«Ο ορισμός της Elusia, της ουτοπίας του 21ου αιώνα δεν μπορεί παρά να είναι δυναμικός και όχι μια παγιωμένη αντίληψη. Θεωρούμε ότι θα είναι μια δυναμική, μια εν εξελίξει διαδικασία», μας λέει η σκηνοθέτης Μαρίλλη Μαστραντώνη, η οποία με το ΕΝΤΡΟΠΙΑ Ensemble παρουσιάζουν την παράσταση «Η πολιορκία της Elusia», αποτέλεσμα της συμμετοχής τους στο Διεθνές Project ΕXTENDED UNIVERSE (Διευρυμένο Σύμπαν). Μιας παράστασης που προσεγγίζει την έννοια της Ουτοπίας στο πλαίσιο του 21ου αιώνα εκθέτοντας προβληματισμούς και σκέψεις που προέκυψαν από βιωματικά εργαστήρια και συνομιλίες με νέους της εποχής σε Αθήνα, Βαρκελώνη, Κοπεγχάγη και Λονδίνο.
Η παράσταση είναι ένα transmedia εγχείρημα, που ξεκίνησε την περσινή χρονιά με την ενεργή συμμετοχή νέων (15-25 ετών) ως Υοuth Αdvisory Βoard (Συμβούλια Νέων) μέσα από digital πλατφόρμες και βιωματικά εργαστήρια. Ένα project χρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα Creative Europe και ευτυχώς γιατί μόνο έτσι ήταν εφικτός ο επαναπρογραμματισμός της αρχικής παράστασης που ήταν για τον Μάιο, όταν δυστυχώς όλα πάγωσαν:
«Στόχος μας αρχικά ήταν να κάνουμε ένα έργο που να απευθύνεται στο νεανικό κοινό αλλά όχι ερήμην του. Για αυτό και μέσα από τα εργαστήρια που αποκαλούσαμε Youth Advisory Boards, τα οποία και λειτουργούσαν κατά τόπους, προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε τις βασικές θεματολογικές μας ομπρέλες που ήταν: Eξουσία, Ουτοπία, Νεανική κουλτούρα. Θέλαμε λοιπόν να δούμε ποια η ουτοπία για τους νέους μετά τις ουτοπίες του 20ού αιώνα με τις περισσότερες να καταλήγουν σε αδιέξοδα, και άλλες σε δυστοπίες. Φυσικά όλες κάτι προσέφεραν. Αλλά τελικά ποια είναι η Ουτοπία του 21ου αιώνα όπου πλέον μιλάμε όχι για τον Homo Sapiens αλλά τον Homo Technologicus έναν άλλο ανθρωπότυπο, όπου τα εργαλεία του Διαφωτισμού δεν είναι πλέον αρκετά για να τον αναλύσουν. Έχει άλλα χαρακτηριστικά. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι συγγραφείς συνέλεγαν απόψεις, ιδέες, προτάσεις, υλικό και ο καθένας έγραψε ένα αυτόνομο θεατρικό έργο με εσωτερικές ωστόσο διασυνδέσεις του ενός με το άλλο. Άλλοτε περισσότερο και άλλο λιγότερο εμφανείς. Αυτό ακριβώς το κοινό ουτοπικό μας σύμπαν το ονομάσαμε Elusia. Eίναι ένα όνομα που εμφανίζεται και στα τέσσερα έργα», μας λέει η Μαρίλλη Μαστραντώνη στη συνάντησή μας με αφορμή την προσεχή πρεμιέρα της παράστασης.
Μετά τις συναντήσεις των συνεργαζόμενων φορέων στην Αθήνα (Entropia), τη Βαρκελώνη (Sala Beckett), το Λονδίνο (Boundless Theatre) και την Κοπεγχάγη (Teatr Grob) οι τέσσερις επιλεγμένοι συγγραφείς έγραψαν το δικό τους κείμενο, προσφέροντας ο καθένας τη δική του εκδοχή του κοινού ουτοπικού σύμπαντος, με την επωνυμία ELUSIA. Η ελληνική εκδοχή της Elusia βασίζεται στο κείμενο του Χρήστου Οικονόμου ενώ τα αντιστοιχα άλλα τρία έργα είναι τα «Καλώς ήλθατε στο Ράδιo Elusia» – Boundless Theatre, Λονδίνο, της Nina Segal, «Kαραόκε Elusia» – Sala Beckett, Βαρκελώνη, του Oriol Puig, το «Εlusia για τους Χαμένους – μια ιστορία για την ουτοπία και την εξουσία»– Teatr Grob, Κοπεγχάγη, της Zara Lea Palmquist.
Ο Χρήστος Οικονόμου προέρχεται από το λογοτεχνικό και όχι τον θεατρικό κόσμο. Γράφει για πρώτη φορά για θέατρο και αυτό που μου άρεσε πολύ είναι ότι δημιουργούσε εικόνες και χαρακτήρες και για αυτό και ήθελα πολύ αυτή τη συνεργασία. Πράγματι μας έδωσε ένα πολύ δυνατό κείμενο, πυκνό και γεμάτο από εικόνες και νοήματα. Παρακολούθησε τη διαδικασία αλλά έγραψε μόνος του ένα αυτόνομο, πρωτότυπο θεατρικό έργο, αναφέρει στη συζήτησή μας η Μαρίλλη Μαστραντώνη.
Υπήρχε επικοινωνία μεταξύ των ομάδων εργασίας στις διαφορετικές πόλεις;
Οι ομάδες εργασίας αν και σε διαφορετικούς τόπους η κάθε μία είχαν επικοινωνία μέσα από τις digital πλατφόρμες αλλά και το δυναμικό site μας το “Welcome to Elusia” στο οποίο μπορεί ο οποιοσδήποτε να κάνει εγγραφή και να αποκτήσει το διαβατήριο της Elusia. Έτσι έχουν τη δυνατότητα να επενεργούν. Για παράδειγμα υπάρχει ένα όμορφο κόμικ ενός Δανού καλλιτέχνη το “Τhe Key of Elusia” στο οποίο ο καλλιτέχνης συνθέτει τις ιστορίες και δημιουργεί μια δική του, ένα δυναμικό κόμικ, στο οποίο μπορεί όποιος επιθυμεί να προσθέσει και δικά του στοιχεία (Panels). Υπάρχει λοιπόν μια διάδραση ακόμα.
Εντοπίσατε κοινά χαρακτηριστικά στους νέους που συμμετείχαν από όλες τις διαφορετικές χώρες; Είναι οικουμενική η ανάγκη των νέων να αλλάξουν τα πράγματα;
Υπήρχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Οι χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, διόλου τυχαία είναι ιδιαίτερες και αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα. Η Ελλάδα προέρχεται όπως πολύ καλά γνωρίζουμε από μια βαθύτατη οικονομική και κοινωνική κρίση, μια κρίση αξιών, και μόλις άρχισε να βγαίνει λίγο από το τούνελ της ύφεσης, μπήκε στο τούνελ του COVID-19. Η Ισπανία με τη Βαρκελώνη να ανήκει στην Καταλονία αντιμετώπιζε με το δημοψήφισμα το θέμα της παραμονής της ή όχι στην Ισπανία, η Αγγλία και το Λονδίνο με το Brexit αντιμετώπισε ένα πολύ σοβαρό θέμα που δίχασε την κοινωνία, η απόκλιση ήταν ελάχιστη, άρα έχουμε ένα βαθύ ρήγμα στη χώρα, και η Δανία με την Κοπεγχάγη, αν και δεν αντιμετώπισε σοβαρά θέματα όπως οι προηγούμενες χώρες, ωστόσο αν και παλαιότερα ήταν μια κοινωνία ανεκτική, ανοιχτή, δημοκρατική και φιλελεύθερη με θετική περιέργεια στους ξένους, τώρα τη βλέπουμε να κλείνεται, να «συντηρητικοποιείται», είδαμε τους κατάπτυστους νόμους για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που θυμίζουν άλλες εποχές. Έχουμε λοιπόν κοινωνίες που ψάχνουν να βρουν και πάλι το στίγμα τους, τον ρυθμό τους και επιδρούν στους νέους. Και είναι στο κύτταρο κάθε νέου η ενέργεια. Η ζωή πάλλεται μέσα τους. Το ερώτημα είναι πώς όλο αυτό μετουσιώνεται τελικά σε δράση.
Από την εμπειρία μου, υπάρχει μεν μια κοινή τάση αλλά είδα και μια παλέτα αντιδράσεων που έχει να κάνει με θέματα ιδιοσυγκρασιακά. Σίγουρα όσοι συμμετείχαν μας προσέγγισαν γιατί κάτι τους ενδιέφερε, κάτι αναζητούσαν. Υπήρχε ήδη μια «μαγιά». Κάποιοι ήδη συμμετείχαν σε ομάδες αλληλεγγύης, σε φορείς που βοηθούν τους μετανάστες. Υπάρχει ένα κοινό ενδιαφέρον. Ειδικά στους Έλληνες συμμετέχοντες είδα ένα μεγάλο ενδιαφέρον. Μην ξεχνάμε ότι αν και παραδοσιακά η ελληνική οικογένεια είναι στο πλευρό των παιδιών για πολλά χρόνια μετά την ενηλικίωση, η κρίση των τελευταίων χρόνων ανέκοψε βίαια αυτή τη φροντίδα. Οι νέοι αναγκάστηκαν να ωριμάσουν γρηγορότερα, να βγουν από το προστατευτικό κουκούλι της οικογένειας.
Τι πραγματεύεται η παράσταση; Ποιος ο κεντρικός πυρήνας της παράστασης;
Δεν μου αρέσει καθόλου να ηθικολογώ, μήτε να δίνω έτοιμες λύσεις πόσο μάλλον σε σύνθετα και πολυεπίπεδα ζητήματα. Θεωρώ ότι απευθύνομαι σε έξυπνους ανθρώπους που μπορούν να δώσουν τις απαντήσεις μόνοι τους. Εγώ αυτό που θέλω να κάνω όπως άλλωστε και το κείμενο του Χρήστου Οικονόμου είναι να δώσω ένα πλαίσιο αναστοχασμού, ανατροφοδότησης κάποιων αντιλήψεων που μπορεί ο θεατής να πάρει και να επεξεργαστεί μόνος του. Ουσιαστικά όμως αυτό που είναι κυρίαρχο στο κείμενο είναι η πεποίθηση ότι μπορούν τα πράγματα να αλλάξουν αν πραγματικά το φαντασιαστούμε, γιατί πρώτα πρέπει να το φανταστούμε και μετά να το φτιάξουμε και παρά το ζοφερό πλαίσιο στο οποίο εξελίσσεται η δράση, το τελικό αποτέλεσμα είναι εκρηκτικό αλλά με την έννοια της ελπίδας, της αισιοδοξίας και ότι είναι εφικτός ο δρόμος προς την Elusia.
Ποιος τελικά ο ορισμός αυτής της Ουτοπίας, αυτής της Elusia;
Μέσα από όλη αυτή την πορεία σκέψης που κάναμε, καταλήξαμε ότι ο ορισμός της Elusia, της ουτοπίας του 21ου αιώνα δεν μπορεί παρά να είναι δυναμικός και όχι μια παγιωμένη αντίληψη. Θεωρούμε ότι θα είναι μια δυναμική, μια εν εξελίξει διαδικασία. Ορίσαμε λοιπόν την Ουτοπία ως τον προσωρινό χώρο μέσα στον οποίο είναι πιθανή η αλλαγή. Και αυτό ακριβώς δείχνει και το έργο του Χρήστου Οικονόμου και το υποστηρίζουμε και εμείς μέσα από τη σκηνική δράση της παράστασης. Μπορεί να είναι μια στιγμή που κάτι θα συμβεί και θα μας πάει πιο πέρα. Πρόκειται για μια δυναμική και όχι ένα συνταγολόγιο. Ένας ΟΥ-ΤΟΠΟΣ ένας μη πραγματωμένος αλλά επιθυμητός τόπος, αυτός στον οποίο βαδίζεις αλλά χωρίς ποτέ να φτάνεις αλλά σε κάνει να συνεχίζεις όπως θα έλεγε και ο Εντουάρντο Γκαλεάνο.
Μετά την ολοκλήρωση του Διεθνούς Project ΕXTENDED UNIVERSE τι μέλλει γενέσθαι;
Με την ολοκλήρωση των κατά τόπων πρεμιέρων ολοκληρώνεται και το project. Ωστόσο έχει ενδιαφέρον να διερευνήσουμε περισσότερο τα Transmedia και πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σε μια ζωντανή τέχνη όπως είναι τα σύγχρονα performing arts, το σύγχρονο θέατρο. Γιατί μέχρι τώρα η χρήση τους γίνεται είτε σε podcasts είτε σε web tv series. Αυτό μας κρατάει και το δημιουργικό ενδιαφέρον.
Μιλάει αυτή τη στιγμή το θέατρο στους νέους;
Δυστυχώς όχι. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα μεγάλο κενό στο θέατρο που απευθύνεται σε εφήβους και νέους όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Ίσως λίγο περισσότερο στην Ελλάδα. Από τη μία πλευρά έχουμε πολλές παιδικές παραστάσεις και μετά ακολουθεί το θέατρο για ενήλικες και από την άλλη οι έφηβοι νιώθουν ότι το θέατρο δεν τους αφορά. Πρέπει λοιπόν να τους πείσουμε ότι τα σύγχρονα performing arts έχουν μεγάλη διεύρυνση αισθητικής και προσέγγισης, και πως υπάρχει μεγάλη ώσμωση μεταξύ τεχνών και τεχνολογίας. Είναι ένας αγώνας λοιπόν να τους πείσουμε και να τους δείξουμε ότι υπάρχει και ένα άλλου τύπου θέατρο που είναι πιο κοντά στα ενδιαφέροντα, στην αισθητική και στους ρυθμούς τους.
Λίγα λόγια για την παράσταση
Ένα ζευγάρι νέων βρίσκονται εγκλωβισμένοι μέσα στην κατάληψη του ιχθυοτροφείου στο οποίο εργάζονταν σε κάποιο ελληνικό νησί. Γύρω τους οργισμένοι πολίτες, ελικόπτερα, τουρίστες και δημοσιογράφοι. Οι υπόλοιποι σύντροφοί τους εγκατέλειψαν πανικόβλητοι τον χώρο μετά την επίθεση των δυνάμεων ασφαλείας που άφησαν πίσω τους νεκρή τη 17χρονη συνάδελφό τους.
Οι σκέψεις και τα ερωτήματα πληθαίνουν μπροστά στο πτώμα της. Ο χρόνος τους τελειώνει. Θα προλάβουν να ζήσουν εκείνα που ήθελαν; Τι κάνει τους ανθρώπους να αλλάζουν; Τα όνειρα και η φαντασία αρκούν; Ποια είναι η Elusia; Η ουτοπία μπορεί να εμπεριέχει όλα όσα ονειρευτήκαμε; Είναι εφικτή; Μπορούμε να αντιταχθούμε στις επιταγές της «πραγματικότητας» ορίζοντας το μέλλον μας;
–
