Όταν η αρχαιολογική έρευνα μας οδηγεί σε αβεβαιότητες

Το Πανόραμα των αρχαίων θεάτρων περιλαμβάνει 125 αρχαία θέατρα και όλη η δουλειά μας βασίστηκε σε μια πρώτη μελέτη-καταγραφή των ιδρυτικών μελών μας αρχιτεκτόνων-αναστηλωτών κ.κ. Κων/νου Μπολέτη και Μιχάλη Πιτένη.
Τα 125 αρχαία θέατρα του Πανοράματος κατατάσσονται στις τρεις παρακάτω κατηγορίες:
•    η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει θέατρα στα οποία γίνονται συστηματικά ή ευκαιριακά πολιτιστικές εκδηλώσεις
•    η δεύτερη αφορά σε  αρχαίους χώρους θέασης και ακρόασης οι οποίοι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και
•    η τρίτη κατηγορία, η πιο ενδιαφέρουσα  από όλες, περιλαμβάνει τους χώρους εκείνους που είναι εντοπισμένοι και έχουν περιγραφεί από τους ερευνητές και τους περιηγητές της εποχής.
Θέατρα θαμμένα, προστατευμένα κάτω από τη γη, που περπατάς στα ακροδάχτυλα, για να μην ταράξεις την αιώνια τους γαλήνη, μα την ίδια στιγμή αφουγκράζεσαι την ανάσα και τη λαχτάρα τους να τα ανακαλύψεις και να τα προστατέψεις.

Αν όμως τα πράγματα δεν είναι όπως είχες ελπίσει;  Αν η δοκιμαστική τομή και η τηλεπισκόπηση δεν έφεραν  το αποτέλεσμα που προσδοκούσες;  Σε θέατρα που είχαν την ατυχία να είναι κτισμένα δίπλα σε πόλεις το υλικό τους χρησιμοποιήθηκε με ποικίλους τρόπους : Μέλη αρχαίων θεάτρων βρέθηκαν  σε κατοικίες, άλλο υλικό κονιορτοποιήθηκε σε καμίνια για να εξυπηρετήσει τις στεγαστικές ανάγκες της εποχής. Πέρα από την καταστροφική παρέμβαση των ανθρώπων, συχνά το υλικό των μνημείων είναι εύθρυπτο και δεν αντέχει στο πέρασμα των χρόνων.
Το θέατρο στα Άβδηρα στην Ξάνθη μπορεί να είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Ένα μεγάλο αρχαίο θέατρο κτισμένο δίπλα στα Άβδηρα, την πόλη-κράτος στις ακτές της Θράκης, κοντά στις εκβολές του Νέστου. Η ύπαρξη του αρχαίου θεάτρου έγινε γνωστή από μια επιγραφή του 2ου  π.Χ., η οποία εντοπίστηκε σε ανασκαφές του αρχαιολόγου Δημήτρη Λαζαρίδη στη βόρεια πλευρά της πόλης το 1965. Το μνημείο, με εμφανή σημάδια της εγκατάλειψης του τα διάσπαρτα εδώλια, βρίσκεται σε ένα λόφο και  ακόμα και σήμερα διαγράφεται το κοίλο του στην όμορφη πλαγιά.
Η έρευνα του Γεωφυσικού Ινστιτούτου του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Γρηγόρη Τσόκα (η οποία  παραχωρήθηκε χορηγικά) εφήρμοσε 55 τομογραφίες στο χώρο,  που φανέρωσαν  ίχνη διάσπαρτων αρχαιολογικών ευρημάτων.
Η έρευνα αυτή αξιοποιήθηκε εν συνεχεία από την αρχαιολογική υπηρεσία και ακολούθησαν δοκιμαστικές τομές με την επιστημονική επίβλεψη του αρχαιολόγου κου Δημήτρη Μάτσα. Το κόστος των εργασιών αυτών ύψους 30.000 καλύφθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ξάνθης.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών οργανώθηκε ημερίδα από τα δραστήρια μέλη του Διαζώματος στην περιοχή με τη συμμετοχή του τότε Νομάρχη κ. Αριστείδη Παυλίδη, του καθηγητή κ. Γρηγόρη Τσόκα, του αρχαιολόγου Δημήτρη Μάτσα και του προέδρου του Διαζώματος κ. Σταύρου Μπένου. Ψυχή της οργάνωσης της ημερίδας αυτής ήταν το μέλος κ. Ασπα Γαργάλα. Στην ημερίδα αυτή υπήρχε μια διάχυτη αβεβαιότητα για την πρόοδο των ανασκαφών και τα αποτελέσματα των πρώτων δοκιμαστικών τομών.
Το επόμενο βήμα ποιο πρέπει να είναι; Να σταματήσουν οι έρευνες  και να αφεθεί το ίχνος του θεάτρου στη μοίρα του όπως τόσα χρόνια τώρα; Ερωτήματα που είναι αφετηρίες συζήτησης και προβληματισμού, αφού το θέατρο στα Άβδηρα δεν αποτελεί τη μοναδική περίπτωση.
Μπροστά σε τέτοια ερωτήματα που αφορούν στην αποκάλυψη σπουδαίων μνημείων, η απάντηση είναι μία και μόνη: προχωρούμε με πάθος ανιχνεύοντας και αξιοποιώντας όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες, μέχρι να μετατρέψουμε τις αβεβαιότητες σε βεβαιότητες. Δεν έχουμε το δικαίωμα να κλονιζόμαστε μπροστά στις  αβεβαιότητες, αντίθετα έχουμε την υποχρέωση να εξαντλούμε όλα τα διαθέσιμα εργαλεία, προκειμένου να φθάσουμε στο μεγαλύτερο όγκο των πληροφοριών που μπορούμε να έχουμε.
Για το αρχαίο θέατρο των Αβδήρων είναι πολύ πιθανό το αποτέλεσμα των ερευνών να μη μας οδηγήσει στη χαρά της αναστήλωσης του μνημείου, μπορεί όμως τα στοιχεία που θα προκύψουν να είναι επαρκή για την υποκατάσταση της γεωμετρίας του. Τότε το μνημείο θα μπορεί να είναι επισκέψιμο, αναγνωρίσιμο και θα μπορεί να υποδεχτεί με εναλλακτικό τρόπο (ξύλινες κερκίδες) παραστάσεις.

Αυτό είναι το χρέος μας για το αρχαίο θέατρο Αβδήρων, αυτό οφείλουμε να είναι το χρέος μας για όλα τα μνημεία της χώρας.