Κάτια Αρφαρά: «Η Αθήνα δεν ανήκει σε κανέναν αποκλειστικά, ανήκει σε όλους μας»

Η Κάτια Αρφαρά μας καλεί να παρακολουθήσουμε χωρίς ταμπού το 5ο Onassis Fast Forward Festival

Ένα φεστιβάλ που κυοφορείται πάνω από ένα χρόνο, με βασικά χαρακτηριστικά του τον κοινωνικοπολιτικό προβληματισμό και τη διεπιστημονικότητα, καθώς μια μεγάλη ομάδα ερευνητών και καλλιτεχνών συνεργάζονται στενά μεταξύ τους για το τελικό αποτέλεσμα, επανέρχεται σε λίγες μέρες στη ζωή της πόλης. Η Αθήνα είναι η καρδιά του Φεστιβάλ, αφού πάντα το Fast Forward της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση εμπνέεται από την πόλη και τις γειτονιές της, παρουσιάζοντας μια ποικιλία performances, εικαστικών και θεατρικών πρότζεκτς από Έλληνες και – κυρίως – ξένους καλλιτέχνες, έργα που δύσκολα μπορεί να περιγράψει κανείς, αφού στην πλειοψηφία τους βασίζονται στη βιωματική εμπειρία του καθενός από εμάς.

Λίγες μέρες πριν από την έναρξη του 5ου Onassis Fast Forward Festival (2 – 16/5), συναντηθήκαμε στο μουσείο της Ακρόπολης με την Κάτια Αρφαρά, καλλιτεχνική διευθύντρια Θεάτρου και Χορού της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση και ιθύνοντα νου του Φεστιβάλ. Εκεί, στο χώρο των περιοδικών εκθέσεων του μουσείου, στήνεται τo εικαστικό πρότζεκτ «Ασυμφωνίες» των Τζοάνα Χατζηθωμά και Χαλίλ Ζορέζ, μια mixed-media εικαστική εγκατάσταση συγκροτημένη από τα χώματα και τα πετρώματα, τις ιστορίες και τα μυστικά τριών ιστορικών πόλεων (Αθήνα, Βηρυτός, Παρίσι).

Μου μιλά με ενθουσιασμό για όλες τις δράσεις που ετοιμάζονται, όπως η διαφορετική ανάγνωση τραγωδιών του Σοφοκλή από 11 Αθηναίες που επιλέγουν μόνες τους αποσπάσματα, στην performance «All that may bleed» του Σουηδού Markus Öhrn, για την επιλογή να βρεθεί το φεστιβάλ φέτος στο Πεδίον του Άρεως με μια πληθώρα δράσεων ή για τον θεματικό άξονα του φετινού Fast Forward, που είναι η ιστορία, η αρχαιολογία, η μνήμη.

Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από το Onassis Fast Forward Festival; Ποια τα βασικά χαρακτηριστικά του;
Η βασική ιδέα του Onassis Fast Forward είναι ότι πραγματοποιείται σε μη συμβατικούς χώρους, είτε αυτοί είναι δημόσιοι, είτε ιδιωτικοί. Πρόκειται για ένα διεπιστημονικό Φεστιβάλ, όπου καλούμε πάντα καλλιτέχνες που δουλεύουν με διαφορετικά μέσα έκφρασης, που συνεργάζονται με κοινότητες και με την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών και που έχουν εμπειρία από μη συμβατικούς χώρους.

«Το Φεστιβάλ συνδιαλέγεται με αυτό που συμβαίνει τώρα»

Εξ ορισμού, αυτό το Φεστιβάλ συνδιαλέγεται με αυτό που συμβαίνει τώρα και κυρίως με θέματα κοινωνικά και πολιτικά, μέσα από καλλιτεχνικές πρακτικές. Από την πρώτη χρονιά δημιουργίας του υπάρχει πάντα ένας κεντρικός θεματικός άξονας, ο οποίος διατρέχει τα έργα που παρουσιάζονται. Πρόκειται για μία ανοιχτή πλατφόρμα επικοινωνίας, έκφρασης και δημιουργίας μέσα από την οποία αναζητούμε εναλλακτικούς τρόπους συνύπαρξης ετερογενών κοινοτήτων. Φέτος, λέξεις-κλειδιά είναι η μνήμη, η ιστορία, η αρχαιολογία.

Φέτος συνεργάζεστε για πρώτη φορά με θεσμούς όπως το μουσείο της Ακρόπολης, το Εθνικό Θέατρο, το Χημείο, η Εθνική Βιβλιοθήκη. Το μουσείο της Ακρόπολης, μάλιστα, για πρώτη φορά φιλοξενεί έκθεση σύγχρονης τέχνης στο χώρο των περιοδικών εκθέσεών του. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Είναι καθοριστικής σημασίας η συνεργασία μας με το μουσείο της Ακρόπολης. Δεν θα είχε νόημα να δείχναμε μια έκθεση σαν τις «Ασυμφωνίες» σε ένα χώρο σύγχρονης τέχνης. Οι εναλλακτικές αφηγήσεις της Joana Hadjithomas και του Khalil Joreige για την πόλη της Αθήνας, αλλά και για εκείνη της γειτονικής μας Βηρυτού και του Παρισιού, ήταν σημαντικό να συνομιλήσουν με ένα χώρο φύλαξης της αρχαίας κληρονομιάς, ένα χώρο τέχνης και γνώσης ταυτισμένο με την εθνική αφήγηση που φιλοξενεί για πρώτη φορά έκθεση σύγχρονης τέχνης. Ο χώρος επανανοηματοδοτεί το κάθε πρότζεκτ του φεστιβάλ, δεν είναι απλώς ένας χώρος φιλοξενίας, αλλά αναπόσπαστο κομμάτι της δραματουργίας του.

Ιστορία, αρχαιολογία, μνήμη. Πώς καταλήξατε σε αυτή τη θεματική για το φετινό φεστιβάλ;
Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση είναι ένας οργανισμός ευαίσθητος και δυναμικός που αφουγκράζεται αυτό που συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και στον κόσμο. Προβληματιζόμενοι αφενός για τις μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές, την επιστροφή στο μοντέλο του έθνους-κράτους , την άνοδο του εθνικισμού και γνωρίζοντας αφετέρου πόσοι καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο πραγματεύονται αντίστοιχα ζητήματα, αποφασίσαμε να δουλέψουμε σε αυτόν τον άξονα. Η αρχαιολογία, άλλωστε, συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση εθνικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων, με τη συλλογική μνήμη αλλά και με τη διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού έθνους.

"Unconformities" | Joana Hadjithomas & Khalil Joreige
“Unconformities” | Joana Hadjithomas & Khalil Joreige

Πώς καταπιάνονται με αυτή τη θεματική οι καλλιτέχνες που θα παρουσιάσουν τα έργα τους στο φεστιβάλ;

Οι καλλιτέχνες αυτού του φεστιβάλ ανασκάπτουν το απώτερο και το πρόσφατο παρελθόν της πόλης της Αθήνας – είτε κυριολεκτικά όπως η Joana Hadjithomas και ο Khalil Joreige στο μουσείο της Ακρόπολης ή ο Hikaru Fujii στη Βιβλιοθήκη της Νομικής, είτε μεταφορικά όπως οι Chto Delat & Anton Kats στο Πεδίον του Άρεως, είτε σε μια ευρύτερη περιοχή «οικολογικής» αρχαιολογίας όπως ο Robert Zhao Renhui στο «Μουσείο της Φύσης» στην οδό Δεριγνύ. Στο Πεδίον του Άρεως, η έρευνα που έχει γίνει είναι επιτόπια, αρχειακή και βιβλιογραφική. Ανιχνεύει το πώς διαμορφώθηκε σταδιακά η φυσιογνωμία του από ένα πεδίο για τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ιππικού σε δημόσιο αστικό πάρκο, πώς σχετίζονται τα μνημεία του με τη νεότερη ελληνική ιστορία, πώς επαναπροσδιορίζεται στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, πώς παραμελήθηκε και εγκαταλείφθηκε στην πορεία.

«Θέλουμε να κάνουμε ορατές τις ταυτότητες και τις πολλαπλές όψεις του Πεδίου του Άρεως»

Είναι ένας χώρος παλίμψηστο που η ιστορία του αντικατοπτρίζει την ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, αλλά και της σημερινής αθηναϊκής κοινωνίας. Πρόκειται λοιπόν για μια αρχαιολογικού τύπου έρευνα, όπου οι καλλιτέχνες, σε συνεργασία με την ερευνητική μας ομάδα, ανασκάπτουν τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που άφησαν το αποτύπωμά τους στο Πεδίον του Άρεως από τα χρόνια του Όθωνα μέχρι σήμερα.

Από όσα μου αφηγείστε, αντιλαμβάνομαι ότι έχει γίνει μακροχρόνια και διεπιστημονική έρευνα για την πόλη, για τους σκοπούς του Φεστιβάλ. Τι ανακαλύπτετε εσείς η ίδια για την Αθήνα μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία;
Πέντε χρόνια FFF σημαίνουν πολύ περπάτημα μέσα στην πόλη με τη Δήμητρα Δερνίκου που έχει τη δύσκολη ευθύνη της παραγωγής του φεστιβάλ αλλά και με όλους τους συνεργάτες μας, απροσδόκητες συναντήσεις, ατελείωτες συζητήσεις. Νομίζω πως πλέον βλέπουμε την Αθήνα μέσα από πολυπρισματικά γυαλιά, κάτω από την όψη της, μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων της, τις μεταμορφώσεις των κτηρίων και τους μετασχηματισμούς των δρόμων της. Δεν μπορώ για παράδειγμα να δω το Πεδίον του Άρεως χωρίς να σκεφτώ τα ρέματα που κάποτε κυλούσαν εκεί ή τον προσφυγικό συνοικισμό του Πολυγώνου, το γνωστό Περδικάρι που βρισκόταν εδώ ως τη δεκαετία του 1960…

Πώς αποφασίσατε να πάτε φέτος στο Πεδίον του Άρεως;
Η Αθήνα βρίσκεται στον πυρήνα της φιλοσοφίας και της δράσης του Ιδρύματος Ωνάση. Το Πεδίον του Άρεως βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας, είναι ένας χώρος τραυματισμένος και αποδυναμωμένος, που έχει υπάρξει πεδίο έντονων πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων τα τελευταία χρόνια. Θέλαμε λοιπόν να κάνουμε ορατές τις ταυτότητες και της πολλαπλές όψεις που είχε και που έχει ένα από τα μεγαλύτερα αστικά πάρκα της Αθήνας. Οι δράσεις που θα δείτε εκεί, η παράσταση «Μύθοι του Πάρκου», οι συζητήσεις που θα γίνουν στο Radio Pedio, τον ραδιοφωνικό σταθμό τοπικής εμβέλειας που έχει στηθεί στο πάρκο, το τουρνουά σκάκι και τα εργαστήρια με το περιοδικό δρόμου Σχεδία και τα σχολεία, προέκυψαν «οργανικά» μέσα από μια βιωματική σχεδόν σχέση με το πάρκο και σε στενή συνεργασία με φορείς, συλλογικότητες και κοινότητες που δραστηριοποιούνται περιμετρικά του πάρκου και όχι μόνο. Στην ουσία «ακουμπούν» σε όλες αυτές τις ταυτότητες του Πεδίου του Άρεως, παρελθοντικές και παροντικές, με την ελπίδα πως θα ενεργοποιήσουν νέες πολιτιστικές πρωτοβουλίες στο μέλλον.

"Park Fables" | Πεδίον του Άρεως
“Park Fables” | Πεδίον του Άρεως

Ποιος είναι ο στόχος σας μέσα από αυτές τις δράσεις στο Πεδίο του Άρεως;
Να δημιουργήσουμε έναν περιεκτικό κοινωνικό χώρο όπου θα ακουστούν οι προβληματισμοί, οι ανησυχίες, οι επιθυμίες όσων ζουν στην ευρύτερη περιοχή του πάρκου. Στο περίπτερο του Radio Pedio θα υπάρχει άλλωστε, πέρα από μια βιβλιοθήκη με υλικό για το Πεδίο, ένας μαυροπίνακας και ένα γραμματοκιβώτιο όπου οι περαστικοί μπορούν να μοιραστούν μαζί μας μια προσωπική ιστορία, μια εμπειρία, μια πρόταση ή έναν προβληματισμό.

Η Στέγη κάνει συχνά δράσεις στο κέντρο της πόλης και σε «προβληματικές» γειτονιές. Σας απασχολεί το μετά αυτών των περιοχών; Ότι περνάνε σε μια εντελώς διαφορετική συνθήκη κατά τη διάρκεια των δράσεων της Στέγης και μετά επανέρχονται στην πρότερη κατάσταση;
Το τι συμβαίνει «μετά» από μια καλλιτεχνική δράση προφανώς μας απασχολεί. Ο στόχος μας είναι να υπάρξει συνέχεια, αλλά κάτι τέτοιο εξαρτάται κάθε φορά από πολλούς παράγοντες που δεν είναι μόνο καλλιτεχνικοί. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι κάνουμε ορατά κάποια σημεία αυτής της πόλης, ανοίγουμε συζητήσεις για θέματα που συχνά αποτελούν ταμπού και προσκαλούμε τους θεατές να περπατήσουν σε περιοχές όπου ενδεχομένως δεν θα πήγαιναν ποτέ.

«Το τι συμβαίνει «μετά» από μια καλλιτεχνική δράση προφανώς μας απασχολεί»

Για παράδειγμα, όταν με το Fast Forward του 2015 μπήκαμε με τη δράση “X Apartments” στο Άσυλο Ανιάτων, το Άσυλο απέκτησε μεγαλύτερη ορατότητα στη δημόσια σφαίρα της πόλης κι έχουν γίνει πολλά όμορφα πράγματα έκτοτε εκεί.

Τι θέλετε να μείνει στους επισκέπτες του 5ου Onassis Fast Forward Festival;
Αυτό που θα θέλαμε είναι να εξετάσουμε ξανά τη σχέση μας με την πολιτιστική μας κληρονομιά, τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους αυτής της πόλης. Θα θέλαμε να ανασκάψουμε με κριτική και ταυτόχρονα ποιητική ματιά το απώτερο, αλλά και το πρόσφατο παρελθόν της Αθήνας, για να μπορέσουμε ίσως να αναλογιστούμε μαζί το παρόν και το μέλλον.

Πέντε χρόνια Fast Forward Festival, θα μου πείτε ποιες εικόνες, ποιες στιγμές δεν θα ξεχάσετε από τις προηγούμενες διοργανώσεις;
Είναι πάρα πολλές οι στιγμές σίγουρα. Δεν θα ξεχάσω το πρώτο φεστιβάλ, όπου σχεδιάζαμε τις διαδρομές από το Μοναστηράκι στον Βοτανικό για το No Man’s Land του Dries Verhoeven. Ήταν η πρώτη φορά που βγαίναμε στην πόλη με αυτόν τον τρόπο. Το πρότζεκτ αυτό, μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε τις άπειρες δυνατότητες που έχουν τα δημόσια έργα τέχνης να παρεμβαίνουν έστω και προσωρινά στο δημόσιο διάλογο προσφέροντας ταυτόχρονα σπάνιες καλλιτεχνικές εμπειρίες.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον κύριο Διονύση στον Κολωνό, στο πλαίσιο του “X Apartments”, να χορεύει μαζί με την Doris Uhlich στον αδιέξοδο δρόμο του σπιτιού του, ή τις διαδρομές μας την περασμένη χρονιά στις γειτονιές της Δραπετσώνας και στο λιμάνι του Πειραιά.

Κλείνοντας, κυρία Αρφαρά, θα ήθελα να μου πείτε, γνωρίζουμε οι Αθηναίοι την πόλη μας;
Νομίζω ότι πιο σημαντικό από την ίδια τη γνώση της πόλης μας, είναι να είμαστε ανοιχτοί, να ακούμε τον άλλον, να αποδεχόμαστε διαφορετικές αναγνώσεις της πόλης, να αντιπροτείνουμε δικές μας προσωπικές ερμηνείες των χώρων, να ξεπερνάμε στερεότυπα και ταμπού, να βλέπουμε πέρα από αυτά που μας έχουν δοθεί ως δεδομένα. Τελικά, τα πάντα είναι διαπραγματεύσιμα, δεν υπάρχουν παγιωμένες ερμηνείες ή αφηγήσεις. Ως ενεργοί πολίτες, έχουμε ευθύνη και υποχρέωση να δημιουργούμε πεδία διαλόγου και συνάντησης με τον άλλον, πέρα από μικροπολιτικές και συμφέροντα. Η Αθήνα δεν ανήκει σε κανέναν αποκλειστικά, ανήκει σε όλους μας. Έτσι δεν είναι;

5ο Onassis Fast Forward Festival | 2- 16 Μαΐου 2018

Κεντρική φωτογραφία: Ελίνα Γιουνανλή

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Κάθε Σάββατο θα λαμβάνετε στο e-mail σας το newsletter του ελc με τις προτάσεις μας για την εβδομάδα!

Podpourri. Ιστορίες που ακούγονται

Ακολουθήστε το ελculture.gr στο Google News

το ελculture σας προσκαλεί σε εκδηλώσεις

ΓΡΑΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΟΥ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.