«1993» σε trance: Για την επιστροφή του Julien Gosselin στο Φεστιβάλ Αθηνών

Κείμενο: Σοφία Ευτυχιάδου

«Ξέρω το φινάλε!» κραυγάζει μια ομάδα νέων ηθοποιών, που, σαν χορός αρχαίας τραγωδίας από κάποιο μακρινό μέλλον, αγωνιά να ακουστεί εν μέσω εκκωφαντικής electro μουσικής και μέσα σε σχεδόν απόλυτο σκοτάδι. Κάπως έτσι ξεκινά το 1993 του Julien Gosselin, μια παράσταση-κατηγορώ στον μύθο της «Ενωμένης Ευρώπης».

Λίγο πριν σβήσουν τα φώτα, μπροστά σε μια οθόνη, ένα εκτενές απόσπασμα από το «Τέλος της ιστορίας» του Francis Fukuyama διεκδικεί την προσοχή του κοινού. Σε όλο το α’ μέρος της παράστασης και με τη μουσική να αποτελεί σκόπιμο εμπόδιο στην εκφορά του λόγου των ηθοποιών, ένας ιδιότυπος «χορός» μιλά παραληρηματικά για την Ευρώπη των δύο μεγάλων πολέμων και της 70χρονης ειρήνης, για τα «τραύματα του χρόνου που θεραπεύτηκαν με ενέσεις κολλαγόνου» και εκφέρει με οργισμένο σαρκασμό στίχους από το «Νo limit» των 2Unlimited «…No no limits, we’ll reach for the sky/ No valley to deep, no mountain too high…».

Ξαφνικά, η σκηνή γεμίζει ομίχλη και με τη βοήθεια προβολών μοιάζει σαν να είμαστε σε τούνελ, έχοντας ξεχάσει ότι βλέπουμε θέατρο. Ο «χορός» συνεχίζει σε καταιγιστικό ρυθμό –αδύνατον να τον παρακολουθήσει κανείς στο ακέραιο– μια πυρετώδη αφήγηση για τις κατακτήσεις της τεχνολογίας τη δεκαετία του 1990, για το CERN και για το τούνελ της Μάγχης, που έχτισε γέφυρες αλλά τώρα λειτουργεί και ως μέσο διαφυγής, μολύνοντας με πρόσφυγες την ήπειρο της …ειρήνης. Σε μια επόμενη σεκάνς μεταφερόμαστε στην απονομή του Νόμπελ Ειρήνης το 2012 στην ΕΕ. Η ξύλινη γλώσσα εκπροσώπων της επιτροπής για μια Ευρώπη της ελευθερίας και της δικαιοσύνης έρχεται σε αντίστιξη με εικόνες από συρματοπλέγματα και κλειστά σύνορα. «Η Ευρώπη είναι όμορφη και αθώα!»…

Στο β’ μέρος με τίτλο «Εrasmus», μια ομάδα νεαρών Ευρωπαίων συναντιούνται σ’ ένα μπαρ-κλαμπ. Η δράση συμβαίνει μπροστά μας, ενώ την ίδια στιγμή μια υψηλής δεξιοτεχνίας λήψη βίντεο μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη, στο πάνω μέρος του σκηνικού, κομμάτια αυτής. Οι νέοι χορεύουν αλύπητα, κάνουν σεξ, πίνουν, βαριούνται, μαστουρώνουν μέχρι τελικής πτώσεως. Το επόμενο πρωί τους ξυπνάει μια αινιγματική φιγούρα, μάλλον διακινητής και η βοηθός του τους σημαδεύει με ένα περίστροφο. H κάμερα εστιάζει στα πρόσωπα των νέων που βρίθουν από μίσος και οργή. Σιωπή. Ακολουθούν εικόνες φύσης και θάλασσας. Μια παράσταση που ξεκίνησε με τον απόλυτο θόρυβο κλείνει με εικόνες ύποπτης ηρεμίας, σαν αυτές που προμηνύουν καταιγίδα.

O Gosselin χρησιμοποίησε σαν βάση για το 1993 ένα μυθιστόρημα του νέου Γάλλου συγγραφέα Aurélien Bellanger, ένα κείμενο που περισσότερο μοιάζει με μανιφέστο ή με δοκίμιο και που έχει ποιητικές εξάρσεις, τις οποίες όμως σαρώνει η ακατάπαυστη ταχύτητα. Αυτή μαζί με μια αποπροσανατολιστική φλυαρία –η παράσταση, θα μπορούσε να είναι δραστικά μικρότερη σε διάρκεια– αποδυναμώνει δραματουργικά το εγχείρημα και κουράζει. Αυτά που κρατούν τον θεατή είναι οι αφοσιωμένοι, γεμάτοι εκρηκτική ενέργεια, ηθοποιοί, η σκηνική δύναμη της σκηνοθετικής γραφής του Gosselin και η επιθυμία να ανακαλύψει το αληθινό διακύβευμα της παράστασης. Τι διαπραγματεύεται τελικά ο Gosselin στο 1993;

Το 1993 είναι σαφέστατα μια «θυμωμένη» παράσταση για την «αόρατη ειρήνη στην Ευρώπη». Ένα σήμα κινδύνου για τις εθνικιστικές φωνές. Ένα ειρωνικό σχόλιο για την πολιτική υποκρισία και την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού. Έχω την αίσθηση όμως ότι είναι και μια κραυγή για μια αντιηρωική γενιά. Αυτή τη γενιά ανθρώπων που πέρασαν τα εφηβικά και μετεφηβικά τους χρόνια στα περίφημα 90s, που η πτώση του Τείχους και της ΕΣΣΔ ήταν απλώς αναφορές που δεν πολυκαταλάβαιναν σε κουβέντες των γονιών τους, που έζησαν στα γεμάτα μια Ευρώπη της ειρήνης, των ανοιχτών συνόρων, του Erasmus και του Interrail και του τρελού κλάμπινκ, της trance και των rave parties. Είναι μια παράσταση δηλαδή για την πιο ανέμελη και ίσως την πιο απολιτίκ γενιά του 20ού αιώνα, που έμελλε να μπει ανύποπτη σε ένα τούνελ ή σε ένα κλαμπ για να ξυπνήσει …το άλλο πρωί με ένα όπλο να τη σημαδεύει. Χωρίς να καταλαβαίνει καν πώς έχει συμβεί αυτό. Από αυτήν την άποψη, και παρά τις αδυναμίες, η παράσταση στο β’ μέρος είναι ανατριχιαστική σε σημεία. Εάν ανήκεις μάλιστα σε αυτή τη γενιά, μπορεί και να σε συγκινήσει. «Ξέρω το φινάλε!», πόση μεταδραματική ειρωνεία χωράει εκ των υστέρων σε μία και μόνη φράση και πόση αγωνία για μια επανεκκίνηση της Ιστορίας.