Σ’ έναν καταπράσινο, ήσυχο δρόμο της Νέας Κηφισιάς βρίσκεται το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ. Όμως λίγα θυμίζουν μουσείο με την κλασική έννοια. Περισσότερο μοιάζει με χώρο εργασίας, στον οποίο κρυφά εισχωρείς για να ανακαλύψεις από τα παλιότερα ως τα πιο σύγχρονα επιτεύγματα της τηλεπικοινωνίας. Και εν τέλει να μιλήσεις και να ακούσεις ανθρώπινες ιστορίες. Όπως άλλωστε λέει η προϊσταμένη του μουσείου, κ. Νικολέττα Λιακοσταύρου «Όλα ξεκινάνε από την ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνήσει». Η κ. Λιακοσταύρου προέρχεται από τον χώρο της επικοινωνίας και ανέλαβε τη διεύθυνση του μουσείου εδώ και τρία χρόνια.
«Σήμερα ο βασικός μας στόχος είναι να είμαστε ένα μουσείο ανοικτό και δυναμικό, που αφουγκράζεται τις ανάγκες της κοινωνίας κι έχει δυναμικές δράσεις, προγράμματα κι εκδηλώσεις που αφορούν τους ανθρώπους εκεί έξω», μου λέει, καθώς με ξεναγεί στους χώρους του μουσείου, που έχει αρχίσει να αλλάζει την αισθητική του, να γίνεται πιο σύγχρονο και πιο διαδραστικό. Κι έτσι έχουμε το ωραίο παράδοξο, η πρώτη αίθουσα για την αρχαία, προηλεκτρική περίοδο, να έχει την πιο μοντέρνα προσέγγιση: Αγγελιοφόροι, ταχυδρομικά περιστέρια, Φρυκτωρίες, υδραυλικός τηλέγραφος και δίκτυο επικοινωνίας στο Βυζάντιο αναπαριστώνται με τη συνοδεία βίντεο, τάμπλετ και ακουστικών που κρύβουν ήχους – έκπληξη από γνώριμες φωνές του αιώνα.
Γνώση μέσα από διάδραση
Γνωρίζω τον Μπελ, τον Μορς και τον Μαρκόνι με διαδραστικό τρόπο μέσα από τα ίδια τους τα λόγια. Ξεναγούμαι από τις τηλεφωνικές συσκευές με μανιβέλα ως τον κόκκινο κερματοδέκτη. Βλέπω εντυπωσιακά τηλέφωνα με καντράν – ή χωρίς, γιατί μην ξεχνάμε ότι κάποτε υπήρχε το τηλεφωνικό κέντρο. Παρατηρώ τα ρεύματα τέχνης μέσα από τα τηλέφωνα: συσκευές σε διάφορα ποπ χρώματα δεκαετίας ‘70, συσκευές Μπελ Επόκ, με ταπετσαρία για να ταιριάζει στο σαλόνι, επιτοίχια τηλέφωνα. Μαθαίνω ότι το βαρύ μαύρο τηλέφωνο στο γραφείο του πατέρα μου λέγεται “μαύρη καλλονή”! Μπαίνω σε έναν επιβλητικό bauhaus τηλεφωνικό θάλαμο από μασίφ σίδερο και τσιμέντο και προσπαθώ με κόπο να σηκώσω το ακουστικό ενός τηλεφώνου βαρέως τύπου από ατσάλι. Στον δεύτερο όροφο εκτός από τον χώρο των εργαστηρίων, βλέπω το εικονοτηλέφωνο – κάτι σαν το σημερινό skype, που λειτούργησε κυρίως στη Γαλλία πριν προλάβει το κομπιούτερ. Στον χώρο υπάρχουν από κομπιούτερ σε μέγεθος ντουλάπας μέχρι τα σημερινά, καθώς και γωνιά ίντερνετ. Κάθομαι για ένα τηλεφώνημα στο παλιό αναλογικό κέντρο για να θυμηθώ πώς έμπλεκαν παλιά οι γραμμές και σε τι διαλόγους μπορούσες να πέσεις. Μπαίνω σε αυθεντικό τηλεοπτικό στούντιο του 1965 σε σχήμα ερωτηματικού όπου έγιναν οι πρώτες παραγωγές, ένα χρόνο πριν έρθει η τηλεόραση στην Ελλάδα. Ο εξοπλισμός είναι πλήρης και συντηρείται με αυθεντικά υλικά, ώστε να διατηρείται ακόμα και η εικόνα με χιονάκια. Ανακαλύπτω ποιο μηχάνημα κρυβόταν πίσω από τη γνώριμη φωνή «Παρακαλώ, περιμένετε στο ακουστικό σας» ή αυτή του 141 «Στον επόμενο τόνο, η ώρα θα είναι….». Τέλος, περνώ στην αίθουσα κινητής τηλεφωνίας, όπου για πρώτη φορά μαθαίνω ότι τη βάση για το πρώτο κινητό την έβαλε ο Έρικσον ήδη από το 1910. Σε αυτό το επίσης ανακαινισμένο και διαδραστικό τμήμα αποτυπώνεται η ραγδαία εξέλιξη από τα πρώτα κινητά (τις γνωστές “παντόφλες” με τις κεραίες), τα αντρικά και γυναικεία κινητά, τα μικρά και μεγάλα, τα χρωματιστά κινητά, το sms στη ζωή μας που ξεπέρασε τις προσδοκίες των εταιρειών, μέχρι τα έξυπνα τηλέφωνα και τον απεριόριστο τρόπο διασύνδεσης, την documented reality και πώς αλλάζει την ιστορία και τη ζωή μας.
Ο κόκκινος κερματοδέκτης με το δίδραχμο
Φέτος το μουσείο τηλεπικοινωνιών γιορτάζει τα 25 χρόνια του. «Ξεκίνησε το 1990 από το μεράκι και το ενδιαφέρον παλιών συναδέλφων να διασώσουν και να συντηρήσουν τα στοιχεία μιας τεχνολογίας που άλλαζε γοργά. Δεν αποτυπώνει μόνο την ιστορία των τηλεπικοινωνιών και του ΟΤΕ, αλλά και την κοινωνικοπολιτική ιστορία της χώρας μας», λέει η διευθύντρια του μουσείου. Πράγματι, στο μουσείο θα δούμε πώς τοποθετούνταν τα υποβρύχια καλώδια με το πλοίο “Θαλής ο Μιλήσιος” για να έχουν τηλέφωνο τα νησιά. Θα σταθούμε στο αυθεντικό ξύλινο τραπέζι με τα τηλεγραφήματα. Θα δούμε πώς έβγαιναν οι τηλεφωτογραφίες, ο τρόπος δουλειάς δηλαδή των φωτορεπόρτερ μέχρι το 1990. Θα δούμε για παράδειγμα τη φωτογραφία του Γιώργου Σεφέρη από την απονομή του Νόμπελ το 1963, μαθαίνοντας πώς ταξίδευε το αρνητικό της για να τυπωθεί στις εφημερίδες της εποχής.
Θαλής ο Μιλήσιος
«Υπάρχει ένα αρχείο 13.000 τηλεφωτογραφιών από σημαντικά ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά γεγονότα της περιόδου 1950-1990», διευκρινίζει η κ. Λιακοσταύρου. «Ένα μεγάλο έργο που ξεκίνησε πέρυσι και ολοκληρώνεται φέτος είναι η ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση σε 4500 αντικείμενα και πλούσιο αρχειακό υλικό. Γίνεται η καταγραφή, διασώζεται το υλικό και συντηρείται ένα αντιπροσωπευτικό κομμάτι της ιστορίας. Το υλικό παραδίδεται για έρευνα και για ευρύτερο διάλογο στην κοινότητα. Επίσης αποτελεί τη βάση συμμετοχής σε ευρωπαϊκές πλατφόρμες. Έχουμε συνεργασία με το Κέντρο διάδοσης επιστημών και Μουσείο τεχνολογίας “Νόησις”, όπου πέρυσι στη Θεσσαλονίκη κάναμε περιοδεύουσα έκθεση. Τώρα συνεργαζόμαστε για νέα έκθεση με το Μουσείο Βυζαντινού πολιτισμού και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Επίσης συμμετέχουμε στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα LifeCity σε συνεργασία με το Λουξεμβούργο, στοχεύοντας έτσι στην ανάπτυξη και στην προσέγγιση διαφορετικών κοινών».
Αναλογικό τηλεφωνικό κέντρο του ΟΤΕ
Καθώς τριγυρνάμε στα εκθέματα του μουσείου, φαντάζομαι τι πρόσφορο υλικό υπάρχει για τα παιδιά και τους νέους επισκέπτες: Να σηκώνεις ακουστικά και να ακούς γνώριμους ή εντελώς άγνωστους ήχους. Να φοράς τη στολή και να κάνεις τη τηλεφωνήτρια στο κέντρο. Να μπαίνεις στο στούντιο και να κάνεις μια εκπομπή. Να φτιάχνεις τη συσκευή σου και να μιλάς. Να γίνεσαι ο ίδιος ρεπόρτερ με την πολαρόιντ σου. «Στόχος είναι ο σεβασμός σε διαφορετικές ανάγκες και ηλικίες. Υπάρχουν προγράμματα για παιδιά νηπιαγωγείου – δημοτικού. Τα μεγαλύτερα παιδιά συμμετέχουν σε τεχνολογικά, βιωματικά προγράμματα. Ένα Σαββατοκύριακο το μήνα οργανώνονται επίσης καινοτόμα προγράμματα για οικογένειες, σε μια κοινά βιωμένη εμπειρία. Σε άλλα προγράμματα τα παιδιά απασχολούνται με μουσειοπαιδαγωγό και οι γονείς με κοινωνική ψυχολόγο. Φέτος θα μιλήσουμε πχ για συναισθηματική νοημοσύνη, και μέσα απ’ αυτό θα βγει μετά μια κοινή δημιουργία». Ένα πρόγραμμα που μου έκανε εντύπωση περιλαμβάνει το τηλεγράφημα. «Βρίσκουμε τηλεγραφήματα από παλιά συλλογή και μιλάμε για το πώς ένιωθε αυτός που το έστελνε κι αυτός που το παραλάμβανε, ξετυλίγοντας έτσι ένα κουβάρι συναισθημάτων. Με πολύ απλό τρόπο μιλάς για επικοινωνία και έμμεσα απολαμβάνεις και τη γνώση». Γιατί τελικά όλα είναι ανθρώπινες ιστορίες…
«Μου άρεσε πολύ, γιατί είδα τηλέφωνα που είχαν οι γονείς μου όταν ήταν μικροί!», έγραφε το λεύκωμα εντυπώσεων που ξεφύλλισα φεύγοντας από το μουσείο. Αναρωτιέμαι πώς προσεγγίζει κανείς μια τεχνολογία που εξελίσσεται ραγδαία και δημιουργεί ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους. «Έρχονται παιδιά λυκείου και εντυπωσιάζονται, δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν το καντράν, πολλές φορές ούτε τα κουμπιά. Με την ταμούρα, τον κόκκινο κερματοδέκτη, ακούμε συνεχώς επιφωνήματα! Τα αντικείμενα τους εξάπτουν την περιέργεια και τους φαίνονται παιγνίδι. Πώς μπορούμε λοιπόν να κατανοήσουμε αυτή την ιστορία, την τόσο πρόσφατη και συνάμα τόσο μακρινή; Σίγουρα υπάρχουν τρόποι να γίνει πιο οικεία, λειτουργώντας διαδραστικά και με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας, κι αυτό επιδιώκουμε στο μουσείο».
Εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια
Το μουσείο παρουσιάζει φέτος τα νέα του προγράμματα και εργαστήρια, τα οποία αποτελούν το βασικό πόλο έλξης των επισκεπτών του. Τα εργαστήρια περιλαμβάνουν γλυπτική, ζωγραφική, design, ρομποτική και τεχνολογία. Ειδικότερα θα υπάρχουν Βιωματικά εικαστικά προγράμματα με έμπνευση από τον Γκράχαμ Μπελ και τη Μόνα Λίζα, τους τηλεφωνικούς θαλάμους ή τους μονωτήρες. Τεχνολογικά εργαστήρια που θα γίνονται πειράματα λειτουργίας τηλεφωνικών συσκευών και μορσικού τηλέγραφου. Προγράμματα για γονείς και παιδιά και εργαστήρια για όλες τις ηλικίες, με ακούσματα και ήχους, με χαρταετούς αλλά και τηλεσκόπια στην αυλή, χριστουγεννιάτικα, με τηλεφωνικές ιστορίες, ειδικά και για ανθρώπους με προβλήματα όρασης, εμπνευσμένα από τις εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων, ιστορίες τηλεγραφημάτων κ.ά.
Εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια
Η παρουσίαση κάθε ενότητας των εργαστηρίων θα γίνεται φέτος με την προβολή video art στα διαδραστικά πάνελ. Επίσης για πρώτη φορά φέτος τα έργα των μικρών δημιουργών, είτε ως σχολική ομάδα, είτε ως μεμονωμένοι επισκέπτες, θα αξιολογούνται από επιτροπή εικαστικών. Τα δυο καλύτερα από κάθε πρόγραμμα θα περιληφθούν σε μεγάλη έκθεση που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, που φιλοδοξεί να γίνει καθιερωμένος θεσμός. Τέλος, σε συνεργασία με το Saferinternet θα παρουσιάζεται η παράσταση «Φάρμα του διαδικτύου» για παιδιά δημοτικού.
Εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια
Όλα τα προγράμματα προσφέρονται δωρεάν και απαιτείται τηλεφωνική κράτηση.
Μουσείο Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ, Πρωτέως 25, Ν. Κηφισιά
Τηλ. 210 620 1899, 620 1999
www.ote.gr/mouseio
Ώρες Λειτουργίας:
Δευτέρα με Παρασκευή, 08.00-15.00 και το πρώτο Σαββατοκύριακο κάθε μήνα, 09.00-15.00 (κατόπιν συνεννόησης).
—
Ακολουθεί φωτορεπορτάζ από τα εκθέματα και τους χώρους του Μουσείου:
