηλώνει συγγραφέας, ένας άντρας που δηλώνει ότι ξεπέρασε τον αλκοολισμό, ένας άντρας που λέει ότι τη μια φορά που τραυμάτισε το μικρό του γιο ήταν ατύχημα, η απομόνωσή του με τη γυναίκα του και τον γιο του για τους μήνες της χειμερινής περιόδου σε ένα μεγάλο και πολυτελές ξενοδοχείο χτισμένο στα βουνά και πάνω σε παλιό ινδιάνικο νεκροταφείο, το “Overlook Ηοtel” χρειάζεται τους χειμώνες έναν επιστάτη, ένας παλαιότερος επιστάτης τρελάθηκε και πετσόκοψε τη γυναίκα του και τα δυο του κοριτσάκια, αλλά ποιος ήταν πάντα ο επιστάτης εκεί, ποιος είναι ο άντρας με τη στολή αρκούδας και τι κάνει στον άλλο άνδρα, τι υπάρχει στο δωμάτιο 237;
Aν δεν μπορείς να ανταποκριθείς στις πιέσεις της κοινωνίας και του ρόλου σου, στρέφεις τη βία προς τους ανθρώπους με τους οποίους ζεις μαζί και γίνεσαι εκεί ο ισχυρός. Αρρενωπότητα, ανεπάρκεια, επιβολή, πειθάρχιση, τιμωρία, αλλά κυρίως στοίχειωμα, κυρίως κάτι πάνω και πέρα από σένα, ο τρόμος ως δέος, ο τρόμος ως έξαψη, ο τρόμος ως πλήρωση και νόημα.
–
“Christine”, 1983, σκηνοθεσία Τζόν Κάρπεντερ -βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1983
O Άρνι είναι ακόμα παρθένος. Ο φίλος του προσπαθεί να τον παρακινήσει να ανοιχτεί, του προτείνει κορίτσια που πιθανώς να ενδιαφέρονταν, εκείνος όμως βλέπει ξαφνικά την Κριστίν και χάνει το μυαλό του. Τι κι αν η Κριστίν είναι πάνω από είκοσι χρονών αυτοκίνητο, τι κι αν είναι παρατημένο σε μια αυλή και ερείπιο σχεδόν, εκείνος τη θέλει, εκείνος την αγοράζει, εκείνος αρχίζει να την ξανακάνει όμορφη και αντικειμενικά ελκυστική. Κι εκείνη με τη σειρά της δεν είναι αυτό που δείχνει, έχει τη δική της ισχυρότατη προσωπικότητα, έχει τα δικά της ισχυρότατα θέλω.
Ο Άρνι μέσα από τη σχέση του μαζί της αρχίζει να μεταμορφώνεται, δανείζεται αυτοπεποίθηση και σιγουριά, γίνεται αντράκι, γίνεται καθικάκι, η ανεύρεση εαυτού μέσα από την εμμονή και την νερντ προσήλωση στο ένα ή στο άλλο ειδικότερο πεδίο και φυσικά μια κόκκινη Πλίμουθ των μέσων της δεκαετίας του 50, η οποία με συνοδεία ροκ εν ρολ, κάνει πάρα πολύ κακά πράγματα.
–
«Νεκρή Ζώνη», 1983, σκηνοθεσία Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ- βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1979
Νεαρός δάσκαλος, τροχαίο ατύχημα, κώμα πέντε ετών, επανέρχεται με εξασθενημένο κορμί αλλά και με μια «νεκρή ζώνη» στον εγκέφαλό του: έχει πλέον τη δυνατότητα να βλέπει οράματα με τμήματα από το παρελθόν, το παρόν, αλλά και το μέλλον των ανθρώπων.
Όχι τόσο χαρακτηριστική ταινία του σινεμά του Κρόνενμπεργκ, ωστόσο τυπικά για Κρόνεμπεργκ εξαιρετικά ατμοσφαιρική και υποβλητική ταινία, ο Μάρτιν Σιν σε μια από τις πρώτες του προσπάθειες να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ πριν το “West Wing”, εδώ η μη ρεαλιστική ιδέα στην οποία στηρίζεται η ιστορία του Κινγκ χρησιμοποιείται όχι σε ένα περιβάλλον τρόμου και σοκ, αλλά ως μοχλός για να μπουν ζητήματα ηθικής ευθύνης: τι θα έκανες αν είχες τη δυνατότητα να παρέμβεις στο μέλλον, τι θα έκανες αν έβλεπες ότι αν δεν επέμβεις θα έρθει ένα μεγάλο κακό, μέχρι που θα ήσουν διατεθειμένος να φτάσεις ηθικά για να το αποτρέψεις;
–
“Misery”, 1990, σκηνοθεσία Ρομπ Ράινερ – βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1987
Εδώ τρόμος είναι οι αναγνώστες σου, τρόμος είναι οι φαν σου. Αυτοί που θεωρούν ότι τους πέφτει λόγος πάνω στη δουλειά σου και τους ήρωές σου. Ένα λεπτό όμως: μήπως θα έπρεπε να τους πέφτει; Είναι τόσο δικαίωμά σου να τους σκοτώνεις κατά το δοκούν ή επειδή τος βαρέθηκες; Είναι τόσο δικαίωμά σου να αρχίσεις να γράφεις για τον εαυτό σου και την ιδέα που έχεις για τον εαυτό σου; Μήπως είναι λίγο μονομερής αυτή η σχέση με το κοινό σου; Είναι τόσο άδικο να έχει και την άλλη όψη το νόμισμα της ειδωλολατρίας; Είναι δίκαιο να λατρεύεσαι σκέτα; Είναι δίκαιο να απολαμβάνεις μόνο τα καλά αυτής της ιστορίας, τη δόξα και τις παραπάνω από πλουσιοπάροχες υλικές απολαβές και να μην φορτώνεσαι κανένα βάρος;
Και στην τελική μήπως είναι τόσο επιδραστική η γραφή σου που είναι και τίτλος τιμής σου η προσήλωσή της υπ’ αριθμόν ένα θαυμάστριάς σου και η τρέλα της; Αν μια ζωή ζούσες και από τα δικά της λεφτά, αν μια ζωή απολάμβανες και τα δικά της γουάου, δεν είναι μονομερές να τα θες όλα αυτά από απόσταση; Τι συμβαίνει όταν η απόσταση εκμηδενίζεται και σε έχει καθηλωμένο στο κρεβάτι της; Σου ζητά να γράψεις. Γράψε.
–
«Η Ομίχλη», 2007, σκηνοθεσία Φρανκ Ντάραμποντ -βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του 1980
H oμίχλη σκεπάζει τη μικρή πόλη, μάλλον συμβαίνουν πολύ τρομακτικά πράγματα μέσα της, λίγες δεκάδες πελάτες και εργαζόμενοι κλείνονται στο σούπερ μάρκετ και προσπαθούν να αποφασίσουν τι θα κάνουν. Πόσο αλλάζουν όλοι οι κανόνες που διέπουν την κοινωνική συμβίωση, όταν αρχίζει να κυριαρχεί ο φόβος; Αν υπάρχει εκεί έξω στην ομίχλη ένα τέρας, μήπως σιγά σιγά ή μάλλον πολύ γρήγορα ο φόβος και η έλλειψη κανόνων θα αρχίσει να μετατρέπει κι εμάς σε τέρατα, μήπως γίνουμε τέρατα ο ένας για τον άλλο;
Και στις απρόβλεπτες και έκτακτες καταστάσεις πώς είναι προτιμότερο να φέρεσαι; Να μένεις εκεί που είσαι ελπίζοντας ότι ο κίνδυνος θα περάσει; Να προσπαθήσεις να απομακρυνθείς από τον κίνδυνο πριν σε φτάσει; Και πότε πρέπει να εγκαταλείπεις εντελώς την ελπίδα και να παραδίνεσαι στο μοιραίο; Την τελευταία στιγμή; Πριν απ’ αυτήν για να ορίζεις τουλάχιστον εσύ τη μοίρα σου;
–
«Το Αυτό: Κεφάλαιο 2», 2019, σκηνοθεσία Άντι Μουσιέτι -βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1986
Στην πρώτη ταινία του 2017, επίσης σε σκηνοθεσία Άντι Μουσιέτι, μια σειρά φρικαλέων γεγονότων τρομοκρατούσαν μια παρέα επτά προεφήβων. Στο δεύτερο κεφάλαιο του “Ιt” βρισκόμαστε 27 χρόνια αργότερα και το δαιμονικό κακό -ο δαίμων «Το Αυτό»- επιστρέφει για να τους ξανασυναντήσει. Επιστρέφοντας στον τόπο καταγωγής τους θα ξαναζήσει ο καθένας τους τη συνάντηση με τον προσωπικό του εφιάλτη, τον προσωπικό του δαίμονα: το σπίτι που αντί για εστία προστασίας και ασφάλειας ήταν εστία κακού – ο φόβος της απομόνωσης και της μοναξιάς του αντιδημοφιλούς παιδιού – η μη συνειδητοποιημένη ακόμη ομοφυλοφιλική τάση ενός παιδιού και το ομοφοβικό μπούλινγκ που υπέστη – η ζωή ως κίνδυνος, ως μικρόβιο, ως πιθανότητα αρρώστιας, η ζωή ως φόβος – η ενοχή για τον θάνατο του αδελφού σου – η απώλεια των γονιών σου και η αντανάκλαση του γεγονότος πάνω σου.
Ας κρατήσουμε ως γενικότερη παρακαταθήκη αυτό που ίσως τελικά λέει «Το Αυτό»: Έχουμε λόγο πάνω σε όσα μας φοβίζουν. Όσο μας καθορίζουν οι φόβοι μας, άλλο τόσο μπορούμε να τους καθορίσουμε κι εμείς.
–
«Σάλεμς Λοτ» -του 1975, έρχεται φέτος η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Γκάρι Ντόμπερμαν
Ας κλείσουμε με κάτι που δεν έχει προβληθεί ακόμα, το “Salem’s Lot”. Έχει ήδη διασκευαστεί δυο φορές για την τηλεόραση, το 1979 από τον Τομπ Χούπερ και το 2004 απ’ τον Μάικλ Σόλομον, έρχεται φέτος και η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Γκάρι Ντόμπερμαν, αν και η ημερομηνία προβολής του διαρκώς αναβάλλεται, γεγονός που πρέπει μάλλον να μας βάλει σε υποψίες για την δυναμική του.
Από τα αγαπημένα έργα του ίδιου του Κινγκ, μιλά για την επιστροφή ενός συγγραφέα στον τόπο που πέρασε κάποια από τα παιδικά του χρόνια, για να δει τους κατοίκους να έχουν μετατραπεί σε βαμπίρ.
Μόλις το δεύτερο μυθιστόρημα που εξέδωσε, βγήκε το 1975, το έγραψε σε μια πολύ φορτισμένη πολιτικά περίοδο, με το watergate κλπ κι όπως ο ίδιος έχει πει, ένα από τα θέματα που τον απασχολούσαν και τον φόβιζαν όταν το έγραφε, είναι ότι η κυβέρνηση έχει βρει τρόπο να εισβάλει μέσα σε όλους μας.
