Η Μαρία Παπαδημητρίου και τα «Αγριμικά» της στο ελculture.gr

«Μ' αρέσει η προσωπική μοναξιά, αλλά δεν μ' αρέσει η μοναξιά του έργου»

Το ατελιέ που φιλοξενεί την εικαστικό και καθηγήτρια Μαρία Παπαδημητρίου είναι γεμάτο με τους συνεργάτες της, νέα παιδιά που βοηθούν στην προετοιμασία της έκθεσης στην 56η Μπιενάλε Βενετίας, όπου θα εκπροσωπήσουν την Ελλάδα με το έργο «Why look at animals? Αγριμικά». Η φετινή διοργάνωση της Biennale με τίτλο “All the Worlds Futures” (μπορούσε να είναι πιο επίκαιρος;) πραγματοποιείται από τις 9 Μαΐου ως τις 22 Νοεμβρίου 2015. Επιμελητής της Biennale είναι ο Okwui Enwezor και πρόεδρος ο Paolo Baratta. Είναι μόλις λίγες μέρες πριν φύγει η Μαρία για τη Βενετία, έχει ένα σωρό προετοιμασίες και το έργο της «Why look at animals? Αγριμικά» έχει ήδη αναλυθεί αρκετά. Γι’ αυτό προτιμώ να επεκταθώ στην τέχνη της σε σχέση με την εποχή, την κοινωνικο-πολιτική κατάσταση και… το μέλλον του κόσμου και να απολαύσω την κουβέντα μαζί της. Γιατί η Μαρία Παπαδημητρίου είναι ένα πλάσμα ευφυέστατο και χειμαρρώδες που, όπως όλοι οι ευφυείς άνθρωποι, ξέρει πολύ καλά να σαρκάζει και να αυτοσαρκάζεται, τηρώντας τις σωστές δοσολογίες του σοβαρού και το γελοίου, του θυμού και του ενθουσιασμού, που συνθέτουν την ανθρώπινη φύση.

ελculture: Πώς νιώθεις λίγο πριν… εκτεθείς;
Μαρία Παπαδημητρίου: Εκτίθεμαι συνέχεια. Θα εκτεθώ στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 29 Απριλίου στην έκθεση Adhocracy όπου ετοιμάζουμε παρουσίαση του Souzy Tros Embassy. Στις 29 Μαΐου θα συμμετέχω στην έκθεση “Fashion as a social energy” στο Fashion Museum του Μιλάνου, με παραλλαγή του έργου που έκανα το καλοκαίρι στο Μπενάκη για το Deste fashion collection: 1-8. Στο Βέλγιο θα παρουσιαστεί βίντεο από το έργο Cumpanis που έκανα για την Expo 2015. Τον Σεπτέμβρη συμμετείχα σε εργαστήρι σε οργανισμό του Μιλάνου που φιλοξενεί τσιγγάνους, ναρκομανείς και ψυχικά ασθενείς. Δούλεψα με τσιγγάνους στο θέμα του φαγητού και με απασχόλησε όπως πάντα η ενσωμάτωσή τους στον τόπο που βρίσκονται και η έννοια της συντροφικότητας. Το cumpanis έχει τα συνθετικά της λέξης ψωμί και συντροφιά. Πλάσαμε την ιστορία τους και την πορεία τους σε ένα είδος αγγείων και γλυπτών από ζύμη, θέλοντας να αποδώσουμε την αίσθηση που είχαν στην διαδρομή και τώρα για τα μελλοντικά τους όνειρα. Τo βασικό αγαθό διατροφής τους είναι το ψωμί κι έτσι έφτιαξαν ένα εκπληκτικό ψωμί με σταφίδες. Η κάθε οικογένεια έφτιαξε ένα γράμμα της λέξης cumpanis, την απλώσαμε σ’ ένα πολύ μεγάλο τραπέζι και τη φάγαμε σε μια μεγάλη γιορτή με τραγούδια και χορούς.

agrimika1

ελc: Τι σε εντυπωσίασε τελικά στο μαγαζί “Αγριμικά” στο Βόλο και θέλησες να το μεταφέρεις στη Βενετία;
Μ.Π.: Πρόκειται για έναν χώρο που αρχικά δεν καταλάβαινα τι είναι. Θα μπορούσε να είναι μουσείο, καφενείο, μικρό εστιατόριο ή καθιστικό σπιτιού. Φέρει τις μνήμες ζωής του κ. Δημήτρη Ζιώγου που δούλευε εκεί από δώδεκα χρονών. Είναι τεχνικός δερμάτων, ελέγχει το δέρμα των ζώων για να το κατηγοριοποιήσει και να το εξάγουν. Στις καλές εποχές εξήγαγαν 1,5 εκατομμύριο δέρματα ετησίως! Μετά έμεινε το εμπόριο των οικιστικών ζώων, αλλά με την αστικοποίηση της επαρχίας σταμάτησε κι αυτό. Ο κ. Δημήτρης τιμά την ιστορία και το μαγαζί του, το έχει διακοσμήσει με αναμνήσεις, φωτογραφίες της οικογένειας, ιστορικές στιγμές του εμπορίου, δημοσιεύματα, ζωγραφιές από τα εγγόνια του, κομπολόγια, μικρά γλυπτά κλπ. Ο τοίχος του είναι εφημερίδα τοίχου, απ’ όπου μαθαίνουν όλοι, σύγχρονοί του και νεότεροι. Κάνει έναν συνεχή διάλογο με την κοινωνία και πολιτική και σε βάζει να γυρίσεις πίσω και να δεις συμπυκνωμένη όλη την ιστορία του κόσμου. Αν αυτός δεν υπήρχε, δεν θα είχα λόγο να κάνω το έργο, γιατί όσο σημαντικό κι αν είναι το εύρημα χώρου, άλλο τόσο σημαντικός είναι ο άνθρωπος.

1_AGRIMIKA

ελc: Και αποφασίζεις λοιπόν να τον εκθέσεις, μεταφέροντας το βιος του στην Μπιενάλε!
Μ.Π.: Πιστεύω στις συμπτώσεις, γιατί, όπως λέει και ο Γιουνγκ, είναι οι κορυφές του παγόβουνου. Τυχαία έμαθα για την προκήρυξη για τη Μπιενάλε, όπου ποτέ δεν έχω καταθέσει. Αρχικά σκέφτηκα ένα θέμα που είχε μεν ενδιαφέρον ακουμπώντας την πολιτική, αλλά έλειπε ο άνθρωπος. Ήταν πολύ εγκεφαλικό κι εγώ έχω μεν εγκέφαλο, αλλά δεν είμαι εγκεφαλική, είμαι post conceptual! Σκέφτηκα να τολμήσω να κάνω έργο αυτή την ανακάλυψη που έκανα με το φίλο και συνάδελφο στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, Γιώργο Τζιρτζιλάκη. Ήθελα να δείξω αυτό το μαγαζί σε πολύ μεγάλο κοινό. Δεν ήξερα αν ο κ. Δημήτρης θα το δεχόταν, αλλά τελικά ο τρόπος που δουλεύει είναι καλλιτεχνικός, έχουμε τα ίδια μυαλά! Στην αρχή είπε ότι θα γελάνε όλοι μαζί μας, αλλά κατάλαβε αμέσως τη διαδικασία και την οικειοποιήθηκε. Πρόσφατα τον ρώτησα, τι πιστεύει πλέον αφού είδε πώς δουλεύει ένας σύγχρονος καλλιτέχνης. Μου είπε: «Πιστεύω ότι το έργο είναι πολύ σημαντικό, γιατί δείχνει στον κόσμο κάτι που δεν ξέρει. Όσοι έχουν συνείδηση θα το κατανοήσουν, όσοι δεν έχουν δεν θα το κατανοήσουν. Εξάλλου έτσι γίνεται πάντα στη ζωή»!

agrimika4

ελc: Η μετακίνηση, η προσωρινότητα, η νομαδικότητα απασχολούν σταθερά τα έργα σου…
Μ.Π.: Όλοι είμαστε κατά κάποιο τρόπο νομάδες, έτσι δεν είναι; Υπάρχουν διαφόρων ειδών μετακινούμενοι: Οι οικονομικοί μετανάστες που πάνε ευθεία μέχρι να βρουν τον κατάλληλο τόπο για να φτιάξουν τη ζωή τους. Οι πολιτικοί μετανάστες που φεύγουν κακήν κακώς μέχρι να στεριώσουν κάπου. Και οι νομαδικές φυλές, όπως οι τσιγγάνοι, που γυρίζουν σε διάφορους τόπους με εποχιακές δουλειές. Ο μετανάστης είναι μια ευθεία πορεία, ενώ ο νομάς είναι κύκλος. Η ιστορία των Ρομά δεν απασχολεί μόνο εμένα αλλά τον κόσμο διεθνώς. Είναι πολιτισμός που δεν πρέπει να χαθεί μέσα στο “Global village.

ελc: Τη φοβερή και τρομερή παγκοσμιοποίηση…
Μ.Π.: …που κάποτε πιστεύαμε ότι είναι πολύ καλό, σημαντικό και φέρνει κοντά τον κόσμο. Τελικά έχουν συμβεί τα εξής: Οι μειονότητες γίνονται περισσότερο μειονότητες, τα σύνορα αντί να ανοίξουν έκλεισαν και οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να αντιδρούν πεισματικά πίσω από θρησκευτικές θεωρίες. Έχουν δημιουργηθεί κράτη-επιχειρήσεις και τελικά αυτός που την πατάει είναι το κράτος-έθνος, δηλαδή οι πολίτες. Ύστερα, είναι το θέμα της μετανάστευσης. Αυτά τα νούμερα, πόσοι πέρασαν τα σύνορα, τα νεκροταφεία βαρκών στα παράλια υπήρχαν πάντα, δεν βγήκαν ξαφνικά. Είχα έναν Αφγανό φοιτητή που πέρασε από την Τουρκία με έναν φίλο του, με μια βαρκούλα παιδική, με δύο κουπάκια. Είμαστε η πόρτα της Ευρώπης, πού αλλού θα πάνε; Άλλοι, όπως οι Αφρικανοί, πάνε μέσω Μαρόκου στα Κανάρια νησιά.

agrimika3

ελc: Είχες ασχοληθεί με αυτό σε παλιότερη διοργάνωση…
Μ.Π.: Στη Μπιενάλε Μαρόκου 2005 με το έργο Plug Inn. Κάθε μέρα υπήρχαν δημοσιεύματα για τον αριθμό των πνιγμένων. Σκέφτηκα ότι το έργο μου πρέπει να σχετίζεται με αυτό, μήπως κι ο κόσμος συνειδητοποιήσει το δράμα των ανθρώπων αυτών. Έκανα λοιπόν ένα μεγάλο ξενοδοχείο σ’ ένα κάστρο, με έπιπλα που φτιάξαμε από νεκροταφείο βαρκών. Ο κόσμος καθόταν εκεί που άλλοι πνίγηκαν. Με ειδικούς φωτισμούς και ηχητικά εφέ έδειχνα με τι ελπίδες ξεκίνησαν και πού κατέληξαν. Έκανα επίσης ένα «δωμάτιο ευχών» με μισή βάρκα στολισμένη με κουβέρτες και δαντέλες. Στην έξοδο ο θεατής έπρεπε να ρίξει τον οβολό του, κάτι σαν την Fontana di Trevi, και τα χρήματα δόθηκαν σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Το ξενοδοχείο είχε και την ιματιοθήκη του, με ρούχα, κουβέρτες κ.λ.π., που πήρα από τοπικές εταιρείες. Αυτά επίσης δόθηκαν για βοήθεια.

ελc: Με τα ξενοδοχεία, που κι αυτά έχουν την παροδικότητά τους, έχεις την προσωπική σου ιστορία…
Μ.Π.: Είμαι κόρη και εγγονή ξενοδόχων. Οι παππούδες μου είχαν το Εμπορικόν και το Ερμείον, στην Ερμού, όπου και έμεναν στον τελευταίο όροφο. Με θυμάμαι παιδί ν’ ανεβαίνω τα σκαλιά τις Κυριακές και να φτάνω σε έναν τεράστιο – μου φαινόταν τότε – χώρο που κατέληγε σε υπέροχη βεράντα με θέα την Ακρόπολη. Ο παππούς έκανε μαθήματα ζωγραφικής και γαλλικών και η γιαγιά μαγείρευε. Τις Κυριακές ήταν γιορτινά, ενώ τις καθημερινές η γιαγιά έραβε για την αυλή του βασιλιά και οι γυναίκες έπλεναν, καθάριζαν, κλπ. Ήταν μαγική για μένα αυτή η αλλαγή περιβάλλοντος. Μετά συνέχισα την παράδοση, αλλά μέσα από την τέχνη, καθότι εγώ μέσω της τέχνης εκφράζομαι.

2_AGRIMIKA

ελc: Ως καλλιτέχνης πάντα μιλούσες για τα θετικά που βγαίνουν από την κρίση για την τέχνη…
Μ.Π.: Είναι η πρώτη φορά από τότε που γύρισα από τη Γαλλία το ‘87 που υπάρχει τέτοια τεράστια κινητικότητα στο χώρο όλων των τεχνών. Νέοι καλλιτέχνες κάνουν άπειρες ομάδες, δημιουργούνται νέα κέντρα από το πουθενά, εγκαταλειμμένοι χώροι επαναδραστηριοποιούνται. Αντιλαμβάνεσαι ότι σε περίοδο βαθιάς οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης πρέπει να ενεργοποιήσεις ό,τι έχεις. Τώρα είναι εποχή ανάγκης, γι’ αυτό εμφανίζεται ο δημιουργικός παροξυσμός στη χώρα. Δεν είναι τυχαίο που η Documenta αποφάσισε να μοιραστεί και να μάθει από την Αθήνα. Επίσης οι άνθρωποι συγκεντρώνονται μεταξύ τους για να επιβιώσουν. Δημιουργείται άλλη αίσθηση του κοινού, όπως συμβαίνει και στον πόλεμο. Αν ιδιωτεύεις, είσαι idiot, βλάκας εν τέλει. Βλέπεις λοιπόν, έτσι οικειοποιούμαι καλλιτεχνικά τις καταστάσεις. Θα μπορούσα να κάθομαι στο εργαστήρι μου και να κάνω έργα τέχνης από όλες αυτές τις διηγήσεις. Όμως, ενώ μ’ αρέσει η προσωπική μοναξιά, δε μου αρέσει η μοναξιά του έργου. Το ‘91-92 αποφάσισα να βγω από το εργαστήρι μου και να κάνω καμβά την πόλη. Με ενδιαφέρουν αυτά που δημιουργούν οι άνθρωποι μέσα από την ανάγκη τους, τα υπέροχα πράγματα που κάνουν.

agrimika2

ελc: Φοβάσαι μια πιθανή χρεωκοπία;
Μ.Π.:
Μα δεν είμαστε ήδη χρεωκοπημένοι;

ελc: Κι αν πάψουμε να πληρωνόμαστε;
Μ.Π.: Δεν θα τρώμε κι απ’ τα σκουπίδια, γιατί τα έχουν αδειάσει ήδη όλα… Θα πάμε στο Βόλο να τρώμε χόρτα, κατσίκια και… αγριμικά!

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.