Γιάννης Στάνκογλου: «Δεν πρέπει να τα ξέρεις όλα, γιατί αλλιώς δεν θα σε παρακολουθούσε κανείς!»

Ο στρατηγός Αγαμέμνονας επιστρέφει επιτέλους στο Άργος μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου, φέρνοντας μαζί του αιχμάλωτη και την πριγκίπισσα Κασσάνδρα. Η Κλυταιμνήστρα, μαζί με τον εραστή της Αίγισθο, έχει καταστρώσει ένα σχέδιο εκδίκησης, εκδικούμενη για την κόρη τους Ιφιγένεια, που προσφέρθηκε από τον Αγαμέμνονα ως θυσία στους θεούς ώστε να ξεκινήσουν τα πλοία προς την Τροία. Ο κύκλος του αίματος του οίκου των Ατρειδών που ξεκίνησε με την Ιφιγένεια, συνεχίζεται με τη δολοφονία του Αγαμέμνονα και της Κασσάνδρας και προχωρά στις επόμενες τραγωδίες της τριλογίας…

Στις 6 και 7 Ιουλίου ανεβαίνει στην Επίδαυρο μια πολυαναμενόμενη παράσταση, ο Αγαμέμνονας, το πρώτο έργο της τριλογίας της Ορέστειας του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Τσέζαρις Γκραουζίνις. Στο διπλό ρόλο του Αγαμέμνονα και του Αιγίσθου στην παράσταση είναι ο Γιάννης Στάνκογλου, με τη Μαρία Πρωτόπαππα να υποδύεται την Κλυταιμνήστρα.

Είναι μια μεγάλη πορεία του Στάνκογλου, που τον πρωτοείχα δει πριν πολλά πολλά χρόνια ως οδηγό σχολικού λεωφορείου ντυμένο Άγιο Βασίλη σε ταινία μικρού μήκους του φεστιβάλ Δράμας. Σ’ ένα μικρό ρόλο που έδειχνε όμως ότι αυτός ο τύπος είναι για να κάνει πολλά. Τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω δεν ήταν μόνο το διαπεραστικό βλέμμα, η ερμηνεία, το στυλ, όλα αυτά που λέγεται ότι τον κάνουν τόσο αγαπητό και δημοφιλή. Ήταν ένας σεβασμός και μία εκτίμηση, με τα οποία φαινόταν να αντιμετωπίζει ό,τι έκανε, μικρό ή μεγάλο, και που ευτυχώς δείχνει να τα έχει διατηρήσει ως σήμερα. Με τον Γιάννη Στάνκογλου μιλήσαμε για τον Αγαμέμνονα και όχι μόνο:

Ήσουν και πέρσι στην Επίδαυρο, πάλι με τον Τσέζαρις Γκραουζίνις, ως Ετεοκλής στο «Επτά επί Θήβας». Ποιο το συναίσθημα που σου προκαλεί;
Στην Επίδαυρο έζησα ένα αίσθημα κατευναστικό και μαγικό. Είμαι χαρούμενος που επιστρέφω με διαφορετικό έργο και χαρακτήρες, αλλά με το κοινό στοιχείο, ότι οι ήρωες γνωρίζουν το πεπρωμένο τους! Ο μύθος του Αγαμέμνονα είναι αρκετά γνωστός: ο βασιλιάς των Μυκηνών που αλώνει την Τροία, θυσιάζει την κόρη του Ιφιγένεια και το πληρώνει αυτό από την Κλυταιμνήστρα. Αυτό που προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε είναι βέβαια ο Αισχύλος μέσα από την εξαίρετη νέα μετάφρασή του από τον Γιώργο Μπλάνα, αλλά κυρίως θέλουμε να μιλήσουμε για το φόβο.

Ο Γκραουζίνις στο σημείωμά του μεταξύ άλλων λέει ότι «Πράγματι, χάνουμε αέναα στον αγώνα με το φόβο μας».
Ναι, δεν μιλάμε για το φόβο του θεού. Αυτόν τον χρησιμοποιούν όσοι έχουν την εξουσία και προσπαθούν να τη διατηρήσουν. Εννοώ για το φόβο γενικώς και για οτιδήποτε. Για το πώς συνεχίζεται η ζωή. Με τον Αγαμέμνονα; Με τον Αίγισθο; Η ανασφάλεια, το να μην πατάς γερά στα πόδια σου. Όλα αυτά τα κείμενα, όταν είναι σε καλή μετάφραση, σε κάνουν να βλέπεις την πραγματικότητα της δικής σου ζωής.

Έχεις γίνει πια «κάτοικος» Πάτρας; Πόσο καιρό κάνετε πρόβες για την παράσταση;
Κάναμε δυόμισι μήνες πρόβες στην Πάτρα, γιατί ο Τσέζαρις Γκραουζίνις είναι διευθυντής της Δραματικής Σχολής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας. Νιώθουμε σαν ποδοσφαιρική ομάδα σε μέρες προετοιμασίας, γιατί είμαστε συγκεντρωμένοι στο ξενοδοχείο, σ’ ένα υπέροχο χωριό της Πάτρας, την Κρήνη! Και είμαστε εκεί ειδικά και μόνο για τις πρόβες. Έχουμε κάνει πρόβες με λιακάδα, ψιχάλα, αέρα, συννεφιά… έχουμε ζήσει όλες τις φάσεις! Δέκα ολόκληρα χρόνια οι Μυκηναίοι περιμένουν τον Αγαμέμνονα να γυρίσει από την Τροία! Τα τελευταία 4 χρόνια έχω περάσει τα καλοκαίρια μου με τον Γκραουζίνις. Είναι τιμή και χαρά μου, τον εμπιστεύομαι. Μαζί του μπορώ να είμαι ο εαυτός μου και ταυτόχρονα να ξεφεύγω. Ο Τσέζαρις έχει μέθοδο και ψάχνει την αλήθεια, χωρίς τερτίπια. Είναι μοντέρνος, αλλά όχι ολοκληρωτικά μοντέρνος, κάτι που μ’ αρέσει πολύ. Δεν κάνει δηλαδή μοντερνιές. Τι εννοώ με αυτό; Το θέατρο που προέρχεται απ’ έξω, που δεν το έχουμε διδαχτεί ακριβώς, που δεν μας ταιριάζει απόλυτα. Έχει μια ρίζα που δεν κατατάσσεται κάπου.  Η φόρμα του Γκραουζίνις προκύπτει από το κείμενο κι όχι μόνο από δικές του σκέψεις.

Πρόσφατα έκανες δουλειά στις φυλακές Κορυδαλλού με το σκηνοθέτη Αντώνη Κόκκινο και τους εγκλείστους, όπου μάλιστα έμεινες σε κελί απομόνωσης. Έχεις διατελέσει πωλητής του περιοδικού δρόμου Σχεδία, έχεις συμμετάσχει με βίντεο σε καμπάνια της Διεθνούς Αμνηστίας για το προσφυγικό… Τι παίρνεις από αυτό;
Στις φυλακές ήταν αρχικά σοκαριστικό για μένα, μετά γνώρισα καλύτερα τους ανθρώπους και θέλω να επιστρέψω και να κάνω πράγματα εκεί. Μήπως εμείς είμαστε «σωφρονισμένοι»; Όπως κι εμείς προσπαθούμε, πόσο μάλλον αυτοί, που είναι κλεισμένοι και χρειάζονται κίνητρα και κάτι διαφορετικό. Όποτε μου δίνεται η δυνατότητα να βοηθήσω σ’ ένα ευαίσθητο κομμάτι της κοινωνίας, το κάνω. Θέλω να παίρνω μέρος στα κοινά, με ανθρώπους πιο αδύναμους ή περιθωριοποιημένους. Έρχομαι σ’ επαφή με άλλους ανθρώπους που διευρύνουν τον τρόπο μου, το πώς σκέφτομαι διαφορετικά. Με βοηθά να είμαι πιο ανοικτός και στην πράξη.

Σε είχα δει πριν λίγους μήνες στο κέντρο, ήσουν με τα παιδιά σου κι ο κόσμος σε κοιτούσε, σου μιλούσε. Πώς σε κάνει να αισθάνεσαι αυτή η αναγνωρισιμότητα;
Έχει την ομορφιά της η έκθεση και η αναγνωρισιμότητα. Κι αυτό γιατί ο κόσμος ξέρει τη δουλειά μου και σέβεται. Δεν έχω αλλάξει πολλά πράγματα σ’ εμένα. Θα ‘θελα μια μορφή μεγαλύτερης ελευθερίας, να μπορώ να κρύβομαι πιο πολύ. Απ’ την άλλη, είναι όμορφο να έρχονται και να σου λένε ωραία πράγματα, να σε πλησιάζουν με τρόπο ωραίο κι ενδιαφέροντα. Πιστεύω στον εαυτό μου και στους ανθρώπους δίπλα μου, και βέβαια στους φίλους μου, που πολλοί δεν είναι απαραίτητα στο θέατρο. Μου είναι σημαντικό να επικοινωνώ, να πιστεύω και να με πιστεύουν, να τους βλέπω στα μάτια. Με απελευθερώνει αυτό.

Παίρνεις ρίσκα, στη δουλειά και στη ζωή σου; Μέχρι και ελεύθερη πτώση μαθαίνω ότι κάνεις!
Ναι, αλλά δεν έχω πάρει ακόμα δίπλωμα! Με φτιάχνει, γεμίζω αδρεναλίνη! Εκτός από τους φόβους, καταπολεμώ έτσι και πράγματα στο σώμα μου. Όταν το σώμα και το μυαλό είναι σε εγρήγορση, μπορούν να καταπολεμήσουν πολλά. Όπως ο Ασκληπιός με το σπιράλ στην Επίδαυρο. Έβαζε ανθρώπους να κοιμηθούν το βράδυ με πλάκες από πάνω τους περιτριγυρισμένοι από άκακα μεν φίδια, που όμως τους πλησίαζαν και τους τσιμπούσαν.  Σε αυτή την κατάσταση της διαρκούς εγρήγορσης καταπολεμούσαν τις ασθένειες του μυαλού. Αναμετριέσαι με τα όριά σου, πας παρακάτω. Το κάνω όμως με δίχτυ ασφαλείας, όχι χωρίς να έχω το γνώθι σ’ αυτόν. Ρωτάω, μαθαίνω, πατάω στα όρια και θέλω να έχω αυτό το δίχτυ ασφαλείας παντού. Έτσι θέλω να έχω και τον σκηνοθέτη που να μπορεί να με κρατήσει. Έχω ανάγκη τους νέους ανθρώπους και τους εμπιστεύομαι συχνά στη δουλειά μου, έκανα και κάνω πειραματικές δουλειές και είμαι πολύ ανοικτός σε συνεργασίες. Αρκεί να κουβαλούν μια αλήθεια, όχι μόνο για να μας θαυμάσουν, τι ωραία που το κάναμε.

Κατάγεσαι από τον Έβρο, έναν τόπο που επίσης ζει ανάμεσα στα όρια. Πώς νιώθεις γι’ αυτόν;
Ο Έβρος έχει μια μεγάλη ομορφιά κι ενδιαφέρον, αλλά και τεράστια δυσκολία. Η πολιτεία έχει αφήσει τον κόσμο εκεί κάπως στην τύχη του, σε σημείο έντονο. Κι ο φόβος μεγαλώνει και μαζί μεγαλώνει κι η σκληράδα απέναντι στο ξένο και στο διαφορετικό. Είναι σημείο των καιρών μας κι αυτό. Θα μπορούσαν να γίνονται πολλά πράγματα, όπως προσπαθεί να κάνει το θέατρο Διόνυσος στη Ν. Ορεστιάδα με εργαστήρια και με το φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου απ’ όλες τις χώρες. Φέτος πάντως χαίρομαι που θα πάω και στην Αλεξανδρούπολη με την περιοδεία του Αγαμέμνονα.

Από την εμπειρία που είχες από τη θεατρική σχολή όπου δίδασκες, στον Ίασμο, πώς είναι τα νέα παιδιά στο θέατρο;
Δυο χρόνια έκανα διδασκαλία θεάτρου, ήταν ωραία εμπειρία που με βοήθησε, αλλά δεν είχα δυστυχώς χρόνο για να το συνεχίσω. Τα παιδιά είναι έτοιμα να ρουφήξουν σαν σφουγγάρια τα πάντα. Αλλά είναι δύσκολο να πάρεις ολοκληρωμένη παιδεία για να συνεχίσεις το θέατρο. Έτσι είναι όμως η δουλειά μας: Δεν πρέπει να τα ξέρεις όλα, γιατί αλλιώς δεν θα σε παρακολουθούσε κανείς! Έτσι θα καταλάβει ο κόσμος ότι είσαι άνθρωπος, όταν δεν τα ξέρεις όλα!

Ο πιο σημαντικός σου ρόλος;
Είναι τόσα χρόνια και τόσοι ρόλοι που αγάπησα, που δεν μπορώ να μιλήσω παρά για το σύνολο δουλειάς. Ο μεγαλύτερος πάντως είναι με τα παιδιά μου, που είναι σαν τα δάχτυλά σου: Δεν μπορείς να κόψεις κάτι! Βλέπω πλέον τα πράγματα διαφορετικά και προσπαθώντας να τα κάνω να με δουν ποιος είμαι, δεν σταματώ να ρισκάρω. Προτιμώ να συνεχίσω να κάνω τα πράγματα που θέλω να κάνω, κι αυτό να είναι παράδειγμα για τα παιδιά μου. Και προσπαθώ να αποφύγω πράγματα που δεν βοήθησαν εμένα, να μην τα κάνω εγώ στα παιδιά μου.

—

Info παράστασης:

Αγαμέμνων του Αισχύλου | 6 & 7 Ιουλίου | Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου