Ο Μιχάλης Σαράντης φοράει τον εαυτό του με άνεση και πολλή αλήθεια σε ένα αποκλειστικό βίντεο

Φωτογραφίες, βίντεο, κείμενο: ©Εβίτα Σκουρλέτη

–

Πριν την κουβέντα μας με τον Μιχάλη Σαράντη, τον φωτογράφισα και τον βιντεοσκόπησα. Μέσα από τον φακό μου είδα έναν άνθρωπο να φοράει τον εαυτό του με μεγάλη άνεση και πολλή αλήθεια. Αυτό από μόνο του ήταν αρκετό για να «σπάσει ο πάγος».

Ο Μιχάλης Σαράντης πρόσφατα ολοκλήρωσε τα γυρίσματα δύο ταινιών, ο Απόστρατος του Ζαχαρία Μαυροειδή και η Αναζήτηση της Λώρας Ντουράντ με τον Μάκη Παπαδημητρίου σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Μπαβέλα. Μπροστά του έχει δύο θεατρικές παραστάσεις. Θα τον δούμε τον Φεβρουάριο στο Θέατρο Τέχνης, στους Βρικόλακες του Ίψεν, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά ενώ το καλοκαίρι θα περιοδεύσει την Ελλάδα με το Όνειρο Θερινής Νυκτός του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Αιμίλιου Χειλάκη και Μανώλη Δούνια. Ανάμεσα σ’ αυτά, συμμετέχει και σ’ ένα επεισόδιο του Ου Φονεύσεις του Πάνου Κοκκινόπουλου, ενώ σιγά-σιγά δίνει σάρκα και οστά σ’ ένα προσωπικό του πρότζεκτ με θέμα τον Αίαντα.

Έχοντας αυτές τις πληροφορίες στο κεφάλι μου και τον ίδιο τον Μιχάλη Σαράντη απέναντί μου, ξεκίνησε μια κουβέντα:

Στην Αντιγόνη, σε είδα να παίζεις τέσσερις ρόλους. Πόσο εύκολο ή δύσκολο σού ήταν ν’ αποδεσμευτείς από τον έναν ρόλο και να δεσμευτείς με τον επόμενο, στην ίδια παράσταση;

Δεν ήταν δύσκολο γιατί δεν έβλεπα τέσσερις διαφορετικούς ρόλους. Προφανώς υπήρχαν αλλαγές και σωματικές και ψυχικές, αλλά αυτό που έκανα μέσα στην παράσταση ήταν να έχω σαν κοινό τόπο αφήγησης το παρόν, αυτό που μου συνέβαινε όταν έλεγα τα λόγια μου. Αυτά τα λόγια δεν χρειάζεται να τα παίξεις. Το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να είσαι διαθέσιμος ψυχικά και σωματικά σ’ αυτό το κείμενο. Τίποτα άλλο. Αν συντονιστείς με αυτό που λες σε παρόντα χρόνο, δεν χρειάζεται να «παίξεις» κάποιον ρόλο.

Σου είναι πιο εύκολο να δεσμευτείς ή ν’ αποδεσμευτείς;

Δεν ξέρω. Το έλλειμμα είναι πάντα τεράστιο. Οπότε, ναι, η αποδέσμευση ίσως να μου είναι πιο δύσκολη αλλά και ο λόγος που δεσμεύεσαι είναι δύσκολος. Θέλω να πω, γιατί δεσμεύεσαι; Και δεν μιλάω μόνο για ερωτικούς δεσμούς, μιλάω γι’ αυτήν τη βαθιά ανάγκη του να έρχεσαι σε επαφή -σε ουσιαστική επαφή- με άλλους. Κι αυτό από ένα έλλειμμα προέρχεται, προσωπικό. Το θέμα είναι πώς το διαχειρίζεσαι. Προσωπικά, έχω περάσει από όλα τα στάδια διαχείρισης του ελλείμματος μου, από όλα. Τελικά, έχω αρχίσει να μοιάζω στον πατέρα μου, ο οποίος περνάει πολύ χρόνο μέσα στην σιωπή. Ενίοτε είναι καλά εκεί. Είναι πολύ εύκολο, πάντως, να φέρεις τον εαυτό σου σε μία φάση που ντρέπεσαι και να κουνηθείς. Με έχω πιάσει πολλές φορές να πατάω το mute και να μην μπορώ ούτε να μιλήσω κι αυτό από μία τρομερή συστολή και ανάγκη για ησυχία. Όταν δουλεύεις τόσο πολύ και ξοδεύεσαι τόσο πολύ -κι εγώ έχω υπάρξει ένα παιδί που έχει ξοδευτεί πάρα πολύ, εννοώ πολύ έξω, πολύ πιώμα, όλα πολύ- έρχονται στιγμές που…σιωπή. Κι όταν λέω στιγμές, δεν εννοώ μικρές χρονικά. Μπορεί να είναι εβδομάδες, μήνες που δεν θέλω ούτε να μιλήσω.

«Η υποκριτική δεν κρύβει μια αλήθεια, είναι αλήθεια»

Αυτό που περιγράφεις δεν έχει να κάνει με ντροπή.

Μπορεί να έχει να κάνει και με την απόλυτη ντροπή. Γιατί και το να μην ντρέπεσαι τόσο πολύ, να έχεις αυτήν την θρασύτητα είτε στη σκηνή είτε στη ζωή, είναι ένα ξόδεμα το οποίο μετά θέλει μία παύση. Ένα φρένο. Δηλαδή, μετά από 50 παραστάσεις δεν μπορώ να παίξω κατευθείαν στο θέατρο. Χρειάζομαι χρόνο για να καταλάβω τι συνέβη και παρόλο που ακούγεται λογικό, δεν είναι προφανές. Η εποχή δεν το επιτρέπει, δεν σου επιτρέπει να πατήσεις pause. Και φταίμε εμείς γι’ αυτό. Εμείς έχουμε κατασκευάσει την εποχή και έχουμε παγιδευτεί εκεί μέσα.

Αυτό, όμως, που δεν επιτρέπει η εποχή, αυτό το pause, την σιωπή, εσύ το καταφέρνεις.

Δεν ξέρω αν το καταφέρνω. Δεν είναι συνειδητό. Δεν μπορώ να κρίνω συνειδητά τις πράξεις μου. Ειδικά εγώ, δεν είμαι παρατηρητής του εαυτού μου. Αυτή η σιωπή γίνεται αυτόματα και γι’ αυτό σου είπα για τον πατέρα μου. Γιατί δεν το έχω καταφέρει μόνος μου, το έχω κληρονομήσει.

Σημαντική «περιουσία» να κληρονομήσεις…

Ναι, είναι πολύ.

Στην Αθήνα, σήμερα, με ποια φαντάσματα είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε;

Σαν κοινωνία μάς κυνηγάει πάντα η πόλωση, να είναι όλα άσπρο ή μαύρο, να είσαι από ‘δω ή από ‘κει. Δεν υπάρχει μέση λύση, δεν υπάρχει συνεννόηση. Και σήμερα που είμαστε στη μετά-κρίση εποχή που όλη αυτή η κατάθλιψη και ο πανικός μάς έχει ποτίσει κι έχει γίνει πια κανονικότητα, όλοι είμαστε έτοιμοι να εκραγούμε. Κυρίως, στην Αθήνα που είναι συσσωρευμένες πολλές ενέργειες και πολλή πληροφορία,  σε διαπερνούν πολύ εύκολα. Όχι πως στην επαρχία δεν συμβαίνει το ίδιο αλλά εκεί θα δεις κι ένα δέντρο, θα δεις τη θάλασσα. Εδώ, δεν μπορείς να πάρεις απόσταση εκτός αν κάθεσαι σπίτι, μόνος σου με την τηλεόραση κλειστή.

«Όταν σε βομβαρδίζει η ιστορία της ημέρας πώς να μπορέσει ο εγκέφαλος να χωρέσει και την ιστορία που μας έφερε στο σήμερα;»

Βέβαια και η απομόνωση δεν είναι καλό πράγμα, εννοώ σαν κοινωνία δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κάτι αν είμαστε απομονωμένοι.

Ναι, δεν ξέρω αν μπορούμε. Από τη μία υπάρχουν συλλογικότητες, άνθρωποι που μαζί προσπαθούν να κάνουν κάτι και το θέατρο αυτό είναι. Κάποιοι άνθρωποι που μαζεύονται για να κάνουν κάτι σπουδαίο, από τη φύση του σπουδαίο. Να σε πάρουν μαζί τους και να σου πουν μια ιστορία και αυτοί που έρχονται στο θέατρο θέλουν να την ακούσουν αλλά έχω την αίσθηση πως εξακολουθούν να μας κυνηγούν φαντάσματα. Φαντάσματα που δεν ξέρουμε καν ποια είναι γιατί είμαστε και λίγο ανιστόρητοι κι αυτό επειδή η πληροφόρηση πια είναι τόσο πολλή και τα νέα αλλεπάλληλα, που ο χρόνος έχει συμπιεστεί. Από τη μία απλώνονται τα τεράστια κεφάλαια της εγχώριας αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας και από την άλλη σ’ ένα μικρό «κουτάκι» του χρόνου έχεις ένα timeline στο twitter. Ε, με τι θ’ ασχοληθείς; Όταν σε βομβαρδίζει η ιστορία της ημέρας πώς να μπορέσει ο εγκέφαλος να χωρέσει και την ιστορία που μας έφερε στο σήμερα; Έτσι, είναι σαν να μην έχουμε πια παρελθόν και τα φαντάσματά μας τελικά δεν έρχονται από πολύ μακριά αλλά έρχονται από το χθες. Έχουμε γίνει λίγο προσωρινοί, το ίδιο και τα φαντάσματά μας.

Η ηθική πρέπει να έχει κανόνες;

Αν σε κάποιον πρέπει να κουνήσεις το δάχτυλο και να βάλεις κανόνες, τότε μιλάμε για μια μορφή συντηρητισμού και ο συντηρητισμός δεν έχει να κάνει με την ηθική. Από την άλλη, τα όρια του καθενός είναι διαφορετικά. Κάτι που για μένα είναι ηθικό, για τον άλλον μπορεί να μην είναι. Σίγουρα οφείλεις να υπακούς σε κάποιους νόμους αλλά η προσωπική ηθική με τη συλλογική ηθική, μπορεί να απέχουν. Προσωπικά, αν νιώσω πως έκανα κάτι που έσπασε τον δικό μου ηθικό κώδικα, με πιάνει το κακό κι ας μου πουν οι άλλοι «έλα μωρέ, δεν έγινε και τίποτα», θα εξακολουθώ να έχω ενοχές. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν νιώθουν ενοχές, κοιτάνε πάρα πολύ τον εαυτό τους.

Στο δίλημμα «εγώ ή οι άλλοι»;

Έχω κοιτάξει πάρα πολύ τους άλλους, θυσιάζοντας τις δικές μου ανάγκες. Μου είναι πιο εύκολο να νιώσω υποχρέωση απέναντι στους άλλους και λιγότερο απέναντι σε ‘μένα αλλά έχω έρθει και σε σημείο να πω πως τώρα πρέπει να διαφυλάξω τον εαυτό μου.

Ο δρόμος για το φως είναι το σκοτάδι;

Ναι,  δεν μπορεί κάποιος να βρει την ευτυχία χωρίς να πονέσει. Προσωπικά μιλώντας, ένιωσα την ανάγκη να βρω το φως όταν έφτασα σε πολύ σκοτεινά σημεία.

Το φυτό που περιγράφει ο Σαίξπηρ στο Όνειρο Θερινής Νυκτός, αυτού που οι χυμοί του σε κάνουν να ερωτεύεσαι τον πρώτο που συναντάς, είναι όνειρο ή εφιάλτης;

| Γελάει | Σίγουρα είναι γοητευτική η δύναμη αυτού του φυτού αλλά τελικά είναι τρομακτικό και πολύ παρεμβατικό. Αν το είχα, μικρότερος μπορεί και να έμπαινα στον πειρασμό να το χρησιμοποιήσω προς όφελος μου αλλά όχι πια. Και οι ήρωες, δηλαδή, του Σαίξπηρ τελικά ξυπνάνε από αυτό το όνειρο πολύ ξενερωμένοι.

Τι είναι αυτό που σε κάνει να πεις ναι σε κάθε μία από τις δουλειές που επιλέγεις;

Οι άνθρωποι, οι συνεργασίες. Φυσικά και μ’ ενδιαφέρει το έργο και τι μου προτείνεται να κάνω εγώ σε αυτό αλλά αν το έργο είναι σε καλά χέρια τότε νιώθω ασφάλεια. Είμαι πολύ τυχερός που έχω βρει κάποιους ανθρώπους που ταιριάξαμε και μπορώ και συνεργάζομαι μαζί τους σταθερά.

Υπάρχει κάτι που σε τρομάζει σ’ αυτή τη δουλειά;

Σου είπα, προτιμώ να σιωπώ πλέον. Είμαι σε μια ψυχική θέση πια που δεν θέλω πολλά-πολλά. Η ανασφάλεια και η αγωνία να υπάρχεις σ’ αυτή τη δουλειά είναι πολύ μεγάλη αλλά έχω επιλέξει να μη με απασχολεί πια.

Έχεις κάνεις φίλους από τη δουλειά;

Κυρίως από τη δουλειά έχω φίλους αλλά η φιλία μας δεν έχει να κάνει με τη δουλειά. Μπορεί, δηλαδή με τον Δημήτρη τον Καραντζά να ξαναδουλέψω μετά από 2 χρόνια αλλά η φιλία μας θα παραμείνει ακέραιη. Από την άλλη εξαιτίας της φιλίας μας έχουμε βρει ένα μοτίβο συνεργασίας που μας βοηθάει και τους δύο να πηγαίνουμε τα πράγματα (καλλιτεχνικά) παρακάτω. Δεν είναι απλό αυτό.

Η τέχνη του ηθοποιού λέγεται και τέχνη της υποκριτικής. Πόση αλήθεια κρύβεται μέσα εκεί;

Εμείς έχουμε δώσει μια περίεργη έννοια σ’ αυτές τις λέξεις. Είναι όπως όταν βλέπεις στο ποδόσφαιρο κάποιον να πέφτει κάτω και λέει ο εκφωνητής «παίζει θέατρο» | γελάει |. Η υποκριτική δεν κρύβει μια αλήθεια, είναι αλήθεια. Δεν μιλάω σαν ειδικός ή οτιδήποτε τέτοιο, απλά κοιτάω τι με γοητεύει όταν παρακολουθώ μια παράσταση ή μια ταινία: το ότι ο ηθοποιός μ’ έχει πάρει μαζί του. Αυτό προϋποθέτει να κοιτάς τα μάτια του ηθοποιού και να μη σου λένε ψέματα, ν’ αφουγκράζεσαι την ψυχή του. Λέγοντας αλήθεια, δεν εννοώ τον ρεαλισμό γιατί η Μήδεια ή η Οπερέτα, για παράδειγμα, ήταν εντελώς υπερβατικά αλλά εκεί μέσα έβρισκες αλήθεια.

Καλύτερη παρέα σού κάνουν τα βιβλία ή η μουσική;

Μουσική.

—

Επιμέλεια ένδυσης: Μαριάνα Λαλαούνη

Ευχαριστούμε τον Νίκο Αποστολόπουλο για το κοστούμι.

Music extract from “Tesselate” by Alt-J.