«Ο Καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία» του Μπέρτολτ Μπρεχτ σε σκηνοθεσία Peter Kupke παρουσιάζεται από τη New Star από τις 12 έως τις 25 Ιανουαρίου στο ΑΛΚΥΟΝΙΣ new star art cinema.

60 χρόνια πριν τον Ιανουάριο του 1957, ο Κάρολος Κούν ανέβασε για πρώτη φορά θεατρικό έργο του Μπέρτολντ Μπρέχτ στην Ελλάδα, σε μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη και μουσική Μάνου Χατζιδάκι.

Τον Ιανουάριο του 2017 τιμώντας αυτήν την επέτειο η New Star παρουσιάζει την κινηματογραφημένη θεατρική παράσταση του 1983 στο θέατρο Berliner Ensemble που ίδρυσε ο ίδιος ο Μπρεχτ. Μια παράσταση με ορισμένους από τους σημαντικότερους συντελεστές της εποχής τους, όπως οι Franziska Troegner, Ekkehard Schall και Hans-Peter Reinecke.

Στα σύνορα ενός κατεστραμμένου χωριού στον Καύκασο, υπάρχει φιλονικία των κατοίκων για την περαιτέρω αξιοποίηση της γης. Η λεκτική μάχη κερδίζεται από τον «εμπειρογνώμονα» και για να γιορτάσουν το γεγονός, καλούν μερικούς καλλιτέχνες οι οποίοι αφηγούνται μια ιστορία με κινέζικες ρίζες, που περιλαμβάνει χορό και τραγούδι, τον «Κύκλο με την κιμωλία»: Η Γκρούσα, υπηρέτρια στο παλάτι των Αμπασβίλι, καλείται τη μέρα που ξεσπά η επανάσταση στη χώρα, να προστατέψει τον ξεχασμένο νεαρό πρίγκιπα Μιχαήλ από όσους επιδιώκουν το θάνατό του. Βρίσκεται μόνη απέναντι σε ένα βρέφος και παίρνει τη σημαντικότερη απόφαση της ζωής της, όταν το σώζει και το κουβαλά μαζί σε διάφορους προορισμούς. Οι δυσκολίες πολλές, όμως την κρατά ζωντανή η θύμηση του αρραβωνιαστικού της Σίμωνα και η ελπίδα ότι κάτι αναπάντεχο θα συμβεί και τα πράγματα θα καλυτερέψουν.

Όσο περνά ο καιρός, εκείνη δοκιμάζεται σκληρά και για να εξασφαλίσει το μέλλον του παιδιού, διακινδυνεύει αρκετές φορές, ενώ φτάνει μέχρι το γάμο με έναν που δεν αγαπά, απλά για να αποκτήσει κοινωνική υπόληψη. Κάποια μέρα εμφανίζεται η πραγματική μητέρα του Μιχαήλ και διεκδικεί κάθε νόμιμο δικαίωμά της, όπως και την περιουσία που κληρονομεί ως πρίγκιπας. Στο πλευρό της Γκρούσα θα σταθεί αρκετός κόσμος και ιδιαίτερα ο Σίμωνας που έχει εντωμεταξύ επανεμφανιστεί. Ο ιδιόρρυθμος δικαστής Αζντάκ, θα βάλει τις δύο μητέρες σε μια δοκιμασία ώστε να αποφασίσει σε ποια θα δώσει το παιδί, και ενώ αρχικά κριτήριο για την επιλογή είναι η δύναμη, στο τέλος θα νικήσει η αγνή αγάπη.

Λίγα λόγια για την ταινία:
Tο έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ που παίχτηκε το 1983 στο Berliner Ensemble, το ιστορικό θέατρο που ίδρυσε ο ίδιος, και κινηματογραφήθηκε από την κρατική τηλεόραση της DDR, είναι από εκείνα τα έργα που συγκινούν το κοινό γιατί το θέμα τους είναι απλό, πιστό στον άνθρωπο και στη δημιουργική πλευρά του. Ένα λαϊκό παραμύθι τοποθετείται από τον συγγραφέα, μπροστά από το ιστορικό φόντο που είναι  -όπως πάντα – άγριο, αδίστακτο και σκοτεινό. Έτσι, κατά τη διάρκεια της δράσης, η εξουσία θα ρίχνει τη βαριά σκιά της πάνω στην παραμυθία, με αποτέλεσμα αυτό που βλέπουμε μια να λούζεται στο φως, μια να χάνεται στο σκοτάδι. Για να μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος και τα έργα του είναι καλός και κακός, φωτεινός και σκοτεινός, αγρίμι και ήμερο αρνί.

Το μπρεχτικό θέατρο είναι λαϊκό, ψυχαγωγικό και διδακτικό, με επικές αφηγητικές αποχρώσεις. Δεν αποκόπτεται από το θεατή, ούτε είναι πάνω από αυτόν, αλλά αποτελεί συχνά μια κοινωνικοπολιτική προέκταση της όποιας θεατρικής πλατείας. Οι ηθοποιοί μάχονται να αποστασιοποιηθούν από τους ήρωες και να βλέπουν κριτικά και με στραγγισμένα συναισθήματα τις πράξεις και τις αμφιθυμίες τους.

Μια τρυφερή ιστορία μητρότητας, αλλά και μια σαρκαστική κωμωδία πάνω στη δικαιοσύνη και στην εξουσία. Ένα έργο που ασκεί κριτική στους λειτουργούς των θεσμών, στους πολιτικούς, στους στρατιωτικούς, στους δικηγόρους, στους γιατρούς, στους ιερωμένους. Αυτό που λέμε «λαϊκό θέατρο». Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ συνδυάζει τη σκληρή κριτική στην εξουσία με την ελπίδα του για τον άνθρωπο. Η σολομώντεια λύση θα δοθεί για ακόμα μία φορά από τον παράξενο δικαστή, υπενθυμίζοντας πως πάντοτε θα περισσεύει μια σταγόνα καλοσύνης ικανή να ξεχειλίσει ολόκληρο τον κόσμο.

Το θεατρικό έργο του Μπρεχτ: «Ο Καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία»

Ο χρόνος του έργου τοποθετείται στο διάστημα περίπου του 1945 (Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος). Τότε τα πάντα έχουν γκρεμιστεί και κανένα πράγμα δεν είναι κανενός. Οι ελπίδες των καιρών ξεσπάνε και παντού τα βλέμματα είναι εχθρικά. Την εποχή που γράφτηκε το έργο ο κόσμος έβγαινε από τα ερείπια του Β’ παγκοσμίου πολέμου και προσπαθούσε να επαναπροσδιοριστεί για να χτίσει ξανά τη ζωή του. Ήταν η περίοδος της αυτοεξορίας τού συγγραφέα στις ΗΠΑ και ο αρχικός τίτλος ήταν, «Ο Καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία». Ολοκληρώθηκε το 1945 και έμελλε να γίνει από τα διασημότερα και πιο πολυπαιγμένα έργα του Γερμανού δραματουργού και ποιητή, παγκοσμίως.

Ανέβηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1954. Είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα του Μπρεχτ. Γραμμένο σε μία ταραγμένη εποχή, έχει θεματολογία πολυπρισματική, που επιδέχεται ποικίλες εκδοχές και αναγνώσεις. Ήταν το πρώτο έργο του Μπρεχτ που ανέβηκε σε ελληνική σκηνή. στο Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία του Καρόλου Κουν (1957), σε μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη και μουσική του Μάνου Χατζηδάκι. Απέσπασε πολύ καλές κριτικές και όλοι μιλούσαν για μία από τις καλές στιγμές του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου-πολιτισμού. Ο Οδυσσέας Ελύτης αναφέρει πως “το παραμυθένιο υπόβαθρο του έργου και οι βαθύτατα ανθρώπινες στιγμές του μου έδωσαν μια χαρά που θα ήθελα, μέσα από τη δική μου αίσθηση, να τη μεταδώσω και στους αναγνώστες”.

Το έργο που κυριαρχείται από το αντιπολεμικό πνεύμα του συγγραφέα, είναι μια αλληγορία, μια παραβολή «για τον πειρασμό της καλοσύνης», σύμφωνα με τα λόγια του Μπρεχτ. Φαινομενικά ως παραμύθι που διαρθρώνεται με ιδεολογική δυναμική στο εσωτερικό του, «Ο Καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία» αποτυπώνει από νωρίς τις διάφορες κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις.  Σ΄ έναν κόσμο όπου θριαμβεύει η αδικία, η αλαζονεία της εξουσίας και του πλούτου, σε μια εποχή σκληρή και δύσκολη όπως αυτή που ζούμε σήμερα, ο Μπρεχτ παραμένει μέγας ποιητής-οραματιστής και μέσα από τη θεατρική πράξη μεταφέρει την πίστη του στον θρίαμβο της Δικαιοσύνης και άρα της Ανθρωπότητας. Ο Μπέρτολντ Μπρεχτ συνδυάζει τη σκληρή κριτική στην εξουσία με την ελπίδα του για τον άνθρωπο. Στο τέλος με το πείραμα του κύκλου με την κιμωλία, περνάει το μήνυμα (με το οποίο και θα κλείσω): “Κανένα πράγμα δεν είναι κανενός, αλλά σ’ αυτόν που το ‘χει μεράκι και η γη σ’ αυτούς που τη πονούν και τη δουλεύουν”.