Ο Stanley Johnson λίγο πριν βρεθεί στην Costa Navarino μοιράζεται μαζί μας τα βιβλία με τη μεγαλύτερη επιρροή στο παρόν

Το The New York Times Athens Democracy Forum που θα πραγματοποιηθεί για 6η συνεχόμενη χρονιά στην Costa Navarino (14 – 16 Σεπτεμβρίου), με θέμα «Η δημοκρατία κινδυνεύει: Λύσεις σε έναν κόσμο που αλλάζει», οργανώνει το τριήμερο με θέμα «Democracy and Books», για 4η συνεχόμενη χρονιά.

Διακεκριμένοι ομιλητές και διαμορφωτές γνώμης, συγγραφείς και πολιτικοί, θα συζητήσουν για τη μακρόχρονη σύνδεση της δημοκρατίας με τα βιβλία και το ρόλο που διαδραματίζουν σε περιόδους ιδεολογικών αναταραχών, ενώ θα προσπαθήσουν να ρίξουν φως στη συμβολή των βιβλίων στην πολιτική αλλαγή και στην κοινωνική ευαισθητοποίηση.

Ανάμεσα στους επιφανείς ομιλητές βρίσκεται και ο συγγραφέας, περιβαλλοντολόγος και πρώην Ευρωβουλευτής Stanley Johnson, ο οποίος απαντά στις ερωτήσεις του ελculture.

Με ποιο τρόπο τα βιβλία σήμερα σε έναν ταραγμένο κόσμο διαμορφώνουν και επιδρούν στην κοινή γνώμη;

Ας μην μιλήσουμε για το Mein Kampf. (Ο Αγών μου του Αδόλφου Χίτλερ). Βιβλία όπως η Σιωπηλή Άνοιξη της Ρέιτσελ Κάρσον ή η Γυναίκα Ευνούχος της Ζερμέν Γκρι. Φαίνεται ότι είχαν τεράστια επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για τα βασικά ζητήματα του περιβάλλοντος (Κάρσον) και της «απελευθέρωσης των γυναικών» (Γκριρ). Αλλά αυτό συνέβη πριν από αρκετές δεκαετίες. Ίσως η Περί Θεού Αυταπάτη του Ρίτσαρντ Ντόκινς ή Το Κεφάλαιο του Τομά Πικετί στον εικοστό πρώτο αιώνα να έχουν παρόμοιο αντίκτυπο, αλλά μπορεί να είναι πολύ νωρίς ακόμα για να το πούμε.

–

Το αναγνωστικό κοινό σήμερα «ξοδεύει χρόνο» μέσα σε μια πολύ γρήγορη και δύσκολη περίοδο της ανθρωπότητας ώστε να διαφωτιστεί σε ζητήματα πολιτικής, ηθικής, ιδεολογίας και θρησκείας; Ή το πράττει λιγότερο από όσο τις περασμένες δεκαετίες;

Οποιοδήποτε βιβλίο σήμερα πρέπει να ανταγωνιστεί με πλήθος άλλων «αγορών», συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα καλύτερα βιβλία μερικές φορές πνίγονται μέσα σε αυτή την αγορά; Αμφιβάλλω. Εν πάση περιπτώσει, αν αυτό δε σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό.

–

Είναι το βιβλίο ακόμα και σήμερα απαραίτητο εργαλείο, ένα δημοκρατικό εργαλείο, που αναχαιτίζει την άνοδο του νεοφασισμού, των συντηρητικών προσεγγίσεων, μια ασπίδα κατά της ξενοφοβίας και του ρατσισμού που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες;

Δεν θα βασιζόμουν σε βιβλία για να αντιμετωπίσω τις «ανεπιθύμητες» τάσεις. Αφήνοντας το Mein Kampf έξω από την εικόνα (πάλι), μπορώ να σκεφτώ πολλά βιβλία (συμπεριλαμβανομένων των ιερών βιβλίων των λεγόμενων μεγάλων θρησκειών του κόσμου), τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για την προώθηση συντηρητικών, μη φιλελεύθερων, ακόμη και φασιστικών δογμάτων. Η κοινωνία έχει άλλα μέσα (π.χ. τη δημοκρατία) για να φροντίζει τον εαυτό της, αν και τα βιβλία σίγουρα, εδώ, διαδραματίζουν κάποιο ρόλο.

–

Αν συμβουλεύατε κάποιον να διαβάσει ένα βιβλίο, το οποίο σήμερα περιγράφει την κατάσταση του κόσμου και επιδρά στη σκέψη ποιο θα ήταν αυτό;

Το βιβλίο είναι «Τα όρια της Ανάπτυξης» που εκδόθηκε από το The Club of Rome το 1972. Το μήνυμα αυτού του βιβλίου εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα: οι διασυνδεδεμένοι πόροι της γης – το παγκόσμιο σύστημα της φύσης στην οποία όλοι ζούμε – πιθανώς δεν μπορούν να υποστηρίξουν τα σημερινά ποσοστά οικονομικής και πληθυσμιακής ανάπτυξης πολύ πέρα ​​από το έτος 2100, αν αυτό είναι ακόμη πολύ μακρινό. Το καλοκαίρι του 1970, μια διεθνής ομάδα ερευνητών στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης ξεκίνησε μια μελέτη των συνεπειών της συνεχιζόμενης παγκόσμιας ανάπτυξης. Εξέτασαν τους πέντε βασικούς παράγοντες που καθορίζουν, αλληλεπιδρούν και τελικά περιορίζουν την ανάπτυξη αυτής της αύξησης του πληθυσμού, της γεωργικής παραγωγής, της μη ανανεώσιμης εξάντλησης των πόρων, της βιομηχανικής παραγωγής και της παραγωγής ρύπων.

Η ομάδα του MIT τροφοδοτεί δεδομένα σχετικά με αυτούς τους πέντε παράγοντες σε ένα παγκόσμιο μοντέλο υπολογιστή και έπειτα δοκιμάζει τη συμπεριφορά του μοντέλου κάτω από διάφορες δέσμες συμπερασμάτων για να καθορίσει εναλλακτικά πρότυπα για το μέλλον της ανθρωπότητας. Τα «Όρια της Ανάπτυξης» είναι η μη τεχνική έκθεση των ευρημάτων τους. Το βιβλίο περιέχει επίσης ένα μήνυμα ελπίδας: Ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει μια κοινωνία, στην οποία θα μπορεί να ζήσει απεριόριστα στη γη, αν επιβάλει όρια στον εαυτό του και στην παραγωγή των υλικών αγαθών του, για να επιτύχει μια κατάσταση παγκόσμιας ισορροπίας με τον πληθυσμό και την παραγωγή σε προσεκτικά επιλεγμένη ισορροπία.

—

Δείτε αναλυτικές πληροφορίες για τα βιβλία που αναφέρει ο Stanley Johnson στη συνέντευξη:

–

Σιωπηλή Άνοιξη, της Ρέιτσελ Κάρσον

Λίγα βιβλία έχουν τη δύναμη να αλλάξουν την ιστορία του ανθρώπου. Η Σιωπηλή Άνοιξη της Rachel Carson, που κυκλοφόρησε το 1962, είναι ένα από αυτά. Το έργο αυτό είναι μια πολύ προσεκτικά τεκμηριωμένη μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι δηλητηριάζουν τον πλανήτη, στον οποίο ζουν αλλά και μια εύγλωττη έκκληση για αποκατάσταση της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Η Ρέιτσελ Κάρσον  ήταν Αμερικανίδα θαλάσσια βιολόγος, περιβαλλοντολόγος και συγγραφέας. Μέσα από τα βιβλία της, με σημαντικότερο τη Σιωπηλή Άνοιξη, θεωρείται ότι έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη του παγκόσμιου περιβαλλοντικού κινήματος.

Το 1962 εξέδωσε το βιβλίο Σιωπηλή Άνοιξη (Silent Spring), στο οποίο παρουσιάζει με λεπτομέρειες τη συστηματική δηλητηρίαση του περιβάλλοντος και υποστηρίζει ότι τα εντομοκτόνα μέσω της συσσώρευσής τους στην τροφική αλυσίδα βλάπτουν τον ανθρώπινο οργανισμό. Συγκεκριμένα υποστήριζε πως αν εξαιρεθεί το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου, η μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα είναι η ρύπανση του ανθρώπινου περιβάλλοντος.

Το βιβλίο έγειρε ανησυχίες για το περιβάλλον σε μεγάλη μερίδα της αμερικανικής κοινωνίας και οδήγησε στην αλλαγή της εθνικής πολιτικής των ΗΠΑ για τη χρήση εντομοκτόνων που περιλάμβανε την απαγόρευση του DDT και άλλων εντομοκτόνων, ενώ αποτέλεσε έμπνευση για το περιβαλλοντικό κίνημα που οδήγησε στη δημιουργία της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ. (Εκδόσεις Κάκτος)

—

H Γυναίκα Ευνούχος, της Ζερμέν Γκριρ

Η Αυστραλή συγγραφέας Ζερμέν Γκριρ, το 1970 εξέδωσε το πρώτο βιβλίο της με τίτλο «Η γυναίκα ευνούχος» (The Female Eunuch). Το βιβλίο της θεωρείται ένα από τα θεμελιώδη κείμενα του κινήματος της απελευθέρωσης των γυναικών. Αποτελεί  μέρος του δεύτερου φεμινιστικού κύματος. Οι παλιές σουφραζέτες που αφού εξέτισαν τις ποινές τους στις φυλακές, έζησαν αρκετά για να δούνε, στα χρόνια που ακολούθησαν, τη σταδιακή εισαγωγή των γυναικών σ’ επαγγέλματα που αρνήθηκαν ν’ ακολουθήσουν, την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων που αρνήθηκαν ν’ ασκήσουν, την εισαγωγή σε εκπαιδευτικά ιδρύματα που μεταχειρίστηκαν όλο και περισσότερο σαν μαγαζιά που προσφέρουν διπλώματα για να περάσει ο καιρός μέχρι τη στιγμή του γάμου· οι γυναίκες αυτές βλέπουν τώρα το πνεύμα τους να ξαναγεννιέται σε νεότερες γυναίκες με καινούρια και ζωτική αντιμετώπιση του προβλήματος.

Στο θρυλικό αυτό βιβλίο η Γκριρ ισχυρίζεται ότι ο στόχος της γυναικείας χειραφέτησης δεν είναι η απλή εξίσωση με τον άντρα, μέσω απλούστατων αφομοιωτικών διαδικασιών. Μια τέτοια κίνηση θα έκανε τη γυναίκα ίση με τον υποδουλωμένο άντρα. Στη συλλογιστική της Γκριρ, η πλήρης απελευθέρωση της γυναίκας θα πρέπει να πάρει τη μορφή της αποδοχής της φυλετικής διαφορετικότητας: η ελευθερία θα έρθει μόνο όταν η γυναίκα καθορίσει το δικό της αξιακό σύστημα και γίνει κυρίαρχη της ζωής και της μοίρας της. (Εκδόσεις Ερμής)

—

Η Περί Θεού Αυταπάτη, του Ρίτσαρντ Ντόκινς

Ο Richard Dawkins, κορυφαίος εξελικτικός βιολόγος και συγγραφέας πολλών κλασικών πλέον έργων επιστήμης και φιλοσοφίας, δήλωνε πάντοτε απερίφραστα ότι η πίστη στον Θεό είναι παραλογισμός που έχει προξενήσει πολλά κοινωνικά δεινά. Στο βιβλίο του ασκεί σφοδρή κριτική στην ιδέα του Θεού σε όλες τις μορφές της, από τον ιδεοληπτικό με το σεξ, ανάλγητο τύραννο της Παλαιάς Διαθήκης έως τον πιο ήπιο, αλλά επίσης παράλογο, Ουράνιο Ωρολογοποιό που προτιμούσαν μερικοί στοχαστές του Διαφωτισμού.

Καταρρίπτει τα κύρια επιχειρήματα υπέρ της θρησκείας και καταδεικνύει ότι η ύπαρξη ενός ανώτερου όντος είναι απολύτως απίθανο ενδεχόμενο. Περιγράφει πώς η θρησκεία υποδαυλίζει τον πόλεμο, υποθάλπει τη μισαλλοδοξία και κακοποιεί το νου και την ψυχή των παιδιών. Η Περί Θεού αυταπάτη είναι μια συναρπαστική πολεμική με απαστράπτοντα επιχειρήματα, απαραίτητο ανάγνωσμα για όλους όσοι ενδιαφέρονται για αυτό το συναισθηματικά φορτισμένο και πολύ σημαντικό ζήτημα. (εκδόσεις Κάτοπτρο)

—

Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα, του Τομά Πικετί

Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα ανανεώνει τη σύγχρονη οικονομική σκέψη και τις προοπτικές της, με τον ίδιο τρόπο που το ομότιτλο έργο του Καρλ Μαρξ το είχε κάνει τον 19ο αιώνα. Ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε αρχικά από τη μείωση των ανισοτήτων. Οι πόλεμοι προκάλεσαν μια χωρίς προηγούμενο ανακατανομή του συσσωρευμένου πλούτου. Η ανάπτυξη, όμως, σε συνθήκες ειρήνης οδήγησε στην αύξηση των ανισοτήτων, καθώς η απόδοση του κεφαλαίου είναι μεγαλύτερη από τον ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης. Ταυτόχρονα, ένα νέο φαινόμενο επιτείνει τις ανισότητες: η εκτόξευση, πέρα από κάθε λογική, των αμοιβών της ελίτ των μάνατζερ.

Επιπροσθέτως, οι μεγάλες περιουσίες εξασφαλίζουν τόσο υψηλότερες αποδόσεις όσο μεγαλύτερη είναι η αρχική συσσώρευση πλούτου. Το αποτέλεσμα είναι μια συνεχής διεύρυνση των ανισοτήτων, που ξαναφέρνει τον κόσμο μας στο ακραίο σημείο που βρισκόταν πριν ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι αρχές της αξιοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης υποχωρούν.

Tο Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα είναι το επιβλητικότερο έργο επιστημονικής έρευνας στις οικονομικές σπουδές του αιώνα μας, αυτού του αιώνα που άρχισε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη δημιουργία της πρώτης στην ιστορία πραγματικά παγκόσμιας αγοράς κεφαλαίων.

Πέρα από αυτό, όμως, ο Πικετί αναβαπτίζει τα οικονομικά στις θεμελιακές τους καταβολές: υπενθυμίζει την αδιάσπαστη σύνδεσή τους με τον χώρο των κοινωνικών επιστημών και καταρρίπτει τον μύθο της αποσύνδεσης της οικονομικής ανάλυσης από την πολιτική. (Εκδόσεις Πόλις)

—

Τα όρια της Ανάπτυξης

Το 1972, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον καθηγητή Dennis L. Meadows του M.I.T., δημοσίευσε τα συμπεράσματα μελέτης που πραγματοποιήθηκε στο M.I.T., σχετικά με την αναπτυξιακή πορεία της ανθρωπότητας και τα προβλεπόμενα όριά της.

Η μελέτη αυτή παρουσιάστηκε στα Ηνωμένα Έθνη υπό την αιγίδα της οργάνωσης The Club of Rome, ενός συλλόγου δηλαδή στον οποίο μετείχαν οι κορυφαίοι επιστήμονες της εποχής, και δημοσιεύτηκε σε βιβλίο με διακριτικό τίτλο The Limits to Growth (Τα Όρια της Ανάπτυξης).

Στη δεκαετία του ’70 το βιβλίο αυτό πούλησε 14 εκατομμύρια αντίτυπα και συζητήθηκε εντονότατα.

—

Info:

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το «Democracy & Books», το πρόγραμμα εμπειριών και τις επιλογές διαμονής, μπορείτε να βρείτε εδώ

Το τριήμερο διοργανώνεται στο πλαίσιο του The New York Times Athens Democracy Forum που θα πραγματοποιηθεί για 6η συνεχόμενη χρονιά 14 – 16 Σεπτεμβρίου, με θέμα «Η δημοκρατία κινδυνεύει: Λύσεις σε έναν κόσμο που αλλάζει».

Στο φόρουμ θα συμμετέχουν και φέτος πολιτικοί ηγέτες, επιχειρηματίες, ακαδημαϊκοί και άλλοι ειδικοί που καλούνται να απαντήσουν σε καίρια ζητήματα.